حجت اله جودکی
کارشناس مسائل مصر
IPSC-مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
شبه جزيره سینا در شمال شرقی کشور مصر به شکل مثلثی قرار دارد كه از شرق به خليج عقبه و از غرب به خلیج سوئز و از شمال دریای مدیترانه وصل است. گروه مسلح “انصار بیت المقدس” 2 هزار نفر عضو مسلح دارد و در منطقه صحرای سینای مصر فعالیت می کند. این گروه در ماه نوامبر گذشته با ابوبکر بغدادی خلیفه جیش الاسلام اعلام بیعت کرد. از این پس نام گروه انصار بیت المقدس به ایالت سینا زیرمجموعه داعش فعالیت می کند. یاداشت زیر برای بررسی بیشتر این امر است.
واژگان کلیدی: صحرای سینا، اسرائیل،حضور سلفی ها در سينا، علل تحول در صحراي سينا، گروه انصار بيت المقدس در سينا، طرح امارت داعش در سينا
علل حضور انصار بیت المقدس، یا داعش در سینا
مساله بحران سینا به سالهای خیلی دور بر می گردد. یعنی اول باید مشکلات سینا ریشه یابی شود. بعد از اینکه بر اساس قرارداد کمپ دیوید، سینا توسط سادات، از اسرائیل پس گرفته شد و دوباره به آغوش مصر بازگشت. مقداری کارهای (مثل مسئله شرم الشیخ، دهب و یا جاهای دیگری که جزء مناطق توریستی سینا به حساب می آمدند) عمرانی به منظور جذب توریست، در آن صورت گرفت. اما شرکت های توریستی که در سینا مشغول به کار شدند؛ به دلیل فساد اقتصادی حاکم بر مصر از بین مردم سینا نبودند. حتی مردم سینا را هم به عنوان کارگر استخدام نکردند به منظور سازماندهی توریسم و کسب درآمد، از دیگر مناطق مختلف مصر، عناصری به سینا سرازیر شدند و تقریبا هم موفق بودند. این مسئله موجب عداوت شد. بویژه این که خود نظامیان حاکم بر مصر به اهالی سینا بدو به معنای بدوی می گفتند و هیچ عنایتی به آنها نداشتند . همچنین آنها هم به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و هم فرهنگی عنصری دسته چندم محسوب می شدند .لذا مردم سینا همواره به نظام حاکم بر مصر با کینه و نفرت نگاه می کردند. این مسئله ریشه ی بسیاری از اختلافات شد. حتی در دوران آقای حسنی مبارک در صحرای سینا انفجارات متعددی صورت گرفت و این انفجارها مراکز توریستی را مورد هدف قرار می داد. در یکی از این انفجارها، تعداد زیادی از اسرائیلیها (اسرائیلیها بدون ویزا می توانند در صحرای سینا تردد داشته باشند) هم کشته شدند. در این حمله هدف، اسرائیلیها نبود. بلکه هدف این بود، که مراکز توریستی آسیب ببیند و اقتصاد سینا فلج شود.
مسئله دوم این است، که عناصری که این گونه زندگی می کنند و با چنین معیشت تنگ و سختی زندگی را سپری می کنند، همواره مستعد دست زدن به خیلی کارها هستند و بیگانگان می توانند با خرید و تطمیع آنها از این عناصر استفاده کنند. چنانچه اسرائیل برای پیشبرد برنامه های خود از این عناصر به حد کافی استفاده کرده است و به موقع آنها را برای تطهیر خود فروخته است. مثلا در زمان آقای مرسی انفجاراتی در سینا رخ داد ولی اسرائیل از قبل به نظامیان مصری اطلاع داد که این عناصر می خواهند عملیاتی علیه ارتش مصر انجام دهند. ولی ارتش مصر کوتاهی کرد و اين امر موجب شد، تا آقای مرسی، طنطاوی (رئیس ستاد مشترک ارتش) را برکنار کند. هم اکنون سینا سرزمین حاصلخیزی برای جریانات تروریستی محسوب می شود و کشورهای مختلف و عناصری مثل داعش به راحتی می توانند از این آب گل آلود ماهی بگیرند.
ویژگیهای گروه انصار بیت المقدس
این گروه تمرکز ایدئولوژیکی مثل داعش ندارد. آنها برای اینکه از کمکهای داعش بهره مند شوند و به هدفهای خود برسند. بحث داعشی بودن خود را مطرح می کنند. به نظر من خیلی بعید است که ارتباط ارگانیکی بین آنها و داعش وجود داشته باشند ممکن است، در اهداف مشترک باشند؛ اما ارتباط ارگانیکی ندارند. مثل آن چه که در لیبی ، بوکو حرام در نیجریه و یا طوارق در مالی یا جاهای دیگر انجام می دهند. همه ی اینها در یک حالت کلی با هم همبسته هستند و ارتباط ارگانیکی وجود ندارد. آنها چون بحث فلسطین همواره برای مصریها یک بحث حیثیتی بوده است و مردم مصر، بویژه اهالی سینا، طرفدار فلسطین بوده اند از نام انصار بیت المقدس استفاده کرده اند. طبیعتا وقتی آنها از نام انصار بیت المقدس استفاده می کنند، مقداری از آن برای بدست آوردن دل مردم سینا است تا گذرگاهی برای تردد به غزه داشته باشند. همچنین تحول اخیری که در این گروه بوجود آمده و اسم خود را به ولایت سینا تغییر داد تا نزدیکی بیشتری با داعش پیدا کند. به این صورت که ما استانی از استان های داعش به حساب می آییم.
عوامل موثر در در تحولات گذشته سینا ، وضعیت امنیتی منطقه و حضور سلفی ها و گروههای تروریستی مثل انصارالمقدس و داعش در سینا
فقر، بیکاری، فساد اقتصادی و اجتماعی حاکم بر مصر و نبود آزادی، اینها عواملی هستند، که این مسائل را تشدید می کنند و هیچ راه حلی هم برای آن متصور نیست. چون نظام حاکم بر مصر مشکل ساختاری دارد. یعنی همه ی موارد را با خودش دارد. فقر بویژه در صحرای سینا بیداد می کند، چون ملت درآمدی ندارند و با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند و این نظام هم از دیرباز تا کنون ثابت کرده است اراده ای برای حل مسائل اقتصادی و اجتماعی مردم سینا ندارد. کما این که در دوران مبارک هم این اتفاقات افتاد. هم اکنون هم وضع بدتر شده است. مسئله بعدی این است، که انگیزه های آنها برای مبارزه بیشتر شده است. چون نظام حاکم بر مصر با جهات مختلفی درگیر است. مثلا ابتدا با اخوان المسلمین و سلفی ها درگیر بود. ولی هفته پیش با اقداماتی که آنها انجام دادند (و یکی از رهبران چپ گرای یکی از احزاب مصری ( خانم شیما دباغ ) با طرز فجیعی کشتند) اکنون آنها با اپوزیسیون گسترده ای روبرو هستند. وقتی اپوزیسیون بیشتر باشد. عناصری که در سینا هستند، احساس تنهایی نخواهند کرد و انگیزه شان برای مبارزه با اینها قوی تر خواهد شد. جدا از این وقتی امکان وجود داشته باشد که سلاح و پول به دست آوردند. (این امر برای مردم فقیر یک آرزوی مطلوب به حساب بدست می آورند) کمتر عقلانی فکر می کنند و بیشتر در جهت رسیدن به اهداف از آن استفاده می کنند. گذشته از این روحیه سلحشوری کاذبی وجود دارد و معمولا همه ی قبایل سلحشور هستند، اما عقل گرایی در آنها به حداقل می رسد. در قبایل صحرای سینا یک چنین شرایطی حاکم است. اگر وضعیت فرهنگی سینا مطالعه شود، غربیها کتابهای خوبی در این باره نوشته اند، متوجه می شویم که چه عواملی در شعله ور کردن این قبایل دخیل هستند.
آینده سینا
صحرای سینا جایی غیرقابل کنترل است. چون حجم زیادی از بقایای تجهیزات جنگ در آنجا وجود دارد و آنها به راحتی از این وسایل باقی مانده ی جنگ، مواد منفجره تهیه می کنند. دوم اینکه آن ها چون زیست بوم را می شناسند به راحتی می توانند در آنجا پناه بگیرند و با سختی های آن آشنا هستند . لذا وقتی ارتش مصر به آنجا می رود در مراکز خاص تجمع پیدا می کنند و این مراکز خاص حکم طعمه را برای آنها دارد و به راحتی ارتش را مورد هدف قرار می دهند و جمع کثیری از آنها (که عمدتا ارتشی و نظامی هستند) کشته می شوند. در واقع راه حلی که در سینا سریع جواب دهد و آنها بتوانند این وضع را جمع کنند، وجود ندارد. به خصوص این که خیلی از کشورهایی هم که با مصر مشکل دارند، از این مسائل استفاده می کنند. مثلا در گذشته فقط عامل فشار (که کشور اسرائیل و و کشورهای غربی از آن استفاده می کردند ) سد بر روی نیل بود ولی اکنون عامل دومی به نام مشکلات سینا بوجود آمده و آنها با این ابزار می توانند مصر را کنترل کنند.
