دکتر علی بمان اقبالی زارچ
کارشناس ارشد اوراسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
در حالی که بیش از 400 روز از بحران خانمان سوز اوکراین می گذرد ؛ افزایش هزینه های زندگی در اروپا که حاصل افزایش بی سابقه بهای انرژی و متعاقبا سیر صعودی نرخ تورم است، موجی از ناآرامی ها و تظاهرات را پدید آورده است. روندی که به چرخه عادی زندگی لطمه زده و موجب برپایی انواع اعتراضات در بیشتر دول اروپایی در یک سال گذشته شده است که نوع واکنش ها در برخی کشورها نظیر فرانسه ؛ آلمان و انگلیس خشونت آمیز بوده و خسارات و تلفات قابل توجه داشته است. در تعدادی از کشورها نیز جناح های طرفدار روسیه نیز در واکنش به ادامه جنگ در اوکراین تجمعات قابل توجه از جمله در چک ؛ مجارستان؛ ایتالیا و غیره داشته اند.
همچنین با تداوم افزایش هزینه های زندگی در پی رشد کم سابقه بهای انرژی در اروپا، گزارش ها از بروز ناآرامی های جدید در آلمان حکایت دارد. آلمانی ها بار دیگر در اعتراض به سیاست های دولت به خیابان آمدند و با پلاکاردهایی در دست، خشم خود را نسبت به وضعیت موجود ابراز کردند. البته با وجود آشفتگی در بازارهای مالی جهانی پس از فروپاشی بانک سیلیکون ولی آمریکا تکرار بحران مالی جهانی در سال 2008 بعید است و مقامات سیاست پولی اروپای مرکزی، که در خط مقدم تشدید سیاست های پولی در سال 2021 بوده اند، به دنبال ثابت نگه داشتن نرخ بهره در حال حاضر هستند زیرا منطقه با کاهش شدید رشد اقتصادی در پی تأثیرات جنگ در اوکراین مواجه است. بانک‌های مرکزی مجارستان و جمهوری چک، اولین بانک‌هایی که دو سال پیش شروع به افزایش نرخ بهره کردند، می‌توانند اولین بانکی در اروپا باشند که هزینه‌های استقراض را در سال جاری در بحبوحه بازگشت تورم مورد انتظار کاهش می‌دهند و در مقایسه با تجربیات پیشین؛ صندوق بین‌المللی پول کاهش سریع تورم را پیش‌بینی می‌کند..
در سال 1401 به کرات حدود دو میلیون فرانسوی در 200 شهر این کشور به خیابان‌ها ریختند و علیه سیاست‌های اقتصادی ماکرون تظاهرات کردند. رسانه‌های اروپا از این نوع تجمعات به عنوان یک اعتراض بی‌سابقه یاد کردند. این اعتراضات همزمان با اعتصاب سراسری شبکه حمل و نقل، بیمارستان‌ها ، مدارس و پالایشگاه‌ها بوده است لذا باید گفت در فرانسه اعتراضات چند بعدی بوده و در کنار نارضایتی از تورم و افزایش چشمگیر هزینه زندگی گروه های صنفی مخالف تغییر قانون افزایش سن بازنشستگی می باشند با همه این حال و علیرغم خشونت های شدید؛ الیزابت بورن، نخست وزیر فرانسه چندی پیش در مجلس ملی اعلام کرد که دولت تصمیم گرفته است که مسئولیت تصویب اصلاحات حقوق بازنشستگی را برعهده بگیرد که دیگر مشمول رای گیری در مجلس نمایندگان نخواهد بود. همزمان امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه تصمیم گرفته که اصلاحات بحث برانگیز بازنشستگی را که سن بازنشستگی را از 62 به 64 سال افزایش می دهد، بدون رای پارلمان تصویب کند. توسل به این رویه همه شانس را برای برانگیختن خشم اتحادیه‌ها، معترضان و احزاب اپوزیسیون چپ دارد که اصلاحات را ناعادلانه و غیرضروری می‌دانند.
در جمهوری چک در چند مرحله ده ها هزار نفر در پراگ علیه دولت چک تظاهرات کردند و از ائتلاف حاکم خواستند اقداماتی را برای کنترل افزایش قیمت انرژی از جمله با انعقاد قراردادهای مستقیم با روسیه انجام دهد و در عین حال مخالفت خود را با اتحادیه اروپا اروپا و ناتو اعلام کردند. البته سازمان دهندگان تظاهرات، اعضای برخی از نیروهای سیاسی افراطی اعم از راست افراطی و حزب کمونیست بوده که خواهان بی طرفی نظامی کشورشان در جنگ اوکراین بودند به هرحال اعتراضات نشان داد که چگونه بحران انرژی در اروپا به بی‌ثباتی سیاسی دامن می‌زند، زیرا افزایش قیمت انرژی تورم را تشدید نموده که در سه دهه گذشته در سطوح بی سابقه بوده است.
در آلمان نیز که از حامیان جدی اوکراین در مقابله با روسیه است به کرات تجمعات اعتراضی و حتی اعتصابات گسترده برپا شده است که شرکت کنندگان با حمل بنرها و پوسترهایی، اعتراض خود را نسبت به افزایش هزینه های انرژی اعلام کردند. آنها از دولت خواسته اند که خط لوله گاز “نورداستریم۲” به روسیه را تعمیر و بازگشایی کند و به افزایش تورمی که در ۷۰ سال گذشته بی سابقه بوده، پایان دهند. آنها همچنین به حمایت برلین از اوکراین و تسلیح آن اعتراض دارند. هم چنین با تشدید بحران معیشتی در آلمان، به ویژه مردم مناطق شرقی این کشور نسبت به دستمزدهای پایین‌تر و حقوق بازنشستگی کمتر در مقایسه با مناطق غربی اعتراض دارند. اما موضوعی که توجه ویژه ناظران را در این اعتراضات جلب کرده، ائتلاف احزاب چپ و راست افراطی به یکدیگر در ابراز خشم به سیاست های دولت است.
همچنین در بلژیک نیز افزایش اعتراضات به هزینه های زندگی مشهود است کارشناسان معتقدند که شاید در نگاه نخست به نظر برسد که این کشور مرفه اروپایی راه حل مناسبی در واکنش به افزایش هزینه های معیشتی پیدا کرده باشد. زیرا در این کشور دارای اتحادیه‌های کارگری نسبتا قدرتمند، دستمزدها، حقوق بازنشستگی و مزایا به‌طور خودکار متناسب با تورم افزایش می‌یابد. اما واقعیت این است که هیچ کدام از این موارد نتوانسته از نگرانی خانوارها نسبت به افزایش هزینه های زندگی بکاهد. براساس نظرسنجی ایپسوس، ۷۳ درصد از بلژیکی‌ها افزایش خودکار دستمزدها را کافی ندانسته و بر این باور هستند که کمک های جبرانی بیشتری باید ارائه شود در عین حال که بیش از دو سوم شرکت کنندگان در این نظرسنجی هم اعلام کرده اند که قدرت خریدشان نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.
کارکنان بخش بهداشت، دانشگاه و معلمان در بریتانیا برای افزایش چند صد پوندی حقوق در سال در حال تلاش فراوان هستند اما نمی توانند چنین مبلغی را دریافت کنند و وقتی مردم مخالفت دولت را می بینند می پرسند چگونه دولت می تواند چند میلیارد برای اوکراین هزینه کند. سیاست کلی کشورهای اروپایی در حمایت چند ده میلیاردی ار اوکراین باعث نارضایتی مردم این کشورها شده است.
همچنین از دیگر نارضایتی ها در قاره سبز به مواد غذای و غلات وابسته است در این رابطه کشاورزان اروپای مرکزی و شرقی در اعتراض به واردات غلات ارزان از اوکراین که قیمت‌های داخلی را کاهش داده و فروش تولیدکنندگان محلی را تحت تاثیر قرار داده است، اعتراض دارند و معترضان در تلاش برای جلوگیری از ورود کامیون‌های اوکراینی به کشورشان، پاسگاه‌های مرزی را با تراکتور در امتداد مرز بین رومانی و بلغارستان مسدود کردند. در حال حاضر، مقادیر زیادی از غلات اوکراینی که ارزانتر از غلات تولید شده در اتحادیه اروپا هستند به خاطر مشکلات در حمل و نقل در کشورهای اروپای مرکزی نگهداری می‌شود؛ همین امر سبب کاهش قیمت غلات و اعتراض کشاورزان اتحادیه اروپا شده است. فعلا لهستان اعلام کرد به طور موقت واردات غلات اوکراین را متوقف خواهد کرد، اما ترانزیت همچنان مجاز خواهد بود. در این رابطه اتحادیه تولیدکنندگان مواد غذایی اوکراین در واکنش به اعتراضات کشاورزان اتحادیه اروپا علیه واردات غلات از اوکراین اعلام کرد که این اعتراضات سیاسی بوده و محموله‌های غلات اوکراینی سودآوری تجارت آنها را کاهش نمی‌دهد. شایان ذکر است که اوکراین یکی از مهم‌ترین صادرکنندگان غلات است. با این حال تولید آن از ۸۶ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ به حدود ۵۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته است. مقامات اوکراینی می‌گویند این کشور ممکن است در سه ماهه دوم سال جاری میلادی ۱۵.۶ میلیون تن غلات صادر کند که صادرات این فصل را به ۵۳ میلیون تن خواهد رساند.
جمع بندی : بدون شک بحران اوکراین بیش از همه بر بازار انرژی اروپا تاثیر گذاشته در بطور نسبی موجب افزایش قیمت انواع سوخت و انرژی الکتریکی بین 60 تا 100 درصد در سال 1401 شده است و اگر چه اروپا توانست بحران انرژی و کاهش روند وابستگی به واردات انرژی از روسیه را مدیریت نماید ولی آثار تورمی این موضوع و افزایش هزینه زندگی موجب اعتراضات گسترده در اکثر کشورهای اروپایی شده و اگر پیش بینی می شود که میزان تورم در 1402 کاهش یابد؛ البته در بحران انرژی اروپا کشورهای خلیج فارس با افزایش قابل توجه در آمد ( حدود سیصد میلیارد دلار در 1401) و چین و هند با خوش شانسی خرید نفت و گاز ارزانتر از روسیه همراه بودند؛ بهر حال باید پذیرفت که تداوم جنگ در اوکراین و آثار مخرب اقتصادی و اجتماعی آن همچنان موجب تداوم اعتراضات می شود؛ حرکتی که بر تمایل دولت های مهم اروپایی بویژه مثلث آلمان؛ فرانسه و ایتالیا به تلاش راضی نمودن اوکراین و روسیه برای پایان جنگ از طریق گفتگو خواهد افزود؛ تلاشی که در سفر ماکرون به فرانسه شاهد آن بودیم.
واژگان کلیدی: اروپا 1401 , اوج گیری, اعتراضات , اعتصابات
