مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
هر چند در گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه پس از رسیدن به قدرت تصفیه ارتش از فرماندهانی بود که احتمال می‌داد به مخالفت با او برخیزند و احیانا به کودتا بیندیشند اما با کودتای نافرجام 24 تیر سال گذشته در ترکیه، تصفیه‌ی ارتش و نهادهای نظامی امنیتی در ترکیه گسترده شد. در این میان خانه‌تکانی در نهادهای نظامی امنیتی ترکیه که هواداران حزب عدالت و توسعه آن را انقلاب سیاسی اردوغان می‌خوانند پیامدهایی داشته و برخی معتقدند ارتش ترکیه بعد از کودتای نافرجام تضعیف شده و پیمان نظامی آتلانیتک شمالی ناتو درباره توانایی ارتش ترکیه در اجرای عملیات نظامی تردید نشان می‌دهد. گفتگوی زیر به آینده تصفیه‌ی ارتش و نهادهای نظامی امنیتی در ترکیه پرداخته است.
واژگان کلیدی: آینده، تصفیه‌ی ارتش ، نهادهای نظامی، امنیتی ، ترکیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عواملی که موجب استمرار روند تصفیه‌ی ارتش و دیگر نهادهای نظامی در ترکیه شد؟
کودتای نظامی که در 16 جولای 2016 رخ داد به نوعی کودتای خونینی بود که 215 نفر از مردم و پلیس کشته و بیش از 2 هزار نفر مجروح شدند. از آن رو دولت ترکیه تلاش به پاکسازی ارتش نمود، در نتیجه موجب پاکسازی، بازداشت و اخراج بیش از 600 ژنرال ارتش ، بیش نیمی از خلبانان نیروی هوایی ترکیه پاکسازی و هزاران نفر از پرسنل و کارمند ارتش ترکیه بازداشت یا از ارتش اخراج شدند. همۀ آنها متهم به همکاری با گروه فتح الله گولن بودند و در کودتا شرکت کردند. اما در این رابطه مسئله‌ای که هست اینکه هم افراد طرفدار فتح الله گولن و همچنین گروههای لائیک طرفدار پیرو پیمان ناتو و آتلانتیک آمریکا با همکاری هم کودتا را انجام دادند که موفق نشدند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: حجم تصفیه‌ها در میان نهادهای نظامی ترکیه تا چه میزانی صورت گرفته شد و تا چه حدی ناقص ماند؟
اکنون مدارس جنگ زمینی، هوایی و دریایی همگی برچیده شده اند. اکنون آکادمی جنگ تعطیل شده و دانشگاه جنگ و دفاعی تاسیس شده و حتی از غیرنظامیان یعنی دانشجویان عادی دانشگاه‌ها و برای کادر افسری، فرماندهی، درجه داری یا بالاتر از آن جذب ارتش می‌شوند. علاوه بر آن تعداد زیادی خلبان را از دانشجویان دانشگاه های نوین استخدام و آموزش می‌دهند تا در آینده خلبان نیروی هوایی ترکیه شوند و کمبود خلبان در نیروی هوایی جبران شود. در واقع پاکسازی در تمام فرماندهی پنچ گاه نیروی نظامی ترکیه یعنی نیروی زمینی، هوایی، دریایی انجام شده و در فرماندهی عملیات محسوس در فرماندهی کل ژاندارمری پاکسازیها نیز طی شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیامدهای مختلف پاکسازیها در حوزه‌های امنیتی، سیاسی، اقتصادی چگونه هستند؟
مردم ترکیه به دلیل مخالفت با کودتای نظامی از پاکسازی حمایت می‌کند. یعنی تمام احزاب ترکیه از این پاکسازیها حمایت کردند، اما گفته می‌شود بسیاری از این پاکسازیها خلاف قانون اساسی و حقوق بشر ترکیه هست و حتی حق و حقوق خانواده‌های آنها نقض شده است. یعنی افسرارن و درجه دارانی که بازداشت شدند حتی خانواده‌ی آنها به نوعی از حقوق اجتماعی‌شان طرد شده اند. از این دید این امر مغایر قانون اساسی و حقوق بشر در ترکیه هست که مورد مخالفت اتحادیه اروپا و احزاب ترکیه قرار گرفته است. اما در رأس بحث همۀ احزاب ترکیه از ضد کودتا حمایت کرده و کودتا را محکوم کردند ، اما اردوغان تلاش دارد که از موضوع کودتا سوء استفاده و احزاب سیاسی مخالف خود را محکوم کند که آنها از گروه فتح الله گولن حمایت می‌کنند و می‌خواهد که احزاب مخالف خود را از این طریق از میدان خارج و قدرت خود را افزایش بدهد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: روند تصفیه چه پیامدهای مختلف امنیتی، سیاسی و اقتصادی مهمی دارد؟
نیروها و نظامیانی به دلیل شرکت در کودتا بازداشت یا اخراج شدن از رده‌های بالای اطلاعاتی و نظامی نظامی ترکیه بودند که در دورۀ‌های آموزشی گسترده‌ای را در ناتو و آمریکا داشته اند. یعنی در مرکز اطلاعات یا فرماندهی ناتو انجام وظیفه می‌کردند . در این بین پیامدهای اصلی چندان واضح نیست .دولت ترکیه به آن صورت که باید و شاید امنیت ملی ترکیه را با این پاکسازیها در معرض خطر قرار نداده و گفته می شود چون گروه فتح الله گولن در ارتش ترکیه حضور داشته موجب و باعث افشا شدن عملیات ضدیت ترور در ترکیه شده و آنگونه که باید و شاید مبارزه با تروریسم انجام نشده است. اما با این پاکسازیها مبارزه با تروریسم و پ ک ک در ترکیه تحکیم خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: باتوجه به وضعیت کنونی در چه صورتی این پاکسازیها می‌تواند باعث افزایش قدرت حزب عدالت توسعه می‌شود؟
این امر موجب افزایش قدرت اردوغان در دولت شده و جذب نیروی جدیدی که صورت گرفته ارتش ترکیه را کامل و مطلق در اختیار اردوغان قرار داده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به نیروهای جدیدی که وارد ارتش ترکیه می شوند، آیا در وضعیت کنونی ارتش جدید ترکیه مورد مخالفت احزاب مخالف لائیک و سکولارها باشد؟
بله. آنها می گویند که باید مدارس جنگ و آکادمی‌های جنگ سابق دوباره احیا شود و آموزشکده ها ودبیرستان های سابق و سیستم سابق برگردد. یعنی برای تقویت و آموزش نیروهای مسلح ارتش باید از انحصار حزب عدالت و توسعه و از تحت سیطره اردوغان خارج شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت فعلی تأثیر تصفیه ها بر قدرت ارتش ترکیه در چه حوزه‌های مطرح می‌شود؟
ارتش ترکیه در شرایط کنونی تحت فرماندهی کامل حزب عدالت و توسعه به رهبری اردغان قرار گرفته است. قبلا نفوذی‌های آمریکا و گولن در ارتش قدرت مطلق را در دست داشتند، اما اکنون با این پاکسازیها گروه گولن تضعیف شده و جناح اردوغان و حزب حاکم در ارتش تقویت و تشدید شده اند.
