مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مسعود بارزانی اخیرا اعلام کرد که این اقلیم به زودی همه‌پرسی استقلال را برگزار خواهد کرد و احزاب اصلی کرد نشست مشترکی را برای بررسی روند برگزاری همه‌پرسی استقلال این اقلیم برگزار و با تشکیل کمیته‌ای برای مشخص کردن مکانیسم و موعد برگزاری همه‌پرسی توافق کردند. قبلا نیز رهبران کرد برافراشته شدن پرچم اقلیم کردستان در کرکوک را قانونی دانسته بودند در حالی که پارلمان عراق مخالفتش را با برافراشته شدن پرچم اقلیم کردستان در استان کرکوک اعلام کرد.گفتگوی زیر برای بررسی احتمال برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان است.
واژگان کلیدی: چشم انداز، همه پرسی، استقلال، اقلیم، کردستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: وعده ی آقای بارزانی برای برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان چه دلایلی دارد؟
به طور کلی کردها منطقه شمال عراق را زادگاه و پایگاه خود می دانسته اند. یعنی حداقل از دویست سال گذشته این تفکر در بین کردها وجود دارد که این منطقه را تبدیل به یک کردستان بزرگ کنند، اما جنگ جهانی اول و دوم این موضوع را به تاخیر انداخت. چون این منطقه دست به دست می گشت و کردها گاهی طرف متحدین و گاهی طرف متفقین رفتند، هیچ کدام نمی توانستند قول قطعی دهند که این منطقه را تبدیل به یک کشور کنند. این موضوع در ذهن کردها باقی ماند که می توانند صاحب کشور مستقلی باشند. با توجه به این که حدود سی درصد جمعیت عراق را تشکیل می دهند. این باور باعث شد که بعد از رفتن صدام حسین، به دلیل این که حکومت ضعیف شد، اشاره ای به این موضوع هم شده است که مناطق می توانند به صورت ایالتی اداره شوند. بر اساس همین اشاره در قانون اساسی اشاره شده است که عراق می تواند به صورت فدرالی اداره شود، همان موقعی که هیچ قدرتی بر اوضاع عراق متمرکز نبود، شمال را پایگاه اصلی خود کرده و اعلام خودمختاری کردند و دولت مرکزی هم قدرت چندانی نداشت. در این بین از مدت ها قبل، شاید نزدیک به دو سه سال گذشته و شاید هم بیشتر، صحبت از این بود که در سال میلادی جدید این همه پرسی برگزار می شود اما مسئله داعش به وجود آمد و کردها به حکومت مرکزی و حتی به مخالفین خودشان نیاز پیدا کردند و به همین دلیل این موضوع به تاخیر افتاد. در حال حاضر که داعش در حالت اضمحلال است، آن ها دوباره این موضوع را مطرح کرده اند که به استقلال دست یابند. در این حال برخی از کشورها مانند آمریکا هم از این موضوع حمایت می کنند، در حالی که ترکیه به شدت از این موضوع نگران بوده است و متوحش شده است. حتی کشورهای دیگری مانند ایران نیز نگران این مسئله هستند. در واقع اگر این موضوع به رسمیت شناخته شود می تواند بحران بزرگی را در خاورمیانه و منطقه به وجود آورد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: احزاب گوناگون از جمله گوران، حزب طالبانی و سایر جریان های اسلامی کردستان عراق چه نگاهی به بحث همه پرسی و استقلال کردستان در وضعیت کنونی دارند؟
آقای طالبانی هم همین تفکر را دارد. گرچه در حال حاضر بیمار است، اما سلیمانیه طرفدار برگزاری این همه پرسی است. همچنین بحث اسلامی یا غیر اسلامی وجود ندارد، به طور کلی کردها اعتقاد دارد که باید این همه پرسی برگزار شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به هشدار آقای العبادی، نخست وزیر عراق در مورد تلاش اقلیم برای برگزاری همه پرسی ، در وضعیت کنونی دولت عراق، ارتش عراق و سایر جریان های سیاسی عراق چه نگاهی به برگزاری همه پرسی دارند و تا چه حدی امکان موافقت وجود دارد؟
آقای نوری مالکی خیلی به این موضوع توجهی نداشت. اما اکثر مردم عراق ناراضی بودند که کردها اکثر مناطق نفت خیز عراق را در دست داشته و ناراحت بودند. در این بین مخالفان اعتقاد دارند که اگر این گونه باشد، شیعه و سنی هم می توانند تمرکز خود را به سمت مناطق خاصی ببرند. مثلا شیعیان به جنوب بروند و سنی ها هم در مرکز باشند. در این بین نخست وزیر کنونی یا آقای حیدر العبادی شخصیت بسیار برجسته ای است و موفقیت او در سرکوب داعش، او را به شخصیت بی رقیب تبدیل کرده است. وی شخصیت خیلی مستقلی است. یکی از ویژگی هایی آقای حیدر العبادی راه این بود که به طور رسمی به دنیای عرب برگشت. یعنی او تلاش کرد که از همان روزهای اولی که به نخست وزیری انتخاب شد، بر محدودیت هایی عراق پس از دوره صدام حسین غلبه و عراق را به دنیای عرب برگرداند و در چند اتحادیه عرب هم شرکت کرد و حتی ایران را در مورد جزایر ایرانی خلیج فارس را هم محکوم کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی دولت عراق، ارتش عراق آیا برگزاری همه پرسی ممکن است به درگیری نظامی بغداد و اربیل بینجامد؟
ممکن است در نهایت به درگیری نظامی منجر شود. زیرا به هیچ وجه این رضایت وجود ندارد. حتی آقای حیدر العبادی در یکی از مصاحبه های خود اعلام کرده بود که این موضوع باید بعد از موصل مورد بررسی مجدد قرار گیرد. حیدر العبادی شخصیت خیلی قدرتمندی شده و بعد از این که توانست داعش را به این مرحله برساند و موصل را آزاد کند، بنابراین، آقای حیدر العبادی معتقد است که این موضوع باید به صورت یک مسئله ملی در آید و وحدت و یگانگی و یکپارچگی عراق حفظ شود. بنابراین به طور کلی باید گفت که در حکومت و در میان شعیان هیچ نوع موافقتی برای ایجاد کشور مستقل کردستان وجود ندارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخی معتقدند که جریان هایی از اهل سنت ممکن است از الگویی اقلیم کردستان در بحث اقلیم و حتی تجزیه پیروی کنند، آیا ممکن است جریان های سیاسی عمده اهل سنت عراق موافق تجزیه اقلیم کردستان باشند؟
شیعیان نزدیک به شصت درصد عراق را تشکیل می دهند، به این معنا نیست که تمام شیعیانی که در عراق هستند، طرفدار ایران هستند. بنابراین آن بخشی از شیعیان که طرفدار ایران هستند، در صورتی که بخواهند با این موضوع بیش از حد معمول مخالفت کنند، به دلیل جلوگیری از نفوذ خارجی به داخل عراق به این موضوع نزدیک تر شده اند که عراق را به سه قسمت بر اساس دین و نژاد تقسیم کنیم. به همین دلیل است که سنی ها اصرار دارند که تعدادشان کمتر است و مرکزی در بغداد به سنی ها داده شود. در واقع هیچ تفکر همراهی با کردستان در میان شیعیان و سنی ها وجود ندارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چشم انداز یک سال آینده در چه صورتی ممکن است همه پرسی استقلال اقلیم برگزار و تلاش هایی انجام شود؟
اگر آقای بارزانی نتواند حمایت های خارجی قدرتمندی را به دست بیاورد و به دنبال خود داشته باشد، تحقق این موضوع میسر نیست. مگر اینکه حمایت های کشورهای قدرتمندی را مانند آمریکا در نظر بگیرد که بعد از مسئله داعش این قضیه ممکن است شامل حال سوریه هم شود و تجزیه شود. در واقع در حال حاضر روابط آقای بارزانی با کشورهای اروپایی و آمریکایی بسیار نزدیک است و ممکن است حمایت آن ها را جلب کند. اما به تنهایی حریف ارتش عراق نمی شود و همه پرسی شکست می خورد.
