مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
آینده حضور نظامی امریکا در منطقه خلیج فارس همواره مد نظر بسیاری بوده است. در در این بین برای بررسی تاثیر آینده روابط نظامی امریکا و شورای همکاری خلیج فارس و حضور نظامی در منطقه خلیج فارس گفتگویی با دکتر حسین ربیعی انجام داده ایم:
واژگان کلیدی: حضور نظامی امریکا در خلیج فارس، نگاه امریکا به خلیج فارس، پایگاه های امریکا در خلیج فارس، حضور امریکا در خلیج فارس
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چند سال گذشته حضور نظامیان امریکا در خلیج فارس با چه تحولات و چه متغیرهایی همراه بوده است؟
تقریبا از قبل از جنگ جهانی دوم آمریکا در این منطقه حضور پیدا کرده است. در ابتدا به بهانه پشتیبانی از تجهیزات و شرکت های نفتی در این منطقه مستقر شد. تا زمانی که درسال 1968 بریتانیا اعلام کرد که قصد دارد از منطقه خلیج فارس خارج می شود. بعد از خروج بریتانیا از خلیج فارس در سال 1971 و جنگ عراق علیه ایران حدود یک دهه خلا ایجاد شد و در واقع زمینه ای برای حضور نظامی مستقیم در این منطقه شد و آن خلا قدرتی را که بیان می کردند و به آن اعتقاد داشتند را پر کند. از 1980 به بعد امریکا در منطقه خلیج فارس حضور داشته و در کشورهای مختلف این منطقه پایگاه های نظامی دایر کرد. تا این که در 1990 بعد از این که عراق به کویت حمله کرد، جنگی را علیه عراق شروع کردند و این زمینه ای برای این که حضور امریکا در منطقه تشدید شود و تجهیزات بیشتری به بهانه پشتیبانی از کویت در منطقه مستقر کند شد. مجددا در سال 2003 به عراق حمله کرد و فراهم کرد تا مجددا حضورشان را تشدید کنند. علاوه بر این کشورهای دیگری مثل انگلیس و فرانسه مجددا پایشان به خلیج فارس باز شد. در سالهای اخیر هم بعد از گسترش جریان داعش و تهدیداتی که به زعم آنها منطقه خلیج فارس را تهدید می کرد، مجددا در بحرین و قطر پایگاه های نظامیشان را هم از جهت وسعت ، امکانات و هم از لحاظ تنوع ، تعداد نیروهایی در پایگاه های بحرین و قطر گسترش داده و حضورشان را تثبیت کردند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: توافق هسته ای ایران و 5+1 چه تاثیری بر حضور و نفوذ امریکا در خلیج فارس خواهد داشت؟
تا قبل از این که توافق انجام شود، کشورهای منطقه به نوعی ایران را تهدیدی علیه خود می دانستند. علی رغم این که ایران و حتی آژانس اعلام کرده بود که فعالیت هسته ای ایران جنبه نظامی ندارد، اما کشورهای منطقه به رهبری عربستان احساس تهدید می کردند و در پی جلب حمایت و پشتیبانی قدرت های خارجی بودند. همین امر زمینه ای برای این که به کشورهای خارجی میدان بدهند تا به این منطقه آمده و حضور نظامی داشته باشند شد. با وجود این هر چند به نظر می رسد، توافق هسته ای باعث شود که آنها از جانب ایران احساس تهدید نکنند، و برایشان مسجل شود که ایران به دنبال سلاح هسته ای نیست، اما از مواضعی این کشورها و بیانیه های آنها به نظر می رسد که هم چنان نگرانی های قبلی که از افزایش قدرت ایران داشتند، پابرجاست. حتی در بعضی از این کشورها تشدید شده است. بنابراین به نظر می رسد که توافق هسته ای ایران هم هم چنان این زمینه ذهنی را برای آن ها داشته است که افزایش قدرت ایران تهدیدی بر این کشورها است. همین احساس تهدید زمینه را فراهم می کند تا کشوری مثل امریکا و حتی قدرت های جهانی به خود این جازه را بدهند که به کشورهایشان وارد شده و پایگاه بزنندو نیروهایشان را تجهیز کنند. بنابراین به نظر می رسد توافق هسته ای تغییری در وضعیت قبلی ایجاد نکند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی نگاه نظامی امریکا به خلیج فارس چیست؟
آنها از قدیم به دنبال ثبات اوضاع در خلیج فارس بودند. خلیج فارس انبار انرژی جهان است و علی رغم این که امریکا خود نیازمندانرژی این منطقه نیست و یا وارداتش از منطقه خلیج فارس خیلی کم است. اما لازمه در اختیار داشتن نبض انرژی جهان این است که منطقه خلیج فارس در کنترلشان باشد. بنابراین همواره یکی از مهم ترین و استراتژی ترین نقاطی که در دنیا از لحاظ نظامی برای امریکاییها اهمیت داشته همین منطقه خلیج فارس بوده است تا سلطه آن ها را برهمه دنیا و حتی بر کشورهای قدرتمند اروپا و شرق آسیا تضمین کند. در این بین لازمه اش این امر حضور جدی در منطقه خلیج فارس است تا به نوعی خود را تضمین کننده ثبات این منطقه اعلام کنند. در وضعیت فعلی امریکا به دنبال این است که سلطه خود را بر امورات جهانی سایر قدرت های جهان حفظ کند. لازمه این امر آن است که مناطق استراتژیک جهان از جمله تنگه های مهمی مثل تنگه هرمز و مناطق مهمی مثل خلیج فارس را در سلطه خود داشته باشند . از این زاویه امریکا حضور نظامی اش را در منطقه خلیج فارس دارد و خواهد داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: دسترسی امریکا به نفت شل و سیاست خارجی امریکا در شرق آسیا چه تاثیری بر حضور نظامی امریکا در خلیج فارس دارد؟
امریکا به نفت این منطقه نیازی ندارد. حتی اگر به نفت شل هم دسترسی پیدا نمی کرد، نفتش را از امریکای جنوبی و آفریقا تهیه می کرد، چرا که هزینه حمل و نقل کمتری نسبت به خلیج فارس دارد. اما برای سلطه بر شرق آسیا و کشورهای ژاپن و بویژه چین ، که به نظر می آید ابرقدرت آینده جهان باشد، لازمه اش این است که این منطقه را تحت کنترل خود داشته باشد، ازاین زاویه امریکا سعی می کند، در منطقه خلیج فارس حضور داشته باشد و حضور نظامی در کشورهای این منطقه بویژه کشورهای کوچکی مثل بحرین و قطر و عمان و امارات و کویت که بعضاً تولید کننده های بزرگ نفت هم هستند، از یک طرف تضمین کننده حکومت و حاکمان فعلی است، یعنی راه دوستی همراهی و همکاری را امریکا را برای آنها باز می کند از طرف دیگر نفوذی را برای سیاستمداراین آمریکا یی در منطقه باز می کند و کنترل امریکا را بر جریان انرژی و نفت منطقه پایدار خواهد ساخت. بنابراین حضور نظامی آمریکا تاحدی تضمین کننده کنترل سیاسی این منطقه و کنترل مالی و اقتصادی و جریان انرژی این منطقه هم هست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عوامل و متغیر هایی ممکن است حضور نظامی امریکا رادر خلیج فارس کم کند یا از این منطقه خارج شود؟
تا زمانی که نفت هم چنان منبع اصلی تامین انرژی جهان باشد، منطقه خلیج فارس اهمیت خواهد داشت. البته تا زمانی که منابع انرژی خلیج فارس برقرار باشد، و جدا از مسائل نفت و انرژی، از لحاظ ارتباطی و موقعیت استراتژیک (مثل یک غلاف شمشیری است که به داخل خشکی ها راه پیدا کرده است) و هم نوعی موقعیت نظامی را برای دسترسی به خشکی های ارواسیا ایجاد می کند اهمیت دارد. در واقع از لحاظ نظامی هم این منطقه پراهمیت است. یکی از لازمه های ابر قدرت بودن و کنترل جهانی این است که خلیج فارس تحت کنترل آن ابر قدرت باشد. بنابراین امریکا تا زمانی که در این سطح از قدرت وجود داشته باشد و بخواهد سلطه اش را هم ادامه دهد، نیازمند این است که در خلیج فارس حضور و کنترل داشته باشدو پیش بینی نمی شود که در آینده نزدیک اهمیت خلیج فارس کاسته شود به اندازه ای که در واقع امریکا از این منطقه صرف نظر کند و یا نیروهایش را خارج کندو یا این منطقه را ترک کند.
