مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
رهبران اسرائیل چون نتانیاهو سفری به کشورهایی آفریقایی انجام میدهند و این سفرها در چارچوب طرح گسترده‌ای تقویت روابط با قاره سیاه انجام میشود. از نگاه بسیای از مقامات در تل آویو هدف گسترش «دامنه همکاری دوجانبه و بازگشت گسترده به آفریقا » است. گفتگوی زیر با هدف بررسی اهداف اسرائیل در این قاره انجام شده است.
واژگان کلیدی: اسرائیل، قارۀ، آفریقا، حضور اسرائیل، امنیت، اقتصاد
مرکز بین المللی مطالعات صلح: دامنۀ حضور و نفوذ اسرائیل در قارۀ آفریقا در وضعیت کنونی چیست؟
با توجه دسته بندی کشورها در قارۀ آفریقا در زمینه‌های، اقتصادی، فرهنگی، دینی و جغرافیایی بسیار متنوع هستند، اسرائیل در هیچکدام از این حوزه‌ها صاحب یک نفوذ حوزه‌ای، منطقه‌ای و یک دست نداشته و این موضوع به فضای درونی آفریقا که هنوز فضای استعمار ستیزی و مساوات طلبی هست. یعنی فضای حاکم بر آفریقا فرهنگ ضد استعماری و گرایشات مساوات طلبانه حکم فرما هست. دیدگاه و رویکرد مردم آفریقا نسبت به اسرائیل از دید جنبش عدم تعهد، از دید نظامی جنبش استقلال طلبی که عمدتاً ضد غرب بودند و همچنین از دید مساوات طلبی (که رژیم صهیونیستی را یک رژیم نژاد پرست می‌پندارند) هست و حتی آنچه که علیه فلسطین اجرا میشود را مشابه آنچه که رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی سفید پوستان علیه سیاه پوستان اجرا می کرد، مساوی می‌دانند و به نوعی آپارتاید صهیونیستی نام گذاری کردند.
لذا اسرائیل هیچگاه نتوانسته که در آفریقا حوزه‌ای ویژه‌ای را تسخیر یا نفوذ همسانی در یک حوزه‌ی مشترک داشته باشد. مسئلۀ دیگری که موجب این امر شده نوع نگاه اسرائیل به اقتصاد و همکاری‌های اقتصادی است، اسرائیل هیچگاه خواستار تولید کالای ارزان و قابل استفاده برای عموم به صورت انبوه نیستند بلکه خواستار تولید کالاهای خاص، محدود، کم وزن و گران هستند، لذا طبیعتاً آفریقا از این جهت هیچگاه محیط مساعدی برای آنها نیست. چون اسرائیل کالای انبوه و ارزان همچون کشور چین ندارند، عمده کالایی که اسرائیل تولید می‌کند و خواستار همکاری‌های اقتصادی آن مربوط به طلا، الماس و اجناس گرانبها هست و همچنین مربوط به داروهای دفع آفات (که به کشاورزی‌های گران قیمت ارتباط پیدا می‌کند) است. بعلاوه اینکه به برخی از وسایل ضد شورشی و آموزشهای پلیس که برای سرکوب هست و که برای آنها قابل درآمد زایی هست. لذا روابط اسرائیل و آفریقا روابط خوبی نشده، در گذشته تمام کشورهای آفریقایی به از گذشته کشورهای آفریقایی به تبعیت از مصر (که از ستون‌های اصلی تشکیل سازمان وحدت را و همچنین از پایه‌های اصلی تشکیل عدم تعهد بود) پیروی می‌کردند، پس از چرخش مصر به سمت اسرائیل و برقراری روابط با این کشور اسرائیلی‌ها هیچگاه نتوانستند فضای ضد استعماری، مساوات طلبی و همچنین فضای اقتصادی نیاز به کالای ارزان را به نفع خود تغییر بدهند.
لذا آنچه که به حوزه‌های نفوذ اسرائیل بر می‌گردد به رژیم‌های خاصی که یا اسلامی نیستند یا خطراتی را از جوانب و داخل احساس می‌کنند هست. بخصوص خطراتی از سوی مسلمانان باشد که آنها نیازمند کمک رژیم اسرائیل برای سرکوب آنها میشود، به اضافۀ برخی از کشورهای که میخواهند از لابی‌های صهیونیستی در مجامع بین المللی بهره برداری کنند، دولت کنیا از جمله کشورهای هست که مقامات اسرائیل زیاد در آن سفر می‌کند و نگرانی از این جهت است که مسلمانان در مومیاسا و جزایر این کشور که در اقیانوس آرام و هند زندگی می‌کنند و همچنین مسلمانانی که در جزایر و سواحل کنیا که مشرف به اقیانوس هند هستند علاقمندند که از اسرائیل در دو زمینه استفاده کنند: یک در زمینۀ سرکوب مسلمانان و دیگری لابی‌های که آنها را در دنیا غرب حمایت کند. همچنین به برخی از رژیم‌های دیگری همچون برخی از ژنرال‌های نظامی در نیجریه و کشورهای غرب آفریقا برخوردار از حزب پشتیبان و حامی نیستند و همچنین از حمایت عموم مردم برخوردار نیستند. در نتیجه امیدوار هستند که اسرائیل از آنها در ادامۀ حکومت چه در داخل برای سرکوب و خارج برای تبلیغات حمایت کند. در کشورهای اسلامی شمال آفریقا اسرائیلی ها به صورت نفوذ نامرئی حضور دارند که تلاش می کنند که از شکل گیری نهضت‌های اسلامی در آنجا جلوگیری کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در کشورهای غیر مسلمان آفریقا، حضور نظامی، سیاسی، دیپلماتیکی، اقتصادی و امنیتی از سوی اسرائیل تا چه حدی صورت گرفته یا وجود دارد؟
اسرائیل هیچ گاه قادر نبوده که بر ارتش‌ها، نیروهای نظامی یا حتی شبه نظامی کشورهای غرب آفریقا حضور مداوم و فراگیر داشته باشد، عمدتاً تأثیر اسرائیل بر برخی افراد، رده‌های ارتش و افرادی که آنها را آموزش داده و بسیار محدود بوده است. چون ارتش‌های موجود در آفریقا تحت آموزش فرانسه در مستعمرات فرانسه زبان، تحت آموزش انگلیس در کشورهای مستعمرۀ سابق انگلستان و اخیراً آمریکا به صورت گسترده سعی کردند که حضور نظامی خود را در کشورهای آفریقایی به بهانۀ حفظ امنیت خطوط نفت، گسترش دهند. لذا جایگاهی برای حضور نظامی اسرائیل در آفریقا باقی نمانده است. آنها عمدتاً تلاش کردند در کشورهای مثل اتیوپی که در سواحل دریا سرخ قراردارد حضور داشته باشند که در دریای سرخ تهدیداتی برای آنها نباشد و حضور آنها در اتیوپی برای برقراری امنیت در دریای سرخ کمک می‌کند که از آن برای حمله با موشک‌ها دور برد علیه اسرائیل استفاده نشود. همچنین کشورهای دیگری که دارای الماس و طلا هستند همچون کنگو برازاویل (که گروه های مافیایی سعی می‌کنند خارج از چارچوب نظام کشور توسط نظامی‌های فاسد الماس و طلا را از کشور خارج کنند ) این همکاری پنهانی اسرائیل با آنها بوده و گرنه هیچگاه به طور رسمی و آشکار و فراگیر و به طور مداوم اسرائیل با هیچ ارتشی در آفریقا روابط محکم نداشته است. مخصوصاً که اسرائیلی‌ها تمام توان خود در داخل متمرکز کردند برای خطراتی که آنها را تهدید می‌کند و احساس می کنند آنچه که هست باید در اسرائیل و در اطراف آن مستقر شود و نه در نقاط دور دست و هیچ برنامۀ برای دور دست ندارند. آنچه که اخیراً برنامه ای که در دست دارند بر می‌گردد به این که اسرائیلی ها احساس می کنند که از جانب کشورهای محور مقاومت از در دریای سرخ مورد حمله قرار بگیرد و حتی زیر دریایی‌هایی که به سمت دریاها یا سواحل کشورهای آفریقایی پهلو نگرفته اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: سطوح حضور و نفوذ اسرائیل در کشورهای اسلامی آفریقا در چه سطح امنیتی، اقتصادی و دیپلماتیک است؟
کشورهای شمال آفریقا دو ردیف از کشورهای که در شمال آفریقا قرار دارند و عمدتاً میان 95 تا 99 درصد مسلمان هستند. در آنجا اسرائیل به صورت پنهانی سعی بر برقراری روابط کردند. در لیبی گذشته و کنونی سعی بر مشارکت به صورت پروژ‌ه های هدف آن برای حفظ امنیت اسرائیل و جلوگیری از انبار شدن اسلحه‌های (که به ضرر اسرائیل هست و حمایت از گروههای لائیکی که قادرند با اسلام مبارزه کنند) هست. البته حضور اسرائیل در کشورهای که یهودی‌ها ساکن بودند شاید پر رنگ تر هست. مثل تونس که تعداد اندکی یهودی زندگی می‌کنند و همچنین در مغرب یهودیانی هستند. اسرائیلی‌ها به بهانۀ حضور آنها سعی کردند که در آن کشور رفت و آمد کنند و به گونه‌ای با برخی از سران نظامی و سیاسی روابط برقرار کنند و کوشش کرده اند به صورت پنهانی و سری از برقراری روابط کشورهای شمال آفریقا با کشورهای محور مقاومت جلوگیری کنند. یعنی همواره اسرائیل در صدد اجرای پروژ‌های هست که همۀ اشخاص، احزاب، گروههای که در صدد پیوند با حمایت از فلسطین یا حمایت از مردم فلسطین در مقابله با اسرائیل هستند را محدود، سرکوب یا محدودیت‌های ایجاد کنند، لذا آنها روابطی با شمال آفریقا دارند پنهانی بوده و یا گاه برای ترور مخالفین خود استفاده کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اسرائیل با کدام کشورهای مسلمان آفریقا روابط دیپلماتیک دارند و با کدام یک ندارند؟
کشورهای همچون رواندا، کنیا، نیجریه، لیبریا، ساحل عاج، کنگوبرازاویل از جمله کشورهای اندکی هستند که با آنها روابط برقرار کردند و در رابطه با کشورهای اسلامی تا کنون فقط کشور کشور مغرب و موریتانی به صورت پنهانی با اسرائیل روابط دارند، موریتانی با مشکلاتی توانست به تازگی سفارت اسرائیل را باز کرده و در مقابل مردم قرار گرفته ولی به صورت پنهانی روابط اسرائیل با موریتانی و مغرب ادامه دارد.
