مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
در یک سال گذشته روابط ایران و روسیه دارای ابعادی دیگر شده است و همکاری هایی در حوزه مسائل اقتصادی، بین المللی، دفاعی و اقتصادی و منطقه ای رنگ دیگری به خود گرفته است. گفتگوی زیر به الزامات ژئوپلتیکی و راهکارهایی برای افزایش روابط استراتژیکی و امنیتی ایران و روسیه پرداخته است.
واژگان كليدي:مناسبات ایران و روسیه، ایران و روسیه، آينده روابط ایران و روسیه، الزامات ژئوپلتیکی، راهکارهایی افزایش روابط ایران و روسیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در بازه زمانی یکسال گذشته چه الزامات ژئوپلتیکی برای قرار گرفتن ایران و روسیه در کنار یکدیگر وجود داشته است؟
تحولات یکسال گذشته ممکن است کمی به صورت کاتالیزور عمل کرده باشد، ولی روابط ایران و روسیه روابط پایدار و از گذشته دیرپا بوده است و منافع مشترک، آنها را به هم گره زده است. بنابراین نمی توان گفت که یکسال گذشته باعث به وجود آمدن آن بوده، منتهی هر زمانی بنا به شرایط اوج و پایین آمدنی پیدا می کند. در یک سال گذشته شرایط در منطقه خاورمیانه و کنشگران در منطقه بودند وضعیت را به گونه ای رقم زد که این تفکر برای روسیه ایجاد شد که در گذشته به دلایل مختلف از جمله مشکلات موجود در منطقه غرب کشور یا اوکراین و شبه جزیره کریمه ، کمی از منطقه خاورمیانه غافل شده بود. این مسئله باعث شد آنها پرداختن به مسائل خاورمیانه را در اولویت خود قرار دهند. لذا طبیعی بود که اگر بخواهند کاری انجام دهند نزدیکترین و تاثیرگذارترین کشور (که می تواند از آن کمک بگیرند و از ظرفیتهایش استفاده کنند) ایران بوده است. یعنی کشوری مانند ترکیه و کشورهای عربی خلیج فارس نه ظرفیتهایشان به اندازه ای بوده که روسیه بخواهد از آنها استفاده کند و نه جهت گیریها و موضع گیریهای آنها در مورد تحولات خاورمیانه و به خصوص مبحث سوریه به گونه ای بوده که می توانسته مورد توجه روسها قرار بگیرد. بنابراین نیاز و شرایط خاص روسیه و دلایل مختلف باعث شده که این دو کشور بیشتر به همدیگر نزدیک شوند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی چه فرصتهایی رویاروی دو کشور در حوزه فرصتهای استراتژیک و ژئوپلتیک وجود دارد؟
مهمترین جهت گیریهای دو کشور در منطقه در قبال دیگر کنشگران خیلی به هم نزدیک است. دو کشور روابط خیلی خوبی از قدیم الایام با سوریه داشته و هم تا حدی اشتراک منافع در آرام بودن اوضاع دارند و خواستار حاکم شدن دولت پایداری در سوریه هستند. همچنین احیانا برای اینکه آن دولت را از اتفاقات ناگوار نجات دهند. لذا مجموعه این عوامل باعث می شود که دو کشور بیشتر و راحتر به هم نزدیک شوند. مضاف بر اینکه از گذشته هم دو کشور با سوریه ارتباطات خیلی خوبی و در منطقه خاورمیانه با هم همکاری کردهاند. این عوامل باعث تشدید این ارتباط شده و حاکی از این نیست که جهت گیری ها عوض شده است. این شرایط برای هر دو کشور بوده اما تحولات باعث تشدید این ارتباط شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه دفاعی-امنیتی ایران و روسیه چه پتانسیل هایی برای افزایش در شرایط کنونی وجود دارند؟
اگر روسیه پیگیر فعالیتهایی که در سوریه در حوزه دفاعی، مبارزه با جریان داعش و نیروهای مخالف سوریه انجام میدهد، باشد هیچ چاره ای به جز همکاری با ایران ندارد. مهم این است که دو کشور بتوانند اهداف خود را با همکاری و هم افزایی انجام دهند و این امر اتفاق افتاده است. نیروهای هوایی روسیه در سوریه عملیات انجام می دهند و نیروهای ایرانی در جهت کمک به ارتش سوریه اقداماتی صورت میدهند و توانستهاند به صورت مکمل هم عمل کنند. به دلیل اینکه پشتیبانی هوایی از نیروهای زمینی و پشتیبانی زمینی از نیروهای هوایی هر دو لازم و ملزوم هم و به راحتی باعث شکل دادن یک رابطه شده است. همکاری که به طور طبیعی امکان نداشت که بین روسیه و یک کشور دیگری در منطقه انجام شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه موانعی فراروی افزایش روابط امنیتی، ژئوپلیتیکی، دفاعی و استراتژی ایران و روسیه وجود دارد؟
هر چند دو کشور در مواردی با یکدیگر اشتراک نظر دارند، اما اختلاف نظر آنها در مسائل منطقهای، استراتژی، امنیتی و دفاعی کم نیست. روسیه کشوری دارای ارتباطات وسیعی با کشورهای دنیا حتی اسرائیل است. آنها منافعی برای خود در منطقه تعریف کرده و لزوما انطباق قطعی با منافع ایران ندارد. بنابراین نمی توانیم یک منافع مشترک استراتژیک و پایداری را برای هر دو کشور تعریف کنیم که نتیجه آن یک همکاری پایداری ایجاد شود. لذا بیشتر از نوع همکاری های بین تاکتیک و استراتژیک و یک نوع الزامات و همکاری های برد برد است. بدین صورت که دو طرف به همدیگر در زمینه هایی نیازمند هستند و سعی میکنند این نیازمندی ها را با حفظ احترام و مناقع متقابل که برآورده کنند. اینکه کشوری به صورت صدرصد پشتیبان کشور دیگر عمل کند و همهی امکانات را در اختیار قرار دهد نه ضروری است و نه اتفاق می افتد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه راهکارهایی برای افزایش روابط استراتژی، امنیتی و سیاسی بین ایران و روسیه میتوان به کار بست؟
بخشی از راهکارها، راهکارهای نرم افزاری و تئوریک است. یعنی دو طرف باید به صورت کامل منافع همدیگر را به رسمیت بشناسند. اگر یکی از طرفین خواستار سلطه و هژمونی در یکی از حوزههای مسائل سیاسی منطقه باشد و منافع کشور دیگر را (آنطوری که هست به رسمیت نشناسد) این روابط به صورت مناسبی شکل نخواهد گرفت. لذا طرفین به صورت ذهنی باید آمادگی این را داشته باشند که روابط هر دو طرف را در منطقه و در روابط دوجانبه به رسمیت بشناسد. این اولین مولفه و بسیار تاثیرگذار خواهد بود. غیر از این ما در بعضی زمینه ها می توانیم همکاری داشته باشیم و همکاری ها را میبایستی به رسمیت بشناسیم. به عنوان مثال مسائل افغانستان، آسیای مرکزی، مسائل قفقاز از جمله مسائلی است که اگر طرفین بتوانند با یک سری موضع گیریهای کاملا تعریف شده همکاری کنند می توانند به سمت روابط پایدارتر پیش روند. در حوزه دفاعی – امنیتی به صورت دو طرفه، ایران بخشی از نیازمندی هایش را از طریق روسیه برطرف میکرده و از گذشته تا کنون وجود داشته است. البته برخی مشکلاتی به عنوان مثال درمورد موشک S300 وجود دارد که امکان دارد حل شود.
