اشتراک نظر روابط ایران و ارمنستان در حوزه منطقه

دکتر میرقاسم مومنی

مدیر عامل موسسه پژوهشی و مطالعات بین المللی چشم انداز ابرار نوین

گذشته روابط ایران و ارمنستان

ارمنستان به عنوان یکی از همسایگان در شمال غرب ایران قرار دارد. این کشور به لحاظ موقعیت جغرافیایی با کشورهای آذربایجان، گرجستان، ترکیه و ایران هم مرز بوده و از موقعیت استراتژیک خاصی برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران از بدو استقلال ارمنستان در سال 1991 این کشور را به رسمیت شناخته و روابط سیاسی و اقتصادی خود را با این کشور آغاز نموده که تاکنون ادامه داشته است. با وجود تفاوت دين و مذهب دو كشور يك نوع رابطه فرهنگي تمدني و تاريخي بين دو کشور باقي مانده است و حتي با وجود هشتاد ساله سلطه كمونيست ها اين پيوند حفظ شده است. بعد از استقلال ارمنستان ايران از اولین كشورهايي كه استقلال ارمنستان را به رسميت شناخت بود. حتي بحران قره باغ هم تاثيري در ارتباط سنتي و فرهنگي ايران با ارمنستان ايجاد نکرد. در سالهاي گذشته روابط سياسي دو كشور همواره در سطح بالايي قرار داشته است و ديدارهاي رئيس جمهور دو كشور انجام شده است. در اين راستا اخیرا نخست وزیر ارمنستان به ايران سفر كرد.

روابط کنونی اقتصادی:

نقش کمیسیون اقتصادی دو کشور در روابط: کمسیون اقتصادی دو کشور که سالانه در ایران و ارمنستان برگزار می شود، در راستای تبیین سیاستهای اقتصادی دو کشور فعالیت می کند و هر ساله در خصوص موضوعات مهم اقتصادی اجرایی کردن توافقات اقتصادی دو جانبه حل مشکلات دوجانبه موجود در توسعه روابط تجاری انجام می گیرد. علی رغم اینکه ارمنستان از لحاظ جمعیت و مساحت کشور کوچکی است اما از نظر اقتصادی و سیاسی به جهت ارتباط با لابی ارامنه در جهان اهمیت فوق العاده ای دارد.

نگاه ارمنستان به تحریم های گسترده ناعادلانه غرب :ارمنستان به عنوان کشورهمسایه ایران همیشه سعی داشته روابط خوب و مستحکمی از نظر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با ایران داشته است. در حوزه تحریم های ناعادلانه علیه ایران، ارمنستان توانسته به جهت اهمیت روابط خود با ایران بخشی از تحریم ها را نادیده بگیرد اما به جهت لزوم غایت سیاست های سازمان ملل بخشی از تحریم ها مربوط به بانکی را رعایت نموده است.

حوزه های همکاری مشترک اقتصادی دو کشور: ایران و ارمنستان در حوزه کشاورزی، دامداری، صنعتی، صادرات مجدد کالاها و سرمایه گذاری مشترک فعالیت می کند. ایران به عنوان کشوری با توان اقتصادی بالا در خصوص زیر ساخت های صنعتی ارمنستان فعال می باشد و در این خصوص شرکتهای ایرانی در ارمنستان فعال می باشند. ارمنستان به عنوان پلی جهت ارتباط ایران با سایر کشورهای منطقه و فرامنطقه مورد توجه مقامات ایران قرار گرفته است.

حوزه های همکاری مشترک انرژی دو کشور :ایران و ارمنستان در خصوص تولید نیروگاه برقی و آبی در ارمنستان همکاری می کند و بخش صادرات گاز ایران به ارمنستان و خرید بخشی از برق ارمنستان توسط ایران از همکاری های ایران و ارمنستان در حوزه انرژی می باشد

عضویت ارمنستان در اتحادیه اوراسیا و منافع ایران: ارمنستان عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا را رسما در مجلس خود به تصویب رسانده است. در این بین در شرایط کنونی عضویت ارمنستان در اوراسیا به جهت روابط خوب آن با ایران می تواند در تعیین منافع ایران در منطقه مفید واقع گردد و عاملی برای همکاری های ایران و اوراسیا و سکوی مناسبی برای صادرات کالای جمهوری اسلامی ایران به کشورهای همسود باشد.

سیاست ها و اشتراک نظر دو کشور در حوزه های منطقه ای ( داعش سوریه عراق تررویسم و…)

در سالهای گذشته ارمنستان به عنوان همكار، دوست و همسايه ايران در مساله هسته اي ايران بر حق هسته اي ايران تاكيد داشت و هر گونه اختلاف نظر بين ايران و مخالفان برنامه هسته اي ايران را قابل حل دانست. در اين حال با توجه به نوع ارتباط سياسي بسيار خوب ما با ارمنستان تحريم هاي يك جانبه بر ضد ايران را حمايت نكرده و نخواهد كرد. ایروان معتقد است تلاشهاي هسته اي ايران صلح آميز بوده است. گذشته از این ارمنستان و ایران به عنوان دو همسایه در خاورمیانه نسبت به تحولات منطقه حساس بوده و نسبت به تروریسم اتفاق نظر مشترک داشته و سعی نموده اند در مورد این موضوعات توافقات مشترکی داشته باشند . همچنین در مورد مسئله داعش ارمنستان نیز در راستای جمهوری اسلامی ایران مواضعی ضد داعشی را اتخاذ نموده است. در بعد دیگری ایران در حقيقت تنها كشوري كه با منطقه مورد مناقشه قره باغ مرز مشترك دارد. در اين حال هر چند قدرت هاي فرامنطقه اي و بويژه امريكا مانع از حضور نقش ميانجي گرانه ايران در اين بحران شده اند، اما نقش مهم ايران همواره مورد تاييد دو سوي درگير در اين بحران بوده است.

پتانسيل هاي واقعي و نهفته روابط دو كشور ایران و جمهوری ارمنستان

ایران و ارمنستان هر کدام دارای پتانسیل های خاصی است . ایران به عنوان کشوری با هژمونی بالا در عرصه های اقتصادی، نظامی و امنیتی دو منطقه می باشد و ارمنستان نیازمند حمایت های ایران از نظر اقتصادی و سیاسی است. ایران نیز جهت تامین بخشی از نیازهای خود از طریق ارمنستان و استفاده از توان لابی این کشور نیازمند ارمنستان است. در بعد دیگری در حوزه پتانسیل های همکاری نظامی و امنیتی دو کشور باید گفت ایران و ارمنستان به عنوان دو کشور همسایه در خصوص روابط نظامی همچون آموزش نظامی و فروش تسحیلات نظامی به ارمنستان همکاری دارند.

رویکرد بازیگران منطقه ای و بین المللی به روابط ایران و ارمنستان

نگاه ترکیه: ترکیه در خصوص قتل عام ارامنه در سال 1914 توسط عثمانی با ارمنستان اختلاف دارد و از سویی دیگر ارمنستان از نظر ارضی، مدعی است بخشهایی از مناطق ترکیه به ارمنستان بزرگ تعلق دارد و خواستار غرامت از ترکیه بابت قتل عام ارامنه است که این موضوع علیرغم جلسات مشترک مسئولین دو کشور هنوز حل و فصل نشده است در نتیجه با هم اختلاف و روابط سیاسی ندارند .

نگاه روسیه: روسیه به عنوان شریک استراتژیک ارمنستان در منطقه می باشد طبق توافق دو کشور مرزهایشان توسط نیروهای مسلح روسیه مرزبانی می شود و پایگاه نظامی روسیه در ارمنستان مستقر است و در واقع روسیه بزرگترین حامی ارمنستان در منطقه می باشد.

رویکرد امریکا: آمریکا به جهت فعالیت لابی ارامنه در آن کشور و حضور عده ای از ارامنه در کنگره و مجلس سنا و سازمان های دولتی آمریکا، حمایت های مالی ، فنی و مهندسی ، سیاسی زیادی نسبت به ارمنستان انجام داده اند که مهمترین آن حمایت از ارمنستان در جنگ قره باغ با آذربایجان بوده است .

رویکرد اتحادیه اروپا: با توجه به اینکه ارمنستان به علت فعالیت لابی ارامنه در اروپا و ارتباطات تاریخی ارامنه با فرانسه نگاه اتحادیه اروپا به ارمنستان نگاهی حمایتی بوده است و کشورهای اروپایی بخصوص کشور فرانسه در طول حیات سیاسی ارمنستان از این کشور حمایتهای مالی ، فرهنگی و اقتصادی زیادی کرده است .

آينده روابط سياسي، فرهنگي و اقتصادي ايران و جمهوري ارمنستان

با توجه به تاریخ و فرهنگ مشترک ایران و ارمنستان و همکاری های دو دهه گذشته دو کشور علیرغم روابط خوبشان هنوز پتانسیل های موجود در دوکشور مورد استفاده قرار نگرفته است این موضوع می توانست در کمیسیون های مشترک دوجانبه مطرح و حل شود . همچنین با توجه به حضور دانشجویان ایرانی در ارمنستان امکان استفاده از توان متخصصین در پروژه های دو کشور زمینه خوبی به جهت توسعه روابط دو کشور می باشد . در این راستا شرايط منطقه اي و بين المللي هر دو كشور توسعه روابط همه جانبه را براي هر دو كشور توصيه ميكند. در واقع ارمنستان كشوري كوچك است و بايد با همسايه اي مانند ايران روابطي خوب داشته باشد و چه از نظر امنيت ملي و چه از نظر اقتصادي و سياسي روابط با ایران داراي اهميت است. اکنون نیز مانع و تهدید خاصی در روابط مشاهده نمیشود .

واژگان کلیدی: آینده روابط ایران و ارمنستان, ایران، ارمنستان، منطقه، فرهنگی، اقتصادی، روابط، پتانسیل ها