پرهام پوررمضان
پژوهشگر حوزه روابط بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
فروپاشی شوروی و به اتمام رسیدن جنگ سرد سبب شد تا جهان با یک فرصت بی دلیل در مشارکت جهانی مواجه شود ،این مسئله آغاز گر عصر نوینی از همکاری های منطقه ای ،فرامنطقه ای در ابعاد گوناگون از جمله اقتصاد بود که در ادبیات نوین سیاسی از آن تحت عنوان جهانی شدن یاد می کنند.
این عصر فرصت های تازه و نوآورانه ای را برای کشورهای در حال توسعه ای از جمله چین بوجود آورد تا بتوانند با استفاده از سیاست خارجی توسعه گرا دست به تجربه های حضور در مناطق مختلف جهان بزنند تا بتواند هزینه های توسعه و مدرنیزاسیون خود را به دست آورند .
از طرفی منطقه ی غرب آسیا که در اصطلاح قدیمی از آن تحت عنوان خاورمیانه یاد می شود ،به دلیل وجود منطقه ای به نام خلیج فارس همواره به عنوان یک قطب بی رقیب و بی نظیر از منابع انرژی همچون نفت و گاز می باشد که وجود این منابع سبب شده تا کشورهای فرامنطقه ای برای همکاری های اقتصادی در زمینه های مختلف از جمله انرژی از آن تحت عنوان ژئواکونومیک راهبردی یاد کنند .
ما در این یادداشت به دنبال پاسخ به این پرسش خواهیم بود که حضور کشور چین در منطقه ی خلیج فارس حاوی چه اهداف و پیامدهایی از منظر انرژی است ؟
با توجه به اتفاقات دو دهه اخیر در منطقه غرب آسیا، فرصت های اقتصادی فراوانی را برای کشورهای فرامنطقه ای دو دوران بازسازی فراهم کرده است که از مناطق همکار چین می توان به عراق ،لبنان ،سوریه و … اشاره کرد. اما یکی از مهمترین دلایلی که چین را به سمت غرب آسیا و کشورهای حوزه خلیج فارس متمایل کرد قرارگیری این کشور در ژئوپلیتیک بحران است این کشور به طور متداوم با تایوان در حال کشمکش است و همچنین بر سر مساله تایوان نیز با غرب در حال کشمکش است. از همه مهتر چین برای سیاست های توسعه ای خود نیاز به انرژی دارد و تا این مساله تامین نشود نمی تواند به گفته ی مقامات چینی و تحلیلگران ابر قدرت جهانی شود .دلایل اهمیت خلیج فارس برای چینی ها :
1-بر طبق آخرین برآوردها و استنتاج می توان با بیانی راسخ مطرح کرد که این منطقه از جهان، قطب انرژی است. این بدان معناست که 3/2نفت جهان و 3/1 گاز جهان را در خود جای داده و همین امر سبب شده است تا در امنیت انرژی جهان به یک منطقه ی مهم و راهبردی تبدیل شود
2- چینی ها در سال های اخیر به شدت به محیط زیست توجه می کنند. آنها برای سیاست های توسعه ای خود در این سال ها به دنبال استفاده از زغال سنگ بودند و می توان مطرح کرد که سهم عمده ای از سیاست های خود را بر طبق آمار بر این امر نهادند. اما در سال های اخیر با یک تغییر راهبردی به سمت انرژی های نفت و گاز پایه رفته اند و همین امر موجب شده است تا خلیج فارس یک مفهوم استراتژیک باشد برای این کشور .
دلایل چینی ها برای حضور در منطقه خلیج فارس :
1-این کشور به شدت نسبت به روابط بین الملل دیدگاه آینده پژوهانه دارد. از این رو در منطقه ی خلیج فارس با مفهوم انرژی به بازیگری می پردازد تا در صورت بر هم خوردن نظم نوین بین المللی و تقویت رژیم ساخته شده بلوک غرب متحدانی در این منطقه داشته باشد تا با استفاده از این مهم و راهبرد بتواند میزان مقاومت خود را بالا ببرد .
2-چینی ها به خوبی این مفهوم را درک کردند که در نظم نوین بین المللی قدرت در دو مقوله مهم یعنی انرژی اقتصاد می تواند آنها را به هژمون برتر تبدیل کند. از این رو از حضور در منطقه ی خلیج فارس به دنبال یافت شرکای انرژی پایه و تقویت کننده امنیت انرژی خودشان می باشند.
3-چینی ها به خوبی درک کرده اند که باید از وابستگی متقابل برای ساخت قدرت استفاده کرد. برای تبیین بیشتر این مهم به دنبال ساخت میادین مشترک نفتی اند. این علت سبب میشود تا در نظم نوین بین المللی با یک رویکرد منفی بافانه اگر دچار تحریم شدند اثر این تحریم بر جامعه شان نمود عینی کم داشته باشد.
جمهوری اسلامی ایران و بازیگری انرژی محور چین :
1-جمهوری اسلامی ایران به دلیل آنکه یک بازیگر مهم انرژی و سیاسی است و دارای نفوذ منطقه ای مهمی است در دکترین انرژی چین یک شریک مهم و کاربردی است. از این رو با توجه به استفاده از برگ برنده ی چینی ها در مذاکرات ج اا با غرب ،چینی ها نیز در استفاده از منابع انرژِ ی ایران به عناوین گوناگون اعم از استخراج ،تبدیل و …. دست به یک دیپلماسی انرژِی منطقه ای زده اند از این رو یک فرصت محسوب می شود
2-اختلافات سیاسی ایران و عربستان سبب شده است تا میان این دو بازیگر مهم انرژی منطقه ای شکاف حاصل شود. این شکاف سبب شده است تا به دلیل مختلفی از قبیل تحریم، عربستان سعودی شرکی راحت تری در دیپلماسی های مبتنی بر ژئواکونومیک باشد. همین امر سبب می شود تا از این مهم بتوان به یک چالش یاد کرد .
نتیجه گیری :
انرژی و امنیت انرژی دو مسئله ی مهم قرن بیست و یکمی است. همین مهم سبب شده است تا انرژی دیگر یک مسئله ی فنی نباشد و به یک ابزار چانه زنی در مناسبات سیاسی تبدیل شود. امروزه چین ،به دلیل ضعف انرژی که در این سالها دچار شده است و برای تقویت رویکرد دیپلماسی خود در منطقه ی خلیج فارس دست به دیپلماسی انرژی زده است و همین امر سبب شده تا به یک بازیگر مهم تبدیل شود.
واژگان كليدي:چین , بازیگر ,انرژی, خلیج فارس, پرهام پوررمضان
