فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
در چند ماه گذشته تحليل ها و گزارش هاي زيادي در مورد نوع نگاه اسرائيل و امريكا به برنامه هسته اي ايران منتشر شده و شاهد سخنان مقامات ارشد اسرائيلي و امريكايي و رويكرد هاي مخالف در مورد برنامه هسته اي ايران، حمله به ايران و.. بوده ايم. در اين حال براي بررسي بيشتر نقش برنامه هسته اي ايران و طرح حمله به ايران در اسرائيل و امريكا و همچنين همگرايي ها و اختلافات دو بازيگر بر سر برنامه هسته اي ايران به گفتگويي با دكتر علي بيگدلي استاد دانشگاه و كارشناس خاورميانه نشسته ايم:
واژگان كليدي: امريكا ، اسرائيل، برنامه هسته ای ایران، انتخابات، اوباما، اختلافات
مركز بين المللي مطالعات صلح:اگر به چند ماه گذشته نگاهي داشته باشيم توجه بسياري از رسانه ها و تحليل ها به اختلاف های ایالات متحده و اسرائیل در چگونگی مواجهه با مسئله ی هسته ای ایران معطوف شده است. در اين حال از نگاه شما اين اختلاف تا چه ميزاني است؟
به نظر من بعيد است كه بين اسرائيل و امريكا بر سر برنامه هسته اي ايران اختلاف عميق وجود داشته باشد. در اين حال آنچه كه در ظاهر گواهي به اختلاف دو دولت دارد را بايد از دو منظر مورد تحليل قرارداد:
نخست آنكه اسرائيل دچار يك نوع دستپاچگي و سرگرداني در مورد مساله هسته اي ايران شده است، در حالي كه موقعيت مناسبي براي حمله به ايران ندارد . نتانياهو به دليل ارتباطات نزديكي كه با آقاي رامني دارد تلاش ميكند فضاي موجود را بر ضد اوباما ايجاد كند .از سوي ديگر چون اوباما در آستانه انتخابات دور دوم است نمي خواهد خود را گرفتار كانون تهديد ديگري كند. چرا ورود اواما به يك جنگ جديد مي تواند باعث ريزش شديد آراي وي د انتخابات رياست جمهوري گردد.
مساله دوم اين است كه هر دو بازيگر دست به نوعي سياه بازي اي زده اند. يعني از يك سو اسرائيل در حال تهديد امريكا است تا ايران را دچار نوعي نگراني و هراساني عميق كند (كه تا حدودي در اين امر موفق هم بوده و اين هراس تا حدي در جامعه ما هم منعكس شده است. چنانچه در همه جا سخن از حمله اسرائيل است در حالي كه قطعا چنين اتفاقي در شش ماه آينده رخ نخواهد داد. يعني اسرائيلي ها زمينه رواني حمله را در داخل ايران فراهم ميكنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نگاه برخي نتانياهو خواستار برخورد تند و فوری با برنامه ی هسته ای ایران و دولت ایالات متحده مايل به وجود برخورد فرایندی و تدریجی با مسئله ی هسته ای ایران و فرصت دادن به تحریم ها و اعمال فشارها است. در اين حال آيا ميتوان گفت در مورد خط قرمز برنامه هسته اي ايران بين دو دولت اختلاف وجود دارد؟
نتانياهو از يك سو اعلام كرده است خط قرمز برنامه هسته اي ايران مشخص شود و كلينتون نيز اعلام كرده است خط قرمزي را براي برنامه هسته اي ايران قائل نيست. در اين حال دليل اين رويكرد امريكا اين است كه نمي خواهد شرايط را در آستانه انتخابات امريكا به گونه اي دگرگون كند كه افكار عمومي امريكا به جاي پرداختن به اوباما به كانون درگيري جديد و به مسائل بيروني توجه كنند. در اين راستا بايد گفت اختلاف عميق و ذاتي بين دو دولت اسرائيل و امريكا وجود ندارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: يعني بيشتر اختلافات تاكتيكي است؟
بله. اين اختلافات استراتژيك نيست بلكه تاكتيكي است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي اسرائيلي ها براين نظرند با توجه به موقعيت جغرافيايي تهديد ايران هسته اي متوجه اسرائيل است و بدبيني اي ويژه نسبت به امريكا در اين خصوص دارند. در اين حال آيا اسرائیل به سیاست های ایالات متحده در رابطه با مسئله ی هسته ای ایران اعتماد ندارد و بر اين نظر است كه سیاست هاي مطلوب اسرائیل عملیاتی گردد؟
در واقع اسرائيل هيچ گانه بدون موافقت امريكا دست به حمله به ايران نخواهد زد. در اين حال جدا از موافقت و دوستي اي كه بين رامني و آقاي نتانياهو وجود دارد عموما دمكراتها رابطه نزديك تري با اسرائيل دارند. در چنين شرايطي هم امكان حمله اسرائيل به ايران وجود ندارد، ولي تحريكات همچنان ادامه دارد. در اين حال بايد گفت اسرائيل به تنهايي دست به حمله نخواهد زد و امريكا هم هيچ گاه در صورت حمله به ايران كنار نخواهد نشست. چرا كه اسراييل به تنهايي قادر به حمله نيست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اسرائيل از نوع رويكرد رواني، رسانه اي تبليغاتي خود براي فشار به اوباما در مورد برنامه هسته اي ايران چه اهدافي را در نظر دارد. يعني آيا نتانياهو مايل است جمهوري خواهان به كاخ سفيد راه يابند؟
نتايياهو شخصا به رامني متمايل است و نتانياهو سخنگوي لابي هاي صهيونيستي در امريكا نيست و خط مشي آنها جدا است يعني اگر چه وظيفه لابي ها حفظ و تقويت اسرائيل است ولي در شرايط كنوني پرونده هسته ايا ايران در اولويت نيست. لذا همه لابي هاي صهيونيستي در امريكا تابع نظر نتانياهو نيستند و در واقع نتانياهو مهره اي است كه مي گذرد. لابي ها برنامه استراتژيك بلند مدت تعريف كرده اند و اكنون بر اين نظرندكه اوباما در درجه نخست بايد اقتصاد امريكا را بهبود بخشد و در جستجوي بازراي هاي جديد و رونق دادن به وضعيت اقتصادي باشد. يعني براي لابي هاي صهيونيستي در امريكا حمله به ايران در اولويت قرار ندارد يعني استراتژي هاي لابي هاي صهونيستي جدا از تاكتيك هاي نتانياهو است .
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نظر ميرسد اسرائیلي ها، ایالات متحده را به عدم ثبات در خط قرمزها متهم می کند و به خط قرمز ایالات متحده در مورد ايران اعتماد ندارد. اين امر چگونه مورد تحليل شما قرار دارد؟
نخست بايد گفت اينكه ايران بتواند از غني سازي بيست درصد عبور كند خود بحثي جداگانه است، اما بايد گفت تعيين خط قرمز ها و تاكتيك هاي امريكايي ها در مورد برنامه هسته اي ايران نيز به انتخابات امريكا برمي گردد. بنابراين بايد گفت همه اين خط قرمز ها را بايد به بعد از انتخابات امريكا موكول كرد و ممكن است رياست جمهوري جديد امريكا در كل منطقه تاثيرات جديدي را به همراه آورد. در اين حال بايد توجه داشت كه امريكايي ها در انتخابات به سياست خارجي توجه زيادي ندارند و بيشتر رفاه طلب، امنيت طلب و درونگرا هستند. در اين بين هر چند دمكراتها به بيرون و جمهوري خواهان به درون بيشتر نگاه ميكنند، اما اكنون آراي دو نامزد هم خيلي به هم نزديك است و اوباما تلاش ميكند در شرايط فعلي نشان دهد كه امريكا در سياست خارجي خود از آرامشي برخودار است در سياست داخلي خود نيز به دنبال اهداف خود است. لذا اوباما از چند ماه گذشته تلاش كرده آرامشي در سياست خارجي و سياست داخلي به وجود آورد تا بتواند دوباره به كاخ سفيد رود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش متغير برناهه هسته اي ايران در انتخابات كنوني امريكا تا چه ميزاني است؟
با توجه به اظهارات گذشته پانتا در مورد ايران( حداقل تا يك سال ايران ديگر توانايي دستيابي به بمب هسته اي را ندارد). بايد گفت اينگونه از سخنان در اين راستا است كه به مردم امريكا گفته شود كه هيچ نگراني وجود ندارد و ما به دقت مي دانيم ايران در چه وضعيت هسته اي است. لذا بايد گفت اين سخنان بيشتر مانور است و در واقع اطلاعات دقيقي هم در مورد ايران ندارند، اما براي ايجاد فضاي آرامش در بين راي دهندگان نشان مي دهند كه كاملا مسلط بر اوضاع هستند و از جزئيات برنامه هسته اي ايران اطلاع دارند. در واقع اين گونه از فضاسازي ها تلاش ميشود تا اثرات منفي در جامعه ايران داشته باشد و در داخل امريكا هم تاثيرات مثبتي داشته باشد. در اين بين به نظر من متغير برنامه هسته اي ايران تاثير چنداني در انتخابات امريكا ندارد و نتوانسته است تاثيري تعيين كننده در انتخابات داشته باشد. چرا كه بايد گفت امريكايي ها به سرعت از كنار حوادث مي گذرند و اخيرا هم اوباما در سخنراني خود در كنوانسيون تاكيد زيادي درمورد برنامه هسته اي ايران نداشته است. يعني اوباما در كنار چين، روسيه و خاور دور اشاره اي به ايران هم داشت. يعني تلاش شده است مردم امريكا نگران برنامه هسته اي ايران نشوند. گذشته از اين نيز بايد گفت كارشناسان و روانشناسان امريكا حتما به اوباما گفته اند در مورد چه امري سخن گويد. يعني اگر اوباما مي خواست در مورد برنامه هسته اي ايران مانور بيشتر دهد فضا را متشنج ميكرد تا بر روي راي دهندگان اثرگذار باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برنامه هسته اي ايران در شرايط كنوني چه جايگاهي در رقابت هاي حزبي و شرايط داخلي اسرائيل دارد؟
اسرائيل جامعه اي كوچك است برنامه هسته اي ايران در آن اثر دارد. به همين دليل هم حزب كاديما و حزب ليكود (كه خيلي افراطي، مذهبي و ضد اسلام هستند) به ان توجه دارند. در اين حال برنامه هسته اي ايران به اندازه اي در اسرائيل اثر گذار است كه تاحدي در روي كار آمدن نتاتنياهو موثر بود ( شعار وي ايران را با خاك يكسان ميكنيم و….) در هر حال اين امر هم در آينده رقابت هاي حزبي اسرائيل هم اثرگذار است. گذشته از اين در كوتاه مدت اين امر ميتواند در جابجايي قدرت در اسرائيل مهم گردد. يعني با توجه به سياست هاي اخير نتانياهو در مورد ايران به نظر ميرسد كه وي نتواند در دور ديگر به قدرت رسد. به علاوه حزب كارگر اسرائيل هم همراه تر با اوباما است. يعني حزب كارگر در اسرائيل با حزب كار در انگلستان و حزب دمكرات اوباما مباني عقيدتي نزديكي دارند. لذا تندروي هاي اسرائيل در مورد ايران ممكن است برآينده جايگاه نتانياهو تاثير گذارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا در آینده شاهد اختلاف نظر بیشتر اسرائیل با ایالات متحده ی آمریکا بر سر برنامه هسته اي ايران هستيم؟
برنامه هسته اي ايران مي تواند در روابط اين دو كشور تاثيراتي داشته باشد، ولي در بلند مدت اين امر وجود ندارد. اختلاف كنوني دو بازيگر استراتژيك نيست و بيشتر تاكتيكي است. لذا به نظر ميرسد سخنان نتانياهو در مورد برنامه هسته اي ايران تا انتخابات امريكا ادامه داشته و عملا هم هيچ اتفاقي نخواهد افتاد. يعني ژست هايي كه گرفته ميشود شايد هم به نفع اوباما باشد. يعني اوباما ميتواند بر اين نكته اشاره كند كه به رغم روابط نزديك با اسرائيل ما در مساله ورود به كانون درگيري براي حفظ منافع ملي امريكا تحت تاثير نظرات اسرائيل قرار نمي گيريم و اين امر در واقع مي تواند به نوعي شانسي براي اوباما در بين راي دهندگان باشد.
