مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
یک سال از امضای توافق نامه موقت میان ایران با 1+5 گذشت. در طول این مدت دو طرف به مذاکرات خود ادامه دادند تا بتوانند به توافق نهایی بر سر برنامه هسته ای ایران که شامل رفع تحریم های اقتصادی شود، رسند. با وجود انتظارات رسیدن به توافق نهایی در موعد مقرر آن، 24 نوامبر وجود دارد. همین امر موجب شد تا در گفتگویی با دکتر لقمانی به بررسی این امر بپردازیم:
واژگان کلیدی: مثلث اروپایی، اختلاف هسته ای ،ایران و 1+5 ، نگرش اروپایی، اتحادیه اروپا، بحران هسته ای
مرکز بین المللی مطالعات صلح: به نظر شما نتایج نهایی نشست مسقط چیست؟
به نظرمی رسد این مذاکرات اولین قدمی بود که طرفین براساس آن بتواند به یک توافق اساسی برسند. عمان در سال های اخیر نشان داده است که می تواند یک میانجی گر خوب باشد. اگر در سال های اخیر به روابط ایران و کشورهای که ایران با آن مسئله داشته توجه کنیم ، عمان در این زمینه اقدامات اساسی انجام داده است. و طرفین با توجه به این که می دانند عمان می تواند یک میانجی خوبی باشد عمان را انتخاب کرده اند. در این بین وقتی مذاکرات در مسقط تمام شد دو طرف هیچ بیانه ای صادر نکردند و فقط به این بسنده کردند که در مسائل مهم با هم گفت و گو و ابراز خوش بینی کرده اند. من فکر می کنم ایران در مسقط، مواضع خود را شفاف به طرفین اروپایی و آمریکایی گفته و آنها در فرصت باقی مانده تا 24 نوامبر یعنی 3 آذر که قرار است در وین گفت و گو های جدید انجام یابد. این مواضع را با دولت های خود هموار می کنند.
نکته اساسی دیگر این است که وزیر خارجه عمان یوسف بن علوی بعد از این مذاکرات در مصاحبه خبری گفته است اگر لازم باشد هم آقای ظریف و هم آقای کری می تواند دوباره به مسقط برگردند و مذاکرات خود را ادامه بدهند. آقای کری بعد از سفرش به کشورهای جنوب شرقی آسیا، توقف کوتاهی در عمان داشت و به مقامات عمان این خبر را داده است که مذاکرات عمان را با رئیس جمهور آمریکا در میان گذاشته است. من فکر می کنم دو طرف در عمان پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته اند ولی هر دو طرف منتظر هستند در روزهای آخر برگ برنده خود را در روی میز بگذارند. این هم در مورد ایران است و هم در مورد آمریکا. به دلیل این که در روزهای اخیر بسیاری از موضوع ها رسانه ای شده است و این رسانه ای شدن می تواند مانعی برای گفت و گوها در هر دو طرف باشد. با توجه به انتخابات آمریکا که جمهوری خواهان اکثریت را به دست آوردند ممکن است اگر رسانه ای بشود توافق های که قرار است صورت بگیرد در آمریکا با موانعی روبه رو بشود . دولت اوباما هم ظاهرا ترحیج می دهد این توافق ها پشت درهای بسته صورت گیرد. و وقتی به توافق نهایی رسیدند کنگره و سنای آمریکا را در جریان گذارند. لذا نتیجه نهایی مسقط این بود که دو طرف در مسائلی (که با هم مشکل داشتند) واضح با گفتگو کردند. یعنی ایران و طرف اروپایی-آمریکایی به صورت روشن گفتند چه توقع ها و چه برداشت های از مسائل دارند. این یک قدم بسیار اساسی بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه بازیگران اروپایی به ادامه ی مذاکرات چیست؟
در اروپا، با خوش بینی به آینده روابط با ایران نگاه می شود و اتحادیه اروپا اولین قدم های خود را برای برداشتن تحریم انجام داده است. اکثر مطبوعات اروپایی این سوال را می کنند که چرا ایران باید تحریم شود؟ و به دلیل مسائل اقتصادی نمی توان از بازار ایران صرف نظر کرد. طبق آخرین اخبار بسیاری از تحریم ها علنی و غیر علنی برداشته شده است. کشتی اروپایی در بنادر ایرانی پهلو می گیرند که این در سال گذشته نبود. ناو بری های اروپایی در حال رفت و آمد بین ایران و اروپا هستند. بسیاری از شرکت های اروپایی در حال رایزنی برای سرمایه گذاری در ایران هستند. همچنین مذاکراتی صورت گرفته است و کنفرانس های زیادی صورت گرفته که محور آنها ایران بوده است. در کنفرانس دو هفته پیش در برلین، تجار آلمانی سمیناری بدون حضور ایرانیان تشکیل دادند. تجار آلمانی راه های تبادل تجاری با ایران را مورد بررسی قرار دادند. به نوشته یکی از روزنامه های آلمانی به این نتیجه رسیدند که نمی تواند از بازار ایران صرف نظر بکنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا در بین اروپاییان مخالفت های در نگاه به مذاکران با ایران است؟
من فکر کنم در مجموع اختلافی وجود نداشته باشد. فرانسه که روابط اقتصادی پیچده ای با عربستان دارد از این می ترسند که با باز شدن دروازه ایران ، بازار عربستان را از دست بدهد. فشار ی که از طرف برخی از کشورهای منطقه بر روی این کشورها است را باید در نظر گرفت. سه کشور ترکیه، عربستان و امارت در سال های اخیر بازار خوبی به دست آورده اند با توجه به مسائلی که برای ایران پیش آمده بود. با شکسته شدن تحریم ها و باز شدن دروازه ایران و گشایش تجارت بین ایران و اروپا و کشورهای دیگر، این کشورها بازارهای خود را که براساس تحریم ایران به دست آورده بودند از دست می دهند. بسیاری از کالا ها که به خاطر تحریم نمی توانست وارد ایران بشوند از طریق ترکیه و امارت وارد کشور ایران شوند. آنها بودند که در این میان سود می بردند. به همین خاطر بازار خود را از دست می دهند. عربستان می داند که نا آرامی های منطقه دیر یا زود در کشور آنها نیز پیش می آید. و تنها کشوری که می تواند آرامش را به منطقه برگرداند ایران است. خود آمریکایی ها هم به این مسئله اذعان داشته اند. اخبار چند هفته گذشته نشان میدهد که آمریکا علنا بیان کرده که درست است با ایران در عراق همکاری نمی کند ولی ایرانی ها در عراق با ما کاری ندارند و ما هم با ایرانی ها کاری نداریم. لذا این کشورها با این که در حرف از داعش فاصله گرفتند ولی از داعش در عمل پشتیبانی می کردند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی نگاه آمریکایی ها به آینده مذاکرات چیست؟
همان قدر که کشورهای اروپایی به دنبال این هستند که این مذاکران به نقطه مطلوب برسد، این علاقه در آمریکاهم وجود دارد. به دلیل این که سیاست خارجی آمریکا در سال های اخیر با مشکلات عمده ای مواجهه بوده است و اوباما هم محبوبیتش به حداقل رسیده است. رسیدن به توافق با ایران برای انتخابات سال آینده که دموکرات ها کاندید دارند برگ برنده باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده مذاکرات را شما چگونه می بینید؟
باید یه این مسئله توجه داشت که جمهوری خواهان از ژانویه می تواند تاثیر گذار باشند و آمریکا و ایران در این مورد خاص تا آخر دسامبر فرصت دارند به یک توافق نهایی برسند. البته رسیدن به توافق نهایی آسان نیست به دلیل این که هم ایران و هم طرف 5+1با موانعی روبه رو هستند و در مورد برخی از موضوع ها باید اساسی تر گفت و گو صورت گیرد. این گفت و گو احتمالا در وین صورت می گیرد. برداشتی که من از مذاکرات وین دارم این است که با توجه به این که رسانه ها و مطبوعات غربی دقت زیادی در مذاکرات وین دارند، ما باید به دنبال موضوع خاصی در وین باشیم و یا برخی از توافق های ابتدایی اعلام شود و یا این که این گفت وگو ها را تا مدتی تمدید بکنند. این بستگی به گفت و گوهای وین دارد.
بنابراین با احتیاط خوش بین هستم. من فکر میکنم این مذاکرات حتی اگر به یک توافق نهایی در وین نرسد ممکن است به یک توافق کوتاه مدت بینجامد. لذا می توانند این مذاکرات را ادامه دهند. توافق نهایی در همه مسائل خیلی پیچیده است و طرفین سعی می کنند روزنه ای را باز گذارند که اگر در وین به توافق نرسند در آینده ی نزدیک به آن دست یابند.
