دکتر حسن هانی زاده
كارشناس جهان عرب
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
ارتش پاکستان از ابتدای استقلال پاکستان تا کنون بر دو مقوله استوار بوده است، نخست مسئله تسلیحات که متکی به آمریکا بوده است. یعنی به اعتبار این که ارتش پاکستان می تواند به صورت دو گانه هم در مقابل ارتش هند و هم در مقابل ارتش روسیه ایستادگی کند امریکا سرمایه گذاری بسیار سنگینی بر ارتش پاکستان داشته و از نظر آموزش و تجهیزات، ارتش پاکستان وابستگی شدیدی به آمریکا و غرب داشته است. در وجه دیگر از نظر عقیدتی و مالی، بیشتر تامین کننده نیازهای تسلیحاتی و عقیدتی ارتش پاکستان، عربستان بوده است. یعنی از ابتدای تاسیس ارتش پاکستان تاکنون وهابیت به شکل وسیعی در پاکستان (مخصوصا در میان نیروهای مسلح و دستگاه اطلاعاتی پیچیده پاکستان) نفوذ کرده و ده ها مدرسه و پایگاه وهابیت در پاکستان، در درون ارتش ایجاد شده تا افکار وهابیت را در پاکستان گسترش بدهند. لذا از نظر کشورهای حوزه خلیج فارس و عربستان، وقت آن رسیده است که از این میوه رسیده، یعنی ارتش پاکستان، استفاده کنند.
در واقع رویکرد عربستان و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس، استفاده از چند رژیم و فاکتور برای تقابل با ایران است. نخست بهره گیری از ترکیه به عنوان کشوری که رقیب جدی ایران در منطقه است. عربستان تلاش داشت تا از ارتش ترکیه و ترکیه برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران استفاده کند. اما از آن جایی که یک سری اختلاف نظرهای ایدئولوژیکی میان ریاض و افراد ارتشی و دستگاه های دولتی ترکیه وجود داشت، طرح کشاندن ترکیه به شورای همکاری خلیج فارس با شکست مواجه شد. دوم استفاده از ارتش رژیم صهیونیستی برای ماموریت های برون مرزی است. اما با توجه به این که ملت های عضو شورای همکاری خلیج فارس، تمایل چندانی به همکاری با ارتش اسرائیل و رژیم صهیونیستی ندارند، لذا این مسئله در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس موفقیت آمیز نیست. گزینه بعدی پاکستان است و سفرهای اخیری محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان به پاکستان داشته در چارچوب ایجاد نوعی همکاری و استفاده از ارتش پاکستان برای سرکوب برخی تحرکات داخلی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. به همین دلیل به نظر می رسد که عربستان سعودی طراح اصلی کشاندن ارتش پاکستان به خلیج فارس بود. در حال حاضر مسئله ارتش پاکستان با هدف استفاده ابزاری از این ارتش برای سرکوب شیعیان کشورهای حوزه خلیج فارس و مقابله با تهدید ایران مطرح شده است.
علاوه براین باید توجه داشت که عربستان سعودی سعی می کند که سیاست های خود را به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تحمیل کند اما در حال حاضر اختلاف نظرهایی میان پادشاهی عمان و کویت بر سر برخی از مسائل سیاسی منطقه وجود دارد. به هر حال عربستان به دلیل وابستگی به آمریکا و کشورهای غربی سعی می کند که نقش مدیریتی در شورای همکاری خلیج فارس داشته باشد. در واقع هر گونه حرکتی که در شورای همکاری خلیج فارس از سوی عربستان صرفا به خاطر تهدید ایران بوده است. لذا به نظر می رسد که سمت و سوی شورای همکاری خلیج فارس به سمت تقابل با ایران حرکت می کند. هر چند که کشورهایی مانند پادشاهی عمان ، کویت و تا اندازه ای امارات، با این گونه رفتار عربستان مخالف هستند، اما عربستان به نیابت از آمریکا عمل می کند و از هر وسیله ای برای تهدید امنیت ملی ایران استفاده می کند. در این شرایط از آن جایی که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هیچ گاه ارتش مستقل و قدرتمندی نداشته اند، همواره احساس نگرانی و وحشت از همسایگان خود داشتند و با توجه به این که پاکستان به عنوان یک ارتش قدرتمند می تواند چتری حمایتی برای کشورهای حوزه خلیج فارس به شمار می آید، آنها سعی می کند از نیروهای بازنشسته و برخی از افسران ارتش پاکستان به عنوان افرادی با گرایش های وهابی استفاده کند.
گذشته از این باید توجه داشت این کشور در بکارگیری نیروهای پاکستان در حوزه های مختلف امنیتی، سیاسی و نظامی توجه کرده اند، اما عربستان بیشتر این نقش ها را ایفا می کند. یعنی خیلی از کشورها مانند قطر ، امارات و کویت تمایل چندانی برای استفاده از پاکستان و ارتش پاکستان ندارند، اما عربستان سعودی با پافشاری سعی کرده این کشورها را قانع کند که از ارتش پاکستان برای تقابل با ایران استفاده کنند. به علاوه برخی از کشورهای شورا چون کویت اعتقادی به مسئله ایدئولوژیک در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ندارند و یا مشکل اساسی با شیعیان ندارد. حتی امارات هم مشکل اساسی با شیعیان ندارد، اما عربستان سعودی سعی می کند که با استفاده از نقش ایدئولوژیکی ارتش پاکستان با گرایش وهابیت شیعیان را در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مهار کند. از این منظر ارتش پاکستان در این زمینه نقش بسیار بارزی در سرکوب شیعیان داشته و تجربه بالایی در این زمینه داشته است. لذا به نظر می رسد که کشاندن پای پاکستان برای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در وهله اول سرکوب هرگونه جنبش های داخلی و سپس مقابله با جمهوری اسلامی ایران در حوزه منطقه ای و بحران های منطقه است.
نظامیان بازنشسته و همچنین خدمات امنیتی و نظامی پاکستانی ها در عربستان یا دیگر کشورهای منطقه خلیج فارس در بحران یمن به گونه ای است که نقش ژنرال های پاکستانی، نقش کاملا مشورتی بوده و بیشتر حملات علیه مردم یمن با مشورت ژنرال های پاکستانی بوده است. چنانچه درصد بالایی از ژنرال های ارتش پاکستان مستقیما از عربستان حقوق دریافت می کنند. این نشان می دهد که این بازنشتگان ارتشی به عنوان ابزاری در خدمت وهابیت عربستان قرار دارد. در بعد دیگر جاسوسی از ایران و همچنین و کشورهای منطقه مانند عراق در دستور کار آن هاست. چنانچه ایجاد پایگاه های تجسسی در منطقه به وسیله ژنرال های پاکستانی در بحرین ،عربستان ، قطر، در چارچوب استفاده از ژنرال های بازنشسته ارتش پاکستان است. لذا حضور ارتش پاکستان و ژنرال های بازنشسته ارتش پاکستان در منطقه می تواند تهدید کننده ثبات و امنیت خلیج فارس باشد و این مسئله باید به صورت منطقه ای حل شود.
واژگان کلیدی: نیروهای نظامی پاکستان، ارتش عربستان، ارتش، نظامی، پاکستان
