کارشناس ارشد مسائل یورآسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
واژگان کلیدی:آينده، حضور نظامي ، امنيت روسيه ، آفريقا ، حضور زميني، مسكو،
در چند سال گذشته با افزایش فعالیت روس‌ها در آفريقا، کمک های نظامی و سیاسی این کشور به كشورهاي اين قاره با واكنش هاي رسمي و غير رسمي از سوي پیمان آتلانتیک شمالی و ایالات متحده روبه‌رو شده است. گفتگوی زیر برای بررسی بیشتر چشم انداز حضور نظامی روسیه در آفريقا انجام شده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرايط كنوني مسكو با چه اهداف ژئوپلتيكي به آفريقا نگاه ميكند؟
قاره آفریقا علیرغم برخورداری از منابع غنی معدنی ؛ جمعیت و جغرافیای گسترده همچنان با چالش های اساسی و مهمی چون فقر ناامنی و نابرابری و توسعه نیافتگی دست و پنجه نرم می کند و اگر چه در سطح جهانی تعداد فقرا از 9/1 میلیون نفر در 1990 به حدود 700 میلیون نفر کاهش یافته ؛ ولی همچنان اکثریت کسانی که با کمتر 2 دلار زندگی روزانه خود را سپری می نمایند در قاره سیاه زندگی می کنند.بر اساس آمار بیشتریم منابع و معادن الماس ، طلا ، منگنز ، کروم و مس دنیار در قاره سیاه بوده و بیش از ربع آرائ مجامع بین المللی از این قاره است.
واقعیت این است به دلایل وجود ظرفیت های گوناگون اقتصادی و بازار مصرف در کنار تلاش بین المللی برای کاهش مهاجرت از آفریقا از ابتدای قرن 21 جامعه جهانی نگاه ویژه ای به این قاره داشته و قدرت های برتر جهانی نظیر آمریکا ، چین و اتحادیه اروپا همراه با قدرت های منطقه ای نظیر ترکیه و ایران رویکرد تعامل و کنشگری فعال با قاره سیاه شروع کرده اند ؛ لذا روسیه برای ایفای نقش پویا در تعاملات بین المللی تحرک جدیدی را در روابط با این قاره شروع کرده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: حضور نظامي و امنيتي مسكو در آفريقا چگونه و با چه اهدافي صورت مي گيرد؟
موضوع همکاری نظامی شوروی سابق با قاره آفریقا در قرن بیستم بسیار مهم و چشمگیر بود بطوریکه شوروی سابق تا 1989 سالانه بیش از 4 میلیارد دلار کمک نظامی و تسلیحاتی به قاره آفریقا می نمود و روابط این کشور با کشورهای عربی پروسوسیالیستی نظیر مصر ، لیبی ، الجزایر تا نیجریه و غیره سطح بالایی را تجربه نموده است . در هزاره سوم پوتین با تلاش برای احیای کنشگری روسیه در تعاملات بین المللی اراده جدی نشان داده که مهمترین دلیل آن برگزاری اجلاس سران آفریقا با روسیه در سوچی در سال جاری بود .روسیه در تعاملات خارجی خود با اکثر کشورهای جهان نگاه ویژه ای به صادرات تسلیحات داشته و توافقنامه نظامی روسیه با کشورهای آفریقایی در 5 سال اخیر رشد 100 درصدی داشته است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: پیامدهاي حضور روسیه در آفريقا چه خواهد بود و چه تاثيري در افزايش قدرت متحدان و كاهش قدرت مخالفان و.. دارد؟
بطور کلی حضور روسیه در قاره آفریقا با اهداف مهم ذیل رو به تشدید می باشد:
الف:بهره گیری از آرائ آفریقا در مواجهه با تحریم های غربی چرا که این قاره بیش از 55 رای در سازمان ملل متحد دارد.
ب:گسترش حضور نظامی روسیه با توجه به دیرینه همکارهای نظامی خصوصا تامین حفاظت شخصیت های آفریقایی از طریق Waner Group
ج:مشارکت گسترده در طرح های انرژی قاره سیاه برای تقویت انحصار تامین انرژی از طریق غول های مهم انرزی روسیه نظیر گارپروم ؛ استروی ترانس گاز و غیره
د:اجرایی نمودن راهبرد مقابله با تروریسم خصوصا” گروههای افراطی تکفیری و القاعده
ه: افزایش مبادلات اقتصادی چرا که در حال حاضر مبادلات روسیه با قاره آفریقا حدودا” یک بیستم مبادلات چین ؛ یک دهم مبادلات مریکا و حتی یک پنجم میادلات ترکیه با قاره سیاه می باشد.می باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: كاهش حضور امريكا در آفريقا چه تاثيري و تاثري در كنش نظامي و امنيتي روسيه در آفريقا دارد؟
روسیه در راستای ایفای نقش فعالانه در حل و فصل بحران خاورمیانه و افزایش حضور نظامی در سوریه و شمال آفریقا ، سعی در گسترش حضور خود در قاره آفریقا برای ارتقاء توانمندی در کنشگری سیاسی و نظامی و بویژه مقابله با رویکرد سلطه جویانه آمریکا و آروپا در قاره سیاه دارد.
واقعیت این است که روسیه تلاش دارد با ایفای نقش نظامی در مسیر گسترش روابط همه جانبه با آفریقا گام بر دارد و یکی از نتایج این حضور امضای بیش از 50 سند به ارزش بیش از ده میلیارد دلار در اجلاس سران آفریقا و روسیه در بندر سوچی بود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده حضور نظامي و امنيتي روسيه در آفريقا چيست به چه عواملي وابسته است؟
مهمترین عامل در چگونگی و میزان حضور نظامی و امنیتی روسیه در آفریقا ، روندها و فرایند صلح و ثبات در این قاره می باشد . بر کسی پوشیده نیست که از طرفی بسیاری از کشورهای آفریقایی از مصر ، سودان و لیبی گرفته تا نیجریه و غیره با چالش های سیاسی ، قومی ، قبیله ای ، اختلافات مرزی ، گروه های تروریستی و تکفیری و مداخلات خارجی روبرو بوده و از طرف دیگر تصویر روشنی از آینده توسعه سیاسی و اقتصادی و به تعبیری تقابل سنت با مدرنیته آفریقایی وجود ندارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: طرح و برنامه سياسي، امنيتي و نظامي مسكو براي آينده آفريقا چيست؟
روسیه از نظر سنتی همکاری نظامی و امنیتی گسترده ای با کشورهایی چون مصر ؛ لیبی ، آنگولا ، اریتره ، نیجریه داشته و حتما” در سال های آینده این کشور از طرفی این روابط با این کشورها را توسعه بخشیده و از طرف دیگر روابط نظامی و تسلیحاتی با کشورهای صحرای آفریقا بویژه آفریقای جنوبی و زامبیا تقویت خواهد نمود.
در یک جمع بندی کلی باید اذعان نمود که با توجه به روند رو به رشد مبادلات خارجی آفریقا از 272 میلیارد دلار در 2000 به بیش از 700 میلیارد دلار در 2016 و افزایش چشمگیر سرمایه گذاری خارجی از 9 میلیارد دلار در سال 2000 به بیش از 200 میلیارد دلار در سال 2018 ؛ روسیه با بهره گیری از عقبه حضور و نفوذ شوروی سابق در آفریقا ، حضور بسیاری از فارغ التحصیلان آفریقایی که در روسیه تحصیل نموده اند و توانمندی های صادرات تسلیحاتی و ظرفیت های اقتصادی و انرژی تلاش خواهد نمود روابط با بیشتر کشورهای قاره سیاه را در ابعاد مختلف سیاسی ، نظامی ، امنیتی ، اقتصادی و علمی و فرهنگی با گسترش دهد.
