مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
روابط عراق و عربستان سعودی بعد از سرنگونی صدام در سال 2003 وارد مرحله ی جدیدی از تنش مداوم شد به گونه ای که عربستان سعودی تا کنون با عراق تنش هایی داشته است. در این بین با انتشار برخی از گزارش ها مبنی بر تمايل عربستان سعودی به ايجاد سفارت در عراق و… باعث شد تا به گفتگویی با دکتر رضا امیری مقدم کارشناس خاورمیانه بنشینیم:
واژگان كليدي: نقش عربستان در تحولات عراق، نفوذ عربستان در عراق، روابط عربستان و عراق، تنش و چالش در روابط عراق و عربستان، آينده روابط عربستان و عراق
مركز بين المللي مطالعات صلح: در يك سال گذشته روابط اتهام هاي زيادي از سوي مقامات عراقي و سعودي بر ضد هم مطرح شده است. نگاه كنوني دولت عربستان چيست؟
بعد از سقوط صدام بعد از تشکیل دولت جدید در عراق همیشه رابطه تیره و تاری بوده است بویژه عربستان از همه امکانات خود بر ضد دولت عراق استفاده کرده است در این حال با روی کارآمدن دولت جدید در عراق یک تبریکی از سوی پادشاه عربستان و دیگر مقامات این کشور به نخست وزیر جدید عراق گفته شد و ریاض از تحولات جدید در عراق حمایت کرد . در این حال اینکه این امر ترجمه عملی گردد یا نه هنوز زود است قضاوت کرد .به نظر میرسد با توجه به ناموفق بودن سیاست عربستان در قبال عراق و بدبین شدن مردم عراق نسبت به عربستان و اینکه هر توطئه و کشتار و ترور از سوی عربستان دیده میشود. عربستان در واقع تشکیل دولت جدید را فرصت مناسبی دانسته تا بتواند روابط خود را با عراق از سر گیرد و روابط خصمانه گذشته را که دیگر سودی نداشت تغییر دهد. در این حال باید توجه داشت که مساله داعش امری خطر ناک برای همه کشورهای عربی است در این حال عربستان میتواند بیشتر تاثیرپدیر از سوی داعش باشد در همین راستا ائتلاف بین المللی بر ضد داعش در عراق و سوریه انجام گیرد. بنابراین اکنون رویکرد عربستان نسبت به عراق رویکرد مثبتی است ولی ادامه یا تاخیر این سیاست بسته به تحولات آینده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش و نفوذ عربستان در جريان هاي عراقي چون العراقيه چیست؟
عربستان از امكانات مالي وسيعي برخودار است و با اين امكانات مالي موفق شده است تاثيرگذاري بر سني هاي عراق داشته باشد. در این حال عربستان تلاش داشته است تا وانمود کند فقط با شیعیان عراق و آقای مالکی مشکل دارد و تلاش کرده است خود را حامی جریان اهل سنت در عراق قرار دهد. در این راستا تلاش های در جهت برقراری رابطه خوب با کردها بویژه گروه بارزانی داشته است. در این بین بیشترین خصومت با دولت شیعی برقرار بوده است ولی تلاش داشته با اقلیت سنی و کردها رابطه داشته باشد اما با توجه به خصومت با دولت شیعه به گونه طبیعی رابطه خصمانه با شیعیان به رابطه خصمانه دو دولت تعبیر میشد. در این حال عربستان هم از گروه سنی در عراق حمایت میکرد اما کمک های زیاد در نهایت به ضرر گروه سنی بود . چرا که با ظهور داعش عملا جریان های سنی از بطن شهرهای خود دور شده و موصل و انبار هم در دست داعش قرار گرفت. در واقع هم مناطق سنی به دست داعش افتاد و هم مناطق کردی تهدید شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش حمایتی ریاض از اعراب سنی و سلفی در عراق تا چه حدی است؟
عربستان سعودی از سنی ها به دلیل این امر حمایت میکرد تا بلکه بتواند آب رفته به جوی را بازگرداند، لذا تلاش هایی در جهت نپذیرفتن عراق جدید بعد از صدام بر اساس انتخابات دولت دمکرات و میزان رای مردم نپذیرد. لذا بر ضد دولت بغداد کمک هایی به مخالفان کرد اما این کمک ها موفق آمیز نبود ریاض شاید فکر میکرد به بعثی ها کمک میکند و یا به گروه های کمک میکند که می تواند قدرت را در دست گیرد اما عملا این کمک ها به جیب گروهک داعش رفته است. یعنی امروزه داعش هم سنیها را تهدید می کند و هم نوعی تهدید برای عربستان شده است . یعنی نتیجه عملی آنچه به اعراب سنی شده است به ضرر عربستان سعودی بوده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رابطه و نوع نگاه دولت جدید عراق به عربستان چیست؟
در واقع دولت گذشته و آقای مالکی را به خوبی با دولت عربستان نداشت. در این حال آقای العبادی تلاش میکند تا جدا از بهبود روابط خارجی خود رابطه گذشته با عربستان را اصلاح کند. در این حال این عربستان سعودی بود که نتوانست وضعیت جدید در عراق را قبول کند. در این حال اگر عربستان سعودی از روی روابطی برابر و دوستانه با عراق رابطه برقرار کند دولت عراق تلاش خوهد کرد روابط خود را عربستان گسترش دهد. کما اینکه در نشست اخیر و رویکرد امریکایها در مورد ائتلاف بر ضد داعش وزیر خارجه عراق هم در این نشست شرکت کرد. در این حال به نظر من دولت کنونی عراق تلاش میکند تا با عربستان رابطه خوبی داشته باشد. این امر بسته به رفتار عربستان دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در حوزه هاي منطقه اي اختلاف عراق و عربستان در چه مسائلي بوده است؟
به نظر من دو کشور مشکل بنیادی با هم ندارند. دو کشور مشکل دو جانبه و اختلاف مرزی ندارند. در واقع عربستان از دولت عراق میخواهد که همسو با این کشور در سوریه عمل کند ما دولت عراق این امر را نمی پذیرد چرا که دولت عراق با دولت سوریه رنج مشترک به نام داعش و گروه های ترویست دارند. همچنین ممکن است عربستان از عراق بخواهد که از ساختارهای شیعیان در منطقه و عراق دور باشد. در واقع این امر خواسته ای غیرممکن است . در این حال اگر عربستان صرفا به احترام متقابل توجه کند دو کشور می توانند در مسائل مختلف با هم همکاری کنند و اختلاف امری طبیعی است که کما اینکه عراق از عربستان نمی خواهد با کشورهای عربی دیگر و سنی رابطه خود را قطع کند .در واقع اگر هر طرف شرط های غیر صحیحی برای دیگری قرار دهد رابطه دو کشور نمی تواند رابطه گرمی باشد اما اگر ضمن همسایگی بنا بر روابط صمیمی و همسایگی مبتنی بر مشترکات باشد میتواند روابطه خوبی بین دو سو برقرار گردد. اگر نه بعید است دولت عراق بپذیرد که شروط غیر صحیح و غیر منطقی هر کشوری از جمله عربستان سعودی پذیرفته گردد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: موضعاتي چون حضور بيشتر نيروهاي عراق و عربستان در مرز دو كشور احتمال حمله نيروهاي سپر جزيره در غرب عراق، دخالت عربسان در استان انبار و… در رسانه اي منطقه اي مطرح بوده است. در چه شرايطي ممكن است عربستان دست به دخالت نظامی در مرزهای عراق زند؟
این امر بعید است چرا که چنین کاری بعید است خلی تلاش شد تا داعش به سمت مرزهای نیاید و با آتش برخود نکند. عربستان اگر خیلی تلاش کند می تواند مرزهای خود را نگهدارد اما بعید است در داخل عراق دست به اقدام نظامی زند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رابطه کردهای عراق و عربستان سعودی چگونه است؟
رابطه کردها و عربستان سعودی رابطه ای عادی است و همانند رابطه ترک ها و کردها نیست .یعنی رابطه از رابطه اقلیم کردستان با دولت ترکیه نیست. عربستان سعودی تلاش زیاد کرده است تا در سالهای گذشته کردها را در کنار اقلیت سنی قرار دهد و از آنها به عنوان جبهه ای واحد در مقابل شیعیان استفاده کند، اما در عرصه عمل موفقیت چندانی به دست نیاورده است. اکنون نیز بعید است عربستان همچان بر آن شیوه اصرار داشته باشد.لذا رابطه گرمی نداشته اند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخی گزارشها بیان میدارد عربستان سعودی جهت بازگشائی سفارت دائمی اش در بغداد تلاش میکند. در این حال نگاه کنونی دولت عراق به هرگونه عادی سازی روابط چگونه است و آینده روابط عراق و عربستان سعودی به چه سمتی خواهد رفت؟
این امر به رفتار عربستان بستگی دارد. اگر عربستان تلاش کند تا سیاست های گذشته خود را در پیش بگیرد روابطش همچون گذشته تلخ و خصمانه خواهد بود اما اگر رویکرد گذشته را کنار گذارد و با عراق به عنوان کشور همسایه واقعیت را بپذیرد مثلا از پارلمان صد و هشتاد و هشت کرسی شیعیان هستند و این امر میتواند دولت تشکیل دهند و در واقع اگر دولتی با کرد وسنی تشکیل داده اند و نه از سر نیاز بوده بلکه با توجه به حضور آنها در عراق بوده است . در واقع اگر اینگونه تعامل وجود داشته باشد رابطه مثبت خواهد بود ولی نمی تواند انتظار داشت در کوتاه مدت به یک اوج برسد. به نظر من اگر دخالت ها کم گردد آرام آرام این روابط بهتر خواهد شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش بازیگران منطقه ای و بین المللی در کاهش تنش عراق و عربستان چیست؟
این بازیگران نقش دارند. مثلا کشورهایی مانند امریکا در حال اتحاد با عراق و.. هستند. در واقع عربستان سعودی تلاش میکند با ایران هم رابطه خود را اصلاح کند اگر این رابطه بهبود یابد این امر تاثیر خوبی بر رابطه دو کشور خواهد گذارد. در واقع این امر به صورت بندی و جبهه بندی های مطنقه ای و بین الملی دارد. در واقع شرایط کنونی نوید میدهد که رابطه عربستان عراق را باید روابط مناسب تری از دور گذشته دانست.
