مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
پس از درگذشت ملک عبدالله، دوره سلطنت «سلمان بن عبدالعزیز» آغاز شد تا ولیعهد ۸۰ ساله سعودی بر تخت پادشاهی تکیه زند.سلمان بن عبدالعزیز در بیانیه ای اعلام کرده که ادامه دهنده راه ملک عبدالله خواهد بود، اما شاید این پرسش مطرح شود که تغییرات درون حکومتی توسط سلمان بن عبدالعزیز، مسیر دیگری را برای عربستان رقم زند.در همین راستا برای بررسی بیشتر این امر گفتگویی با دکتر خرم داشته ایم:
واژگان کلیدی: چشم انداز پادشاهی ملک سلمان در عربستان ، پادشاهی ملک سلمان ، عربستان ، ملک سلمان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به مرگ پادشاه عربستان و انتخاب سلمان بن عبدالعزیز پادشاه جدید این کشور نگاه کنیم ، اصولا نوع نگاه، سبک تفکر ایشان چگونه است؟
این که ملک سلمان به جای ملک عبدالله آمده است، یک موضوع درون خانوادگی بین خانواده سعودی و بن عبدالعزیز و همچنین سدیری است که براساس قرارهای آنها ملک سلمان روی کار آمده است. اما این که چه تفاوت های در سیاستها می کند، مسئله ی است که می توان از گذشته ی هر دوی آنها نتیجه گیری کرد. ملک عبدالله شخصی بود که در جامعه بسته عربستان طرفدار برخی از اصلاحات بود. اگرچه این اصلاحات حجم زیادی نداشتند. اما به هر صورت اصلاحاتی بودند که در جامعه عربستان نقش مثبتی بازی می کردند. اصلاحاتی مانند زنان وارد بازار کار شوند. (حتی اولین زنی که رانندگی کرد و مجرم شناخته شد، ملک عبدالله با دستور شخصی خود او را آزاد کرد.) وی از یک طرف اصلاحاتی این گونه داشت. از طرف دیگر ملک عبدالله در دوره ای که پادشاه بود با مشکلات زیادی از جمله این که القاعده از خاندان سعودی و بن لادن متولد شد یا پا به عرصه وجود گذاشت روبه رو بود. از طرف دیگر، سرنگونی بشار اسد از سوی خاندان سعودی دنبال شد، در حالی که یکی از همسران ملک عبدالله از خانواده های نزدیک بشار اسد بود. علیرغم این ملک عبدالله برای سرنگونی خاندان علوی و نه بشار اسد از این نگاه که بتواند خاندان علوی را از سوریه برکنار کند و یک خاندان اهل سنت جایگزین کند وارد این داستان شد و علیه بشار اسد عمل کرد و ناکام هم درآمد. وی چون ناکام شد عصبانی گردید و روابط عربستان و آمریکا نیز تیره شد و نمودها و نشانه های داشت که در جای خود تعجب آور بود. در ارتباط با ایران نیز همین گونه بود. لذا در دوره ملک عبدالله بود که داستان سر مار باید قطع کرد و این بحثها پیش آمد. روابط ایران با عربستان نیز تیره و تار شد. سوال این است آیا همه اینها توسط ملک عبدالله ایجاد شد؟ پاسخ منفی است. اکنون حدودا ده سال است که ملک سلمان سیاست خارجی و داخلی ملک عبدالله را برعهده داشت و در این سالهای آخر ملک سلمان بیشترین نقش را ایفا می کرد. بنابراین بسیاری از این مقوله ها و بحران های سال های گذشته نتیجه ی عملکرد ملک سلمان بوده است. اکنون که خود ملک سلمان روی کار آمده است، قطعا این سیاست ها را تندتر دنبال خواهد کرد. ما باید این انتظار را داشته باشیم که یک عربستان سعودی سخت تر و تندتر بر سر کار آید. در حقیقت ملک سلمان در دوره ملک عبدالله به بحرین لشکرکشی کرد و این کشور را اشغال و سعی کرد خاندان اهل سنت بحرین و علمای سنی آن را در این کشور (در حالی که بیش از نود درصد مردم بحرین شیعه هستند.) پابرجا کنند. حال اگر قرار است چنین تحولی صورت بگیرد باید انتظار داشت که در دوره ملک سلمان سیاستها تندتر از آنچه اکنون است شود و سیاست آرام اکنون برای عربستان قابل پیش بینی نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: سیاست داخلی عربستان در چشم انداز آینده باتوجه به پادشاهی ملک سلمان چگونه خواهد بود؟
همان سیاست های تندی که در رابطه با سیاست خارجی گفته شود در سیاست های داخلی نیز پیش می رود. ملک سلمان بیشتر طرفدار نظرات مفتیان سعودی است تا ملک عبدالله. ملک عبدالله بسیاری از نظرات مفتیان سعودی را شخصا دواطلبانه به عنوان پادشاه رد می کرد. در حالی که ملک سلمان خودش جدایی دارد و از این نظر بایستی گفت که براساس این گرایشهای وهابی احتمالا در داخل هم سیاست های داخلی ملک سلمان و یا عربستان هم تندتر از دوره ملک عبدالله خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به بحران های عمده خاورمیانه در بحرین، سوریه، لبنان، یمن، عراق و غیره، نگاه ملک سلمان به این تحولات چگونه است؟
نگاه ایشان این است که باید اهل سنت بر شیعه در عراق، یمن و بحرین و علویان شیعه در سوریه غلبه پیدا کنند. بنابراین سیاست های که ملک عبداله تا اکنون را دنبال خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که ملک سلمان تحت شرایط و واقعیات جهانی حال که بر سرکار آمده است دست به اصلاحات زند و گام های به نفع مردم بر دارد. این مسئله است که همه امیدوار هستند اما تا عمل صورت نگیرد نمی توان گفت آیا اینگونه می شود یا نه.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه رابطه با اتحادیه اروپا و کشورهای غربی، نگاه ملک سلمان چگونه است؟
آنچه که در ارتباط با آمریکا دیده شد این است که عربستان در زمان ملک عبدالله توسط ملک سلمان اداره می شد، می خواست نشان دهد که جایگاه عربستان باید توسط غرب آمریکا یا اتحادیه اروپا به رسمیت شناخته شود. از این نظر احتمالا عربستان در دوره ملک سلمان سعی خواهد کرد سیاست محکمتری در قبال اتحادیه اروپا و آمریکا اتخاذ کند. این که آیا اتحادیه اروپا و آمریکا هم با او راه می آیند یا نه بحثی است که در آینده روشن می شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ممکن است در رابطه با روسیه و چین، تغییراتی صورت بگیرد؟
ممکن که است. اما اگر قرار است ملک سلمان نماینده تندروها در عربستان باشد احتمالا با روسیه و چین همراهی زیادی نخواهند کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به نگاه پادشاه جدید به ایران نگاه کنیم، چه رویکردها و متغییرهای در رابطه با ایران مدنظر گرفته خواهد شد؟
سیاست گذشته عربستان که در تقابل با ایران بوده است. حال اگر ملک سلمان به دنبال واقعه گرایی باشد حتما تجدیدنظر خواهد کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا نشانه هایی هست که رابطه با ایران به سمت بهبود ی پیش رود؟
هنوز نشانه ای نیست.
