محمد حاجی محمد دبیرکل حزب سوسیال دموکرات کردستان عراق
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
بیان رخداد
حزب سوسیال دموکرات کردستان عراق از جمله احزاب نسبتاً قدیمی با سابقه ای 36 ساله در کردستان عراق محسوب می شود حزب مذکور دارای نمایندگانی در پارلمان و دولت فعلی اقلیم کردستان عراق است این حزب در حال حاضر دو نماینده در پارلمان و یک وزیر (وزارت برق) در دولت دارد و به نوعی از متحدین دو حزب حاکم کُرد (دموکرات و اتحادیه میهنی) محسوب می شود. موسس اولیه حزب «سیدا صالح یوسفی» بود اما اینک سالهاست که دبیرکلی آن بر عهده «محمد حاجی محمود» است فردی که از جمله کهنه رهبران و پیشمرگان کُرد عراقی محسوب می شود که چندین دهه سابقه مبارزه سیاسی و نظامی علیه رژیم بعث در عراق را داشته است. آنچه که در ادامه خواهد آمد بخش اول از یک گفتگوی مفصل و تحلیلی سه بخشی است که مرکز بین المللی مطالعات صلح با این فعال عراقی انجام داده و در قالب مقاله ای تحلیلی تنظیم و به مخاطبان گرامی ارائه کرده است. دبیرکل حزب سوسیال دموکرات کردستان عراق در این بخش از کیفیت روابط کردهای عراقی با جمهوری اسلامی ایران و انتظارات و چشم اندازی که از رابطه با این همسایه قدرتمند واقع در مرزهای شرقی عراق صحبت می کند و به این پرسش پاسخ می دهد که چرا ترکیه بیش از ایران در کردستان عراق حضور دارد؟
واژگان کلیدی: عراق، حکومت اقلیم کردستان عراق، حزب سوسیال دموکرات کردستان عراق، روابط جمهوری اسلامی ایران و حکومت اقلیم کردستان عراق.
تحلیل رخداد
برای تبیین هرچه بهتر روابط میان جمهوری اسلامی ایران و حکومت اقلیم کردستان عراق این روابط و مسائل مختلف آن در چهار بخش مجزا مورد اشاره قرار می دهم:
الف- رابطه ایران و کُردها از دید حزب سوسیال دموکرات کردستان عراق
قبل از آنکه به روابط جمهوری اسلامی و کردهای عراقی بپردازم باید به روابط کلی ایران و کردها اشاره کوتاهی کنم ارتباط میان کُرد و ایرانی یک ارتباط گسترده، بهم پیوسته و تاریخی محسوب می شود که هم شامل نقاط مشترک و مختلفی در عرصه های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی بر اساس اشتراکات نژادی و هویتی بوده است. اما در خصوص سابقه روابط میان حزب سوسیال دموکرات و جمهوری اسلامی ایران باید بگویم که در کل ارتباط میان کُردها و جمهوری اسلامی ایران هم عمر با وقوع انقلاب اسلامی است در پایان دهه 1970 و با پیروزی انقلاب اسلامی این ارتباطات متنوع تر و بعضاً متفاوت تر نیز شد و ارتباطات گسترده و مستحکم در عرصه های سیاسی، نظامی و امنیتی نیز به موارد پیشین افزوده شد. پس از حمله عراق به ایران هم دو طرف دارای یک دشمن مشترک بنام صدام حسین و حزب بعث شدند و همین مساله باعث شد تا رزمندگان جمهوری اسلامی ایران و پیشمرگان کُرد عراقی در یک سنگر قرار گیرند و اقدام به جانفشانی ها کرده و در این راه شهیدانی نیز تقدیم کردند و خون مشترکی نیز ریختند. لذا تجربه جنگ و همکاری دو طرف مهمترین بخش از میان اشتراکات طرفین در دهه های اخیر بوده است. همچنین باید تاکید کنم که پیروزی انقلاب اسلامی نفسی تازه به جنبش کُردهای عراقی بخشید چون با حمایت ها و پشتیبانی های ایران انقلابی آهنگ مبارزه کُردها علیه رژیم صدام شتاب بیشتری به خود گرفت.
ب- ارتباط حزب سوسیال دموکرات کردستان عراق با ج.ا.ایران
اما در رابطه با تعاملات و پیشینه روابط حزب ما (سوسیال دموکرات کردستان عراق) با جمهوری اسلامی ایران باید بگویم که این روابط مانند ارتباطات مرسوم که در جاهای دیگر دنیا برقرار است نبوده است یعنی آغاز این ارتباط با امضای تفاهم نامه همکاری و پروتکل های مشترک و مرتبط رقم نخورده است بلکه این جنگ ایران و عراق و قرار گرفتن در مقابل دشمن مشترکی بنام صدام حسین، باعث برقراری روابط میان ما شد و این جبهه های جنگ بودند که دوستی، همکاری و اتحاد میان ما را منجر شدند و در طول جنگ نیاز متاقبلی که هر دو به یک داشتیم منجر به نزدیکی بیش از پیش شد. و خوشبختانه شاهد آن هستیم که امروزه ما در کنار دیگر دوستان هم سنگر با جمهوری اسلامی قدرت را در عراق از آن خود کرده ایم.
ج- ظرفیت های گسترده برای ارتقای روابط میان ایران و کردستان عراق
به رغم اشتراکات گسترده ای که میان ما و ایران وجود دارد اما این سطح روابط بسیار عالی نبوده و ظرفیت های خالی بسیاری وجود دارد در همین زمینه ما بارها با برادران ایرانی خود صحبت کرده ایم چون ما بدلیل اشتراکات بسیار فرهنگی، اجتماعی، جغرافیایی، سیاسی و تاریخی زمینه های همکاری گسترده ای داریم همچنین ما دارای صدها کیلومتر مرز مشترک نیز هستیم و بسیاری از مردمان دو سوی مرزهای ما مثلا در میان مردم مریوان با حاجی عمران، باشماق با توویله، نوسود با بیاره، سرپل ذهاب و قصرشیرین با خانقین و … دارای نسبت های فامیلی نزدیک به هم هستند از طرفی هم همانطور که اشاره کردم ما در سنگرها و جبهه مشترک علیه صدام شهدای بسیاری داده ایم و همین ریخته شدن خون در راه هدفی مشترک خود به تنهایی و فارغ از دیگر اشتراکاتمان، باعث هرچه کمرنگ تر شدن هر مرز و عامل متمایز کننده دیگری می شود لذا انتظار داشتیم که پس از وقوع قیام 1991 کُردها و آزادسازی کردستان عراق و نیز پس از دوران سقوط صدام، جمهوری اسلامی ایران حضور بیشتری از قبل و در نتیجه حمایت های بیشتری از ما می کرد. در نتیجه می بینیم در شرایطی که اینک ایران می بایست شریک اول کردستان عراق می بود این ترکیه است که دو برابر ایران در کردستان عراق سرمایه گذاری کرده و شرکت های بزرگ و مختلفی را به شمال عراق اعزام کرده است.
د- راهکار افزایش روابط میان ایران و کردستان عراق
پیش از ارائه راهکار باید به علل تاثیر گذار در خالی ماندن ظرفیت های گسترده در روابط دو طرف اشاره کنم در این خصوص مطئمناً نارسایی ها از سوی هر دو طرف است اما شما باید این واقعیت را در نظر بگیرید که کردستان عراق تنها دو دهه است که تجربه ایجاد نوعی حکومت محلی را در شمال عراق بدست آورده است پس در این زمینه کاملا نوپا و در ابتدای راه است همچنین توانمندی های ما در مقایسه با ایران بسیار کم بوده است اما ایران یک دولت قدیمی، قدرتمند و دارای امکانات بوده و هست و لذا باید گفت بار قصور کافی نبودن رابطه بیشتر بر شانه های ایران سنگینی می کند تا ما. و انتظار داریم ایران اقدامات جدی تر و حضور فعالانه تری را داشته باشد و مطمئناً ما نیز شرایط را بهتر از قبل برای این حضور مهیا می کنیم. البته لازم به ذکر می دانم طی ماههای اخیر هم از سوی ایران و هم حکومت اقلیم کردستان عراق تلاشهایی برای بهبود و ارتقای هرچه بهتر روابط صورت گرفته است که امیدوارم این روند سرعت و عمق بیشتری بیابد.
چشم انداز پیش رو
در پایان باید مجدداً یادآوری کنم که وقوع انقلاب اسلامی و روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی ایران برای جنبش کُردهای عراقی در زمانی که به تنهایی علیه رژیم صدام می جنگید یک فرصت و موقعیت بسیار مهمی بود که با حمایت هایش از این جنبش، آن را بیش از پیش تقویت کرد وقوع جنگ و احساس نیاز متقابل طرفین بهم سطح روابط را بسیار نزدیک کرد به نحوی که با تقدیم شهدای مشترکمان در راهی مقدس هیچ مرز و خط سیاسی از نظر ذهنی بین طرفین تصور نمی شد. اینک سالها از آن دوران می گذرد و ما همچنان روابط دوستانه و بسیار خوبی با یکدیگر داریم ایران دومین کشور همسایه سرمایه گذار در کردستان عراق است و روابط چندجانبه در زمینه های اقتصادی و اجتماعی رشد قابل توجهی یافته است اما با توجه به اشتراکات و پیوندهای ناگسستنی تاریخی، فرهنگی، نژادی، زبانی و مرزهای جغرافیایی وسیعی که داریم انتظار داریم ایرانی ها با جدیت بیشتری در کردستان عراق بخصوص در عرصه های اقتصادی و سرمایه گذاری های زیربنایی و نیز روابط فرهنگی و اجتماعی حاضر شوند و امیدوارم با اقدامات صورت گرفته اخیر و با توجه به پیشینه اشتراکی درخشان گذشته این روابط در آینده نزدیک به سطح مطلوب خود رسیده و بسیار وسیع و گسترده تر از امروز گردد.
به اهتمام و کوشش اردشیر پشنگ
ادامه دارد.
