آینده حضور داعش در لیبی

دکتر حسن هانی زاده

کارشناس منطقه

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

عوامل و بسترهایی حضور و ظهور داعش در لیبی

معمولا داعش در فضای تنش های داخلی در کشورهای عرب منطقه نفوذ پیدا می کند. حضور داعش در یک فضای غبار آلود کاملا آشکار و روشن است. به طوری که هرجا کشوری دچار بحران داخلی شود، معمولاً داعش به آن کشور لشکر کشی کرده و سعی می کند که به اهداف خود برسد. با توجه به وجود شکاف میان طیف های سیاسی لیبی و وجود دو دولت اسلامی و ملی در لیبی داعش در مناطق شرق لیبی نفوذ پیدا کرده و فجایع زیادی علیه مصریهای ساکن لیبی انجام داد. کشتار 21 مسیحی لیبی در حقیقت هشداری به مصر است، که در مسائل داخلی لیبی دخالت نکند. اتفاقاتی که رخ داد و موجب حمله ی مصر به لیبی شد، نشان می دهد که در حال حاضر داعش در صدد ایجاد یک بحران منطقه ای در شمال آفریقا است و اکنون اختلاف نظر شدیدی میان اسلام گرایان لیبی و هم چنین دولت مصر بروز کرده است و ممکن است این امر به تجزیه لیبی هم منجر شود.

توان مالی، اقتصادی، نظامی و … داعش در لیبی

طبیعی است که نیروهای خارجی در بین بدنه داعش بیشتر هستند. یعنی اغلب کسانی که در لیبی به عنوان نیروهای داعش فعال هستند، از طریق کشورها ی اروپایی به لیبی رفته اند. در این بین این گروه در حال حاضر از صادرات نفت لیبی استفاده زیادی می برد. کمک هایی که داعش در طول سالهای اخیر دریافت کرده است؛ این ظرفیت را به این گروهک تروریستی می دهد، که بتوانند در آینده با استفاده از توان نظامی و مالی خود آسیب های جدی تری به کشورهای اروپایی وارد کنند. به همین دلیل به نظر می رسد حضور داعش در لیبی برای کشورهای اروپایی نسبت به شمال آفریقا بیشتر است.

نگاه جریان های مختلف لیبی به حضور داعش در لیبی

اکنون لیبی دارای دو بخش است. یک بخش که رهبری آن را ژنرال بازنشسته ارتش لیبی خلیفه حفتر بر عهده دارد، که یک دولت را تشکیل داده اند. علاوه بر آن گروه فجر الاسلام که وابسته به اخوان المسلمین بوده و رهبری آن را یکی از شخصیت های اسلام گرای لیبی بر عهده دارد. طبیعی است که این گروه، از داعش حمایت می کنند. در حالی که خلیفه حفتر مخالف داعش است. به نظر می رسد که نیروهای وابسته به عمر الهادی نخست وزیر لیبی که منتخب فجر اسلام است به داعش نزدیک تر است. به همین دلیل در حال حاضر داعش پایگاه بسیار محکمی در شرق لیبی پیدا کرده است. در این بین گروه های اسلام گرا در لیبی مانند فجراسلام و القاعده و حتی اخوان المسلمین به داعش نزدیک هستند. در حالی که در نقطه مقابل نیروهای خلیفه حفتر مایل است داعش را به کمک مصر و امارات متحده سرکوب کنند. اما به نظر می رسد، وضعیت لیبی به یک مرحله ی کاملا بحرانی رسیده است و این احتمال وجود دارد، که داعش عامل جنگ داخلی، در شرق و غرب لیبی شود.

نگاه بازیگران منطقه ای به حضور داعش در لیبی در شرایط کنونی

قطر یکی از کشورهایی است که عملاً و به طور آشکار از نیروهای اسلام گرا چه در مصر و چه در لیبی حمایت می کند. هم سویی قطر با فجر الاسلام و با داعش در لیبی، خشم دولت عبدالفتاح سیسی رئیس جمهور مصر را برانگیخته است. چنانچه هم اکنون، روابط مصر و قطر به شدت تیره شده است. به طوری که حتی، قطر سفیر خود را از قاهره فرا خوانده است. به نظر می رسد، که قطر کشوری است که از اسلام گرایان در لیبی حمایت می کنند، در حالی که امارات متحده و چند کشور دیگر حوزه ی خلیج فارس از ملی گرا ها و مخصوصاً از خلیفه حفتر حمایت می کنند. این مسائل نشان می دهد که در بین کشورهای عرب منطقه اختلاف نظر شدیدی بروز کرده است و داعش از این فرصت برای ضربه زدن به کشورهایی مانند مصر استفاده خواهد کرد.

آینده حضور داعش در لیبی

عوامل زیادی برای بقای داعش در لیبی فراهم است. یکی از این عوامل عدم دستیابی گروه های مختلف لیبی به همگرایی ملی است. اگر این اختلافات میان شرق و غرب لیبی و میان خلیفه حفتر و حکومت کنونی تشدید شود، قطعا این امر به نفع داعش خواهد بود. ضمن این که داعش هم در حال حاضر با نیروهای انصار بیت المقدس در صحرای سینا، ارتباط تنگاتنگی دارد. لذا به نظر می رسد داعش اهداف مرحله ای در شمال آفریقا دارد و این اهداف گام به گام در راه عملی شدن قرار دارد. حرکت بعدی داعش به سمت کشورهایی مانند تونس، مغرب و الجزایر و در مرحله ی بعد این حرکت به سمت اروپا خواهد بود. بنابراین اگر داعش در لیبی مستقر شود و بتواند جای پای محکمی برای خود بوجود آورد؛ قطعاً در آینده خطر بالقوه ای برای کشورهای اروپایی خواهد بود. یعنی داعش از منطقه خاورمیانه به سمت شمال آفریقا و در مرحله سوم به سمت اروپا حرکت خواهد کرد. حضور داعش در لیبی به این مفهوم خواهد بود که گام نخست فعالیت داعش در منطقه خاورمیانه و مخصوصا در مثلث لبنان، سوریه و عراق تقریبا رو به پایان است. یعنی در حال حاضر هدف داعش در درجه اول لیبی و مصر و سپس برخی کشورهای منطقه مثل تونس و الجزایر خواهد بود . در مرحله سوم حرکت به سمت اروپا خواهد بود. با توجه به این که داعش اکنون در نزدیکی ساحل شرقی مدیترانه در لیبی قرار دارد. نزدیکی دو ساحل شرق و غرب دریای مدیترانه زمینه را برای نفوذ داعش درغرب، از طریق ایتالیا فراهم خواهد کرد. در مرحله بعد داعش ازلیبی به عنوان طریق سکویی برای پرش به سمت اروپا استفاده خواهد کرد. در این راستا به دلیل آشنایی عناصر داعش در لیبی با وضعیت اروپا، امکان ضربه زدن آنها به کشورهای اروپایی بسیار زیاد است . بنابراین در آینده و در مراحل بعدی اگر فشار به داعش بیشتر شود، حرکت عناصر داعش به سمت اروپا و کشورهای اروپایی، مخصوصا ایتالیا، فرانسه، انگلیس و آلمان بیشتر خواهد شد و آسیب پذیری کشورهای اروپایی از وجود عناصر داعش در لیبی افزایش خواهد یافت.

واژگان کلیدی: حضور داعش در لیبی، داعش لیبی، داعش در لیبی، عوامل حضور داعش در لیبی، داعش ، لیبی