دکتر سید سلمان صفوی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مذاکرات حساس ایران و غرب به مرحله بسیار حساسی رسیده است. دولت اوباما تمایل به حل و فصل مناقشه هسته ای دارد اما کنگره آمریکا که با لابی عربستان و رژیم تل آویو رابطه نزدیکی دارد و تحت تاثیر داده های آنها علیه ایران به دولت اوباما برای زیاده خواهی فشار می آورند. از سوی دیگر فرانسه و بریتانیا نیز که دارای روابط تجاری، نظامی و تاریخی گستره پس از سقوط عثمانی با عربها دارند بیشتر متمایل به درخواستهای عربهای خلیج فارس علیه کنترل نفوذ ایران در خاورمیانه دارند. لذا این تعارض منافع بین ایران و دول منطقه اسباب پیچیده تر شدن مذاکرات هسته ای شده است. شاید تیم روحانی در آغاز هم فکر نمی کردند که چگونه مناقشات منطقه ای ایران با دول عربی تاثیر مخربی بر مذاکرات هسته ای خواهد گذاشت. پیش فرض انها این بود که مذاکرات مستقیم با آمریکا تنگناهای توافق هسته ای را بر طرف می کند. اما با گذشت بیش از سیزده ماه از مذاکرات تیم روحانی با دولت اوباما معلوم شد که مسئله ابعاد متعددی دارد که به اندازه کافی به آنها توجه نشده است. از سوی دیگر علیرغم آنکه ایران پیشنهاد زیاده خواهانه غربی ها با محدود کردن مقدار سانتر فیوژها و میزان و درصد غنی سازی ها را مورد توجه قرار دهد، مسئله برداشتن تحریم ها و مدت زمان تعلیق برنامه صلح آمیز هسته ای ایران تبدیل به یک اختلاف اساسی شده است. غربی ها تمایل دارند تحریم ها به مرور طول چندین سال برداشته شود در حالی که ایران به حق خواهان ملغی شدن همه تحریم ها پس از توافقنامه است. برداشتن تحریمهای شورای امنیت نیاز به تایید فرانسه و بریتانیا علاوه بر آمریکا دارد. از سوی دیگر تحریمهای کنگره و اختیارات اوباما از چالش های دیگر است. تاریخ تحریمها در کشورهای دیگر نشان داده است که برداشتن تحریمها چندین سال به درازا می کشد و این مسئله خلاف مصالح ما و فلسفه مذاکرات هسته ای ما با دول زیاده خواه غربی است.
با اینکه وزیرخارجه‌ی آلمان پس از دیدار دوجانبه با جان کری گفت: طرفین هیچ‌وقت این‌قدر به توافق نزدیک نبوده‌اند، وزیر امور خارجه روسیه مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی در وین را همراه با پیشرفت‌هایی اساسی توصیف کرد، توافق جامع در سوم آذرحاصل نشد ولی ادامه مذاکرات تمدید شد. اندکی پس از اعلام خبر تمدید گفتگوها، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل از به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب استقبال کرد.
فیلیپ هاموند وزیر خارجه بریتانیا گفت«تصمیم امروز ما(سوم آذز1393)، تمدید مدت برنامه اقدام مشترک، توقف فعالیت ایران و دسترسی ایران به بخشی از دارایی‌های مسدود شده‌اش، در یک دوره هفت ماهه، یعنی تا ۱۰ تیر ماه سال آینده، استفاده از فرصت برای پیشبرد کارها و ادامه گفتگوها بود.» طرفین توافق کرده اند، «ماهانه ۷۰۰ میلیون دلار از دارایی های ایران آزاد شود. به نظر میرسد طرفین برنامه دارند که طی سه ماه آینده به چارچوب توافقی برسند و باقیمانده مدت را روی جزئیات برنامه و جدول‌بندی مسائل فنی و کارشناسی صرف کنند. به نظر می رسد، مرحله جدید مذاکرات هسته ای ایران و ۵+۱، در نیمه ماه آینده میلادی در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار می شود.اما طول کشیدن مذاکرات به زیان اقتصاد ما است. فعلا تل آویو و ریاض خوشحال شده اند اما ممکن است تنبیه اقدامات کارشکنانه خود را در آینده ملاحظه کنند. دولت روحانی حداقل باید عکس العمل مناسب در مقابل ریاض از خود نشان دهد.
رسانه های غربی جنگ روانی فزایده ای را علیه ایران راه انداخته اند که اگر مذاکرات به راه حل نرسد بخاطر عدم انعطاف ایران است. اما غربیها باید بدانند شکست مذاکرات بخاطر زیاده خواهی های آنهاست و ایران انتخاب های مختلف برای گره گشایی اقتصاد خود دارد و همه آن مبتنی بر توافق با غرب نیست. بی شک شکست مذاکرات به زیان غربی ها نیر است. غرب نباید شانس توافق با ایران را با بلند پروازی از دست بدهد. منابع ایرانی از قول آقای لاورف اعلام کرده‌اند مسکو برای لغو تحریمهای یکجانبه علیه ایران آمادگی دارد و چین را نیز در این راه با خود همراه خواهد کرد.
کلیدواژگان: مذاکرات هسته ای ایران، غرب، روحانی، عربستان، تحریم.
