فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
بيان رويداد:
دوره‌ی ریاست جمهوری آقای كرزاي در اواسط سال 2014 ميلادي به پایان می‌رسد و افغانستان هم در سال پیش رو خود را آماده يكي از سرنوشت ساز ترين انتخابات تاريخ خود ميكند. همين امر تلاش ها و جبهه بنديهاي نويني در صحنه سياسي افغانستان در راه انتخابات را گشوده است. اين امر در حالي است كه روند ثبت نام نامزدان ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی افغانستان در سال 1393 (به مدت بیست روز از تاریخ 25 شهريور آغاز و 14 مهر ماه سال جاری) به پایان رسید و بیست و هفت نفر به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کردند .قرار است انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ 16 فروردین ماه سال آینده برگزار شود. در اين نوشتار با بررسي بيشتر آرايش هاي سياسي انتخاباتي در افغانستان به بررسي متغير مهم در تعيين آينده آرايش سياسي افغانستان در آستان انتخابات خواهيم پرداخت.
واژگان كليدي: آينده آرايش جناح هاي انتخاباتي رياست جمهوري افغانستان، آرايش جناح هاي انتخاباتي رياست جمهوري افغانستان ، انتخابات رياست جمهوري افغانستان ، رياست جمهوري افغانستان ، انتخابات افغانستان
تحليل رويداد:
كمسيون مستقل انتخابات همچون انتخابات هاي قبلي در افغانستان اين كميسيون ميتواند نقش مهمي در آينده آرايش سياسي انتخابات افغانستان داشته باشد. چنانچه اكنون نيز «کوهدامنی» نخستین فردی است که نام وی از سوی کمیسیون انتخابات این کشور از لیست نامزدها حذف شده است. اين امر درد حالي است كه اين كميسون جدا از بررسي شکایت ها در مورد نامزدان انتخابات ریاست جمهوری بايد با در نظر داشتن مجرم نبودن نامزدها با بررسي دقيق اسناد ثبت نامي و بررسي نامزدهای دو تابعیته ليست نامزدهاي نهايي را مشخص كند. در اين حال بايد توجه داشت كه قانون اساسی افغانستان تصریح می‌کند که نامزد انتخابات ریاست جمهوری و معاونان وی باید تنها تابعیت افغانستان را داشته باشند اما اكنون برخی از سیاستمداران افغانستان تابعیت دوگانه دارند همين امر در كنار نامشخص بودن تعداد امضاهاي لازم ممكن است موجب حذف برخي از نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري چون رحیم وردک، سرور احمدزی ، نور رحمان لیوال، و.. گردد.
امنيت : امنیت اولین اصل برگزاری انتخابات عادلانه و شفاف است و بزرگترین چالش فرا راه انتخابات از نگاه کمیسیون انتخابات موضوع تامین امنیت است. مردم باید با خیال راحت و در امنیت کامل به نامزد رای بدهند. در گذشته تهدیدات امنیتی در 25 استان موجب بسته شدن بيش از هزار مرکز رای گيري شد و اكنون نيز هر چند راسموسن دبيركل ناتو از تامين امنيت برگزاري انتخابات رياست جمهوري آينده افغانستان توسط نظاميان خارجي خبر داده و مقامات امنیتی نيز از تامین امنیت سخن گفته اند اما جدا از نگرانی ها درباره تهدیدات امنیتی در پنجاه درصد مراکز رای گيري اخيرا سخنگوی وزارت داخله اعلام کرد که در هفت ولسوالی نيز نمیتوانند زمینه هاي توزیع کارتهای رای دهي را فراهم کنند. در واقع اگر اقدامات عملی امنيت زا انجام نشود و امنیت انتخابات، مراکز و محل های رای، کارمندان، شهروندان، نامزدها و كشور تامین نشود تاثير بسياري بر آرايش انتخاباتي و تعيين نامزدها برتر در آستانه انتخابات بويژه در مناطق غير امن خواهد داشت.
نامزد اپوزسيون يا دكتر عبداله عبداله: اتحاد انتخاباتی افغانستان متشکل از بيش از ده حزب نیرومند و تاثیرگذار سیاسی کشور بويژه اپوزسيون راي به نامزدي دكتر عبداله داد و خان محمد از اعضای حزب اسلامی و حاج محمد محقق به عنوان معاونان داکتر عبداله عبداله در انتخابات ثبت نام كردند. علاوه بر این اين، شخصیت ها و گروه های قدرتمند دیگری نیز به جانب داکتر عبداله متمایل شدندو رای به نامزدی داکتر عبداله دادند. داکتر عبداله تباري تاجيك- پشتون داشته و چهره ای مجهاد و شناخته شده در سطح بین الملل و داراي هوادارا گسترده اي در ولایات مختلف جنوب و شمال است. خان محمد معاون اول عبداله هم از آنجا كه از حزب اسلامی از احزاب ریشه دار در میان پشتون ها و حتي در شمال و مركز است مي تواند به عبداله كمك كند. معاون دوم عبداله يا استاد محقق هم با توجه به دوري وي از دولت كابل ميتواند نقش مهمب در برنده شدن عبداله داشته باشد. دكتر عبداله در انتخابات پیشین با بدست آوردن 29 درصد آرا در رقابت با کرزای به دور دوم انتخابات راه یافت و در اعتراض به تقلب آرا به سود کرزای کناره گرفت. اكنون نيز در نظر سنجي ها مقام نخست را دارد. اما بايد گفت معاونت اولی اسماعیل خان و احمدضیا مسعود به عنوان دو تاجیک در مقابل عبداله می تواند موجب کاهش آرای دکتر عبداله شود اما اگر وي بتواند شخصيت هايي ليستهاي ديگري چون سياف ، دوستم و.. را به خود متمايل كند اين احتمال وجود دارد كه در دور نخست انتخابات نيز برنده گردد.
رويكرد كابل و كرزاي: از نامزدهای با اهمیت در انتخابات پيش رو زلمی رسول است. زلمی رسول به عنوان وزیر امورخارجه پيشين و مشاور امنیت ملی کرزای چهره شناخته شده، ميانه رو، بین‌المللی و داراي روابط خوب با آمریکایی‌ها است. معاون وي احمدضیا مسعود برادر احمدشاه مسعود و معاون دوم وی هم خانم حبیبه سرابی از هزاره‌های افغانستان هستند و مي توانند به افزايش راي تاجيك ها و زنان و هزاره ها براي رسول بيانجامد. در اين حال هر چند رسول می‌تواند ادامه دهنده راه كرزاي باشد، اما با توجه به محدوديت هاي قانوني موجود براي ارگ و ادامه رايزني ها هنوز تیم واقعی و مورد نظر ارگ رئيس جمهوري مشخص نيست. چرا كه در كنار رسول گزينه قیوم كرزاي به عنوان برادر كرزاي نيز مي تواند مورد نظر رئيس جمهور و تيم وي باشد. در واقع كرزاي جدا از نفوذ در افغانستان اكنون به مدل مدودف – پوتين نيز مي انديشد و حمايت وي از هر گزينه( قيوم كرزاي، زلمي رسول و حتي اشرف غني) ميتواند وي را رقيب عمده در برابر عبداله مطرح كند.
رويكرد امريكا و خليل زاد: در يك سال گذشته جدا از طرح نامزددي زلماي خليل زاد وي كوشش هاي بسياري براي معرفي نامزد قدرتمند در انتخابات رياست جمهروي داشت. در اين حال اكنون نيز به نظر مي رسد وي تلاش كند تا با هماهنگی شخصیت‌ها و تیم های انتخاباتی ای که دارای برنامه‌های مشابه و مواضع یکسان هستند، تلاش‌هایی در جهت یک صدایی و هماهنگی این نیروها صورت دهد. در اين بين هر چند گفته می شود خلیلزاد و شماری دیگری از تکنوکرات های کشور از نامزدی اشرف غنی احمد زی با معاونت جنرال عبدالرشید دوستم رهبرحزب جنبش اسلامی افغانستان و سرور دانش معاون حزب وحدت اسلامی افغانستان، در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده حمایت کرده اند، اما با توجه به تركيب تقربيا ناهمگون اين جناح ( چون تنش هاي پيشين احمدزي با دوستم) و عدم حضور تاجيك ها در اين مثلث بكوشد تا با هماهنگي بيشتر نامزدهايي را در يك دسته جمع نموده و با نامزد واحدي در صحنه رقابت با اپوزسيون وارد گردد. گذشته از اين با توجه به اينكه در انتخابات گذشته، احمد زي کمتر از سه درصد آرا مردم افغانستان را کسب کرد و همچنين عدم محبويت وي در بين هزاره ها و نبود تاجيكي در تيم وي احمد زي دست به ريسك مهمي زده است. اين امر در حالي است كه دوستم حتي ممكن است در ماه ها آينده بار ديگر به اپوزسيون و دكترعبداله گرايش يابد.
چشم انداز رويداد:
جدا از مثلث (پشتون، تاجیک و هزاره) و تقسیم قدرت بر اساس رهبران جمعیت و قومیت ها تركيب كنوني نامزدها انتخابات رياست جمهوري افغانستان تا حد زيادي گسترده است و اين امر مي تواند به تقسيم آرا بيانجامد .در اين حال با توجه به تلاش هاي گوناگون اكنون از يك سو مذاکرات و لابی های سران احزاب و چهره های شاخص سیاسی برای حضور قدرتمندانه تر در انتخابات پیش رو تا تعيين نهايي جناح ها و يكي كردن چند نامزد ادامه دارد و از سويي نيز با در نظر داشت سيال بودن رقابت ها و دسته بندي ها جناحي در افغانستان و نبود ثبات در پایداری ائتلاف‌ها تا زمان تامین منافع ميتوان جريان هايي چون عبدالرشید دوستم با ادعای سه میلیون رای هر گاه به سويي روند. اما در برايندي كلي در شرايط كنوني به نظر ميرسد جدا از دكتر عبداله به عنوان بخت نخست كسب آرا جايگاه اشرف غنی احمدزی، قیوم كرزاي و زلمی رسول بيشتر از ديگران باشد.
