كارشناس مسائل استراتژيك
مركز بين المللي مطالعات صلح–IPSC
قطر از زمان استقلال به دلیل کوچک بودن و توان نظامی دفاعی اندک، همواره در پی افزایش توان و اقتدار نظامی خود بوده است. اما در یک دهه گذشته و هم‌زمان با افزایش ثروت و درآمد این کشور، این روند حالتی افزایشی و جهشی داشته و علاوه بر خرید تجهیزات نظامی پیشرفته از تولیدکننده‌های مختلف، از راه ایجاد تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌نامه‌های مختلف برای آموزش و توان‌افزایی نیروی انسانی خود نیز اقدام کرده است. با اين حال قطر جایگاه پراهمیتی در میان قدرت‌های نظامی دنیا ندارد. این کشور بنا بر برخی گزارش‌های تحلیلی و آمارهای موجود در سال 2017 در رتبه 93 ازلحاظ قدرت نظامی قرار داشته و کل نیروی نظامی فعال آن در سه بخش زمینی، هوایی و دریایی حدود 12000 هزار نفر است. در اين بين براي بررسي بيشتر اين توان و برنامه ها و اهداف نظامي اين كشور گفتگويي با كارشناس مسائل دفاعي و استراتژيك انجام داده ايم:
واژگان كليدي: استراتژي، دفاعي نظامي قطر، ارتش، قطر و ناتو، مدرن سازی ارتش، بودجه نظامی
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا مي توان گفت در راهبردهاي دفاعي و نظامي قطر نسبت به يك دهه گذشته تغيير چشم گيري ايجاد شده است؟
با تداوم بحران دیپلماتیک میان قطر و همسایگان آن که به گفته مقامات این کشور نیاز به خود اتکایی بیشتر را بیش از همیشه روشن کرده است، دوحه تصمیم دارد تا سال 2025 نیروی دریایی خود را تا دو برابر گسترش دهد. این تصمیم مقامات قطر در شرايطي عملی می شود که تازه ترین پایگاه نیروی دریایی این کشور راه اندازی شده و از سوی دیگر برنامه گسترده تری برای فراخواندن واجدان شرایط برای گذراندن دوره خدمت سربازی در دست اجرا است. کشور کوچک ولی ثروتمند قطر درست همانند همسایگان بزرگتر خود از ثروت نفتی سرشاری که در اختیار دارد برای نوسازی ارتش و نیروهای مسلح خود استفاده و ده ها میلیارد دلار برای خرید برخی از پیشرفته ترین تسلیحات نظامی جهان هزینه کرده است. مقامات دفاعی قطر معتقدند برنامه نوسازی و گسترش نیروی دریایی این کشور مربوط به پیش از شروع محاصره سیاسی و اقتصادی دوحه از عربستان سعودی و چند کشور عربی دیگر است. اما مقامات دفاعی قطر همچنین معتقدند این تنش ها باعث شده است نیاز به تقویت توانمندی های داخلی بیشتر از همیشه حس شود. از زمان شروع بحران قطر و همسایگان آن، دوحه اقدام به خرید سه نوع جنگنده مختلف از جمله 36 فروند اف -15 ساخت آمریکا، دوازده فروند جنگنده رافال ساخت فرانسه و 24 فروند یوروفایتر تایفون ساخت چند کشور اروپایی کرده است. در همین راستا سخنگوی نیروی دریایی قطر گفت تا سال 2025 شمار کارکنان این نیرو از سه هزار نفر کنونی به بیش از هفت هزار نفر افزایش خواهد یافت. عملیات احداث یک پایگاه عظیم دریایی در جنوب دوحه نیز از اوایل سال 2019 شروع شده است. این پایگاه قرار است حدود شش هزار نفر نیرو را در خود جای دهد و میزبان برخی از تازه ترین خریدهای گران قیمت نظامی قطر باشد که انتظار می رود ظرف دو سال آینده به این کشور تحویل داده شوند. چهار فروند ناوچه سبک ساخت ایتالیا و یک کشتی آبی – خاکی عظیم از جمله این خریدها هستند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: از نظر آمار و ارقام رتبه هايي مهم در بین ارتش های جهان، در اين بين جايگاه نظامي قطر در سطح منطقه و جهان را چگونه ارزيابي مي كنيد ؟
قطر جایگاه پراهمیتی در میان قدرت‌های نظامی دنیا ندارد. ارتش قطر حدود 11800 نفر عنصر نظامی دارد که شامل 8500 نیروی پیاده، 1800 نفر نیروی دریایی و 1500 نفر نیروی هوایی ست. قطر کوچکترین ارتش را در مقایسه با سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد. قطر به حکم حضور نظامی و وجود پایگاه های نظامی آمریکا، از حمایت این کشور برخوردار است. ماشین آلات و تجهیزات نظامی قطر، اندک است و کیفیت مطلوبی ندارد. تانک هایی که هم اکنون در اختیار ارتش قطر است (شامل 30 دستگاه تانک ای ام ایکس – 30) غیر قابل استفاده اند. نیروی هوایی این کشور نیز به جز افزودن تعدادی هواپیمای ترابری از اوایل دهه نود، رشد چشمگیری نداشته است و روند آموزش خلبانان نیز در مأموریت های بسیار سطح پایین خلاصه شده است. نیروی هوایی این کشور نیز بدون کمک های خارجی، تجهیزات مناسب برای عملیات های نظامی جدی را ندارد. قطر از سامانه پدافند هوایی برخوردار است اما این سامانه هیچ گونه موشک زمین به هوای دوربرد یا میانبرد ندارد. این سامانه ها با اطلاع نظارت هوایی و توسط نیروی زمینی اداره می شود.
گزارش ها حکایت از آن دارند که قطر ارتشی از مزدوران پاکستانی، سودانی و چریک های نامنظمی از کلمبیا،کره جنوبی و گروه “بلک واتر” را به خدمت گرفته اند. بر اساس سایت “Almogaz” اولویت های مأموریتی آنها شامل حفاظت از تأسیسات حیاتی کشور مثل سکوهای گازی در خشکی و دریا و تأسیسات برق و کارخانه های آب شیرین کن و نیز سرکوب هر نوع تظاهرات احتمالی است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: توان بومي و صنعتي قطر در زمينه صنايع نظامي و صادرات آن چگونه است؟
از سال ۲۰۱۵، قطر خدمت اجباری ارتش را به اجرا گذاشت که به‌طور میانگین ۲۰۰۰ نفر در هر سال از آن فارغ می‌شوند. بنابر گزارش سیپری، تا سال ۲۰۱۰، هزینه‌های دفاعی قطر به مجموع ۱٫۹۱۳ میلیارد دلار، یعنی در حدود ۱٫۵٪ از تولید ناخالص ملی بالغ شده‌است. قطر در سالهای ۲۰۰۲ و ۲۰۱۳ قراردادهای دفاعی با ایالات متحده آمریکا و با انگلستان و همچنین قبلتر در سال ۱۹۹۴ با فرانسه امضا کرد. قطر نقش فعالی در تلاش‌های جمعی دفاعی شورای همکاری خلیج ایفا می‌کند. قطر همچنین میزبان بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه است و در سال ۲۰۱۷ یک دفتر وابسته نظامی در واشنگتن افتتاح کرد.
طبق گزارش موسسه سیپری کرده که برنامه‌های قطر برای تحول و توسعه نیروهای مسلحش به‌طور قابل توجهی در سال ۲۰۱۴ سرعت گرفت و در دوره زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ ۴۶مین واردکننده بزرگ سلاح در جهان بوده‌است. در سال ۲۰۱۳ ۶۲ تانک و ۲۴ سلاح خودکششی به آلمان سفارش داد و در ۲۰۱۴ سفارشات دیگری از جمله ۲۴ هلیکوپتر جنگی و ۳ هواپیمای AEW از ایالات متحده آمریکا، و ۲ هواپیمای سوخت‌رسان از اسپانیا خریداری نمود. از سال ۲۰۱۶، قطر توانایی‌های پیشرفته ضدهوایی و ضدکشتی خود را با دریافت سامانه های پاتریوت PAC-3 MSE, موشک اگزوسه ام‌ام۴۰ Block 3 و موشک ضدکشتیMarte ER حفظ می‌کند.
