فرزاد رمضانی بونش
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیان رویداد:
در واقع از زمانی که در سال گذشته بحث روابط درازمدت و ایجاد پایگاههای دائمی نظامی از سوی آمریکا در افغانستان توسط لینسی گراهام سناتور آمریکایی مطرح شد بحث ها و نگاه های متفاوتی درباره این پایگاه ها ، عملکرد این پایگاه ها ، وظایف آنان از سوی محافل سیاسی، رسانه ها و دولت افغانستان مطرح شده است . در این بین در چند ماه گذشته نیز طرح سند یا پیمان استراتژیک افغانستان با امریکا یکی از مباحث مطرح در این کشور بوده است. پیمانی که هر چند گام های نخستین خود را بر می دارد ، اما بدون شک دارای اهمیتی فراوان در روابط بین دو کشور است و به نوعی چشم اندازی برای روابط سالهای آینده دو کشور است . در این راستا و در جهت تعیین مفاد سند اکنون ماه ها است بر سر تنظیم آن مذاکراتی بین مقام های امریکایی و دولت افغانستان شروع شده و مقامات وهيئت های بلند پايه از كارشناسان دو کشور پيرامون این سند مشترك استراتژيك بحث و تبادل نظر كرده اند. در ادامه این روند بنا به گزارش ها دولت امریکا چندی پیش سندی را در مورد معاهده همکاری درازمدت استراتژیک به دولت افغانستان ارایه کرده و شوراي امنيت ملي افغانستان هم براي آماده سازي اين سند با معيارهاي استراتژيك مورد نظر افغانستان نشستي را برگزار كرده و مسئوليت تدوين اين سند مهم را برعهده گرفته تا شرایط و خواستههای افغانستان را در این سند مورد توجه قرار دهد .گذشته از این نیز در واقع هر چند مفاد اصلی این سند هنوز منتشر نشده است و هنوز تا زمان امضای این سند مهم استرا تژیک بین دو کشور مدت ها باقی مانده، اما بدون شک ايجاد پايگاه نظامي امریکا در افغانستان شرایط و وظایف دو طرفه یکی از مفاد و ستون های اصلی این سند مهم به شمار می رود.در این راستا همین اهمیت است که امروزه دولتمردان کابل را بر آن داشته است تا همان گونه که اخیرا رییس جمهور کرزای پس از برگزاری نشست شورای امنیت ملی در مورد آماده سازی سند معاهده استراتژیک افغانستان سخن گفت برگزاری لویه جرگه را تا دو – سه ماه آینده برای تصويب اين سند استراتژيک مورد توجه قرار دهند . در این بین با توجه به این روند ما اکنون می کوشیم تا نگاه های متفاوت در داخل افغانستان را نسبت به این سند استراتژیک را مورد بررسی قرار دهیم .
تحلیل رویداد:
بی گمان از زمان طرح جدی تر پایگاه های بلند مدت امریکا درافغانستان و سپس پیمان استراتژیک افغانستان با امریکا این موضوع با واکنش ها و مخالفت های داخلی و خارجی زیاده مواجه شده است که می توان مخالفان و موافقان را در دو دسته جای داد :
مخالفان:
مخالفان امضای پیمان استراتژیک افغانستان و امریکا براین عقیده اند که تصویب این پیمان در خدمت منافع ملی افغانستان نبوده و پیامدهایی منفی را برای کشور در پی دارد. در این دیدگاه وجود پایگاههای آمریکایی در افغانستان به معنا و مفهوم تداوم و ادامه جنگ و ناامنی در افغانستان خواهد بود. در این بین مخالفان در برابر استدلال موافقان این پایگاه ها که وجود پایگاههای امریکایی (که به نظر می رسد بخشی مهم از سند استراتژیک بین دو کشور است ) در افغانستان را که ضمانتی برای امنیت در افغانستان می دانند، بر این عقیده اند که در شرایطی که 44 کشور خارجی و ناتو قادر به تامین امنیت کامل در افغانستان نشده است، امریکا توان این امر را به تنهایی نخواهد داشت . جدا از آن نیز عملا بهانه ای به نیروهای نظم ستیز و طالبان برای تداوم عملیات های خود می دهد . گذشته از این مخالفان امضای این سند بر این باورند که آزادی های عملی در قبال این پیمان (که ممکن است به نیروهای آمریکایی داده شود ) ممکن است تهدیدی برای منافع کشور افغانستان و همسایگان باشد و حتی نوعی اشغال را هم در اذهان مجسم کند .مخالفان تصویب و امضای این سند خواستار تقویت نهادهای امنیتی و نظامی داخلی به جای تصویب و امضای سند استراتژیک دو جانبه و همچنین تداوم حضور امریکا در کشور هستند و معتقدند که نباید با امضای این معاهده، منافع ملی و استقلال سیاسی و حتی قضایی کشور زیر سوال رود.علاوه بر این مخالفان معتقدند که امضای سند استراتژیک دو جانبه امریکا و افغانستان از نظر استراتژیک و ژئوپلتیک به نفع کشور نخواهد بود، چه اینکه افغانستان به عنوان کشوری محاط در خشکی از مسائل و جهات مختلفی آسیب پذیر است، لذا بی طرفی و تضمین بی طرفی افغانستان بهتر از هر امضائ و تنظیم سند استرا تژیک بین این کشور و امریکا است و مسلما باعث بروز واکنش هایی از سوی قدرت های منطقه ای و مخالف امریکا خواهد شد .چه اینکه جدا از ایران به عنوان یکی از مخالفان بالقوه امضائ این سند فدراسیون روسیه هم از این مساله ابراز نگرانی کرده و حتی پاکستان وجود پایگاههای آمریکا در افغانستان را چندان با رویکرد مثبتی نگاه نمی کند .در واقع اگر به نمودهای مخالفت های مخالفان امضای این سند بنگریم می توان آن را در تظاهرات های گوناگون مخالفان در داخل کشور ،نگاه شورای شوراي علماي افغانستان و برخي از اعضاي كابينه در مخالفت با امضای این سند نيز دید .
موافقان:
موافقان امضائ سند استراتژیک افغانستان با امریکا همچون مخالفان طیفی از استدلال ها را مطرح کرده و یا در نظر دارند .دراین راستا شماری از دولتمردان و مقامات افغانی خواهان حضور پایگاههای دائمی آمریکا در افغانستان هستند و بر این باورند که اگر سند استراتژیک دو جانبه بین دو کشور امضا و تصویب گردد ، پس از سال 2014 میلادی حضور امریکا در افغانستان قانونمند می شود و منافع فراوانی نیز در این راستا به افغان ها خواهد رسید . در این بین بسیاری از مقامات دولت و موافقان بر این عقیده اند تا با وضع پیش شرط هایی در رابطه با امضای سند استراتژیک با امریکا امتیاز های بیشتری را در قبال تصویب سند استراتژیک از امریکا دریافت دارند . پیش شرط هایی که به نگاه مقامات و موافقان براساس خواست دولت و ملت افغانستان است و اولین شرط اساسی آن نیز تامین امنیت دایمی در افغانستان است. در این بین موافقان بر این نظرند که از آنجا که امضاي سند معاهده استراتژيک افغانستان با ايالات متحده امریکا چشم انداز روابط دو كشور را مشخص خواهد كرد، باید تضمینی برای برقراری امنیت و ثبات کشور باشد و منافع آن بیشتر از مشکلات و چالش های داخلی آن باشد. جدا از آن هم با توجه به وضعیت اقتصادی و نظامی افغانستان كمكهای نظامی و اقتصادی تداوم یابد ، از خودسري نظامیان امریکایی جلوگيري شود، منافع و نگرانی های امنیتی و سیاسی کشورهای منطقه مد نظر قرار گیرد، موانع رشد دولت داری در افغانستان برداشته شود ومنافع ملي در حفظ تماميت ارضي و استقلال افغانستان مورد توجه قرار گیرد .
دورنمای رویداد:
پیمان یا سند استراتژیک افغانستان و آمریکا قرار است درماه های آینده به امضا برسد. در این بین هر چند جزئیات دقیق این پیمان هنوز اعلام نشده است، اما مشخص است که این پیمان بر مبنای همکاری درازمدت دو کشور خواهد بود. پیمانی که در واقع در کنار دریافت امتیازهایی منافع و امتیاز هایی نیز برای طرف دیگر به رسمیت می شناسد . دراین حال با توجه به حساسیت این امر و نوع واگذاری امتیاز ها، چگونگی آنها و سایر مسائل حقوقی وسیاسی همراه این سند استراتژیک دولت افغانستان اینک درصدد تدوین پیش شرط هایی مهم و اساسی برای ارائه به امریکایی هاست. در این بین به نگاه دولت و شخص کرزای شرايط دولت و خواسته‌هاي مردم اين كشور در اين سند در نظر گرفته خواهد شد و گذشته از تصویب دولت و شورای امنیت ملی به تصویب لوی جرگه هم خواهد رسید .در این بین با توجه به اهمیت این امر برای کشور و اینکه امضای این سند به حضور درازمدت نیروهای خارجی مشروعيت خواهد بخشيد، دولت افغانستان درصدد است تا مهر تاييد این پیمان مهم توسط لويه جرگه زده شود. لویی جرگه ای که قرار است در چند ماه آینده نظر نهایی را در این زمینه اعلام نماید. در این حال باید توجه داشت که دولت افغانستان اکنون با توجه به حجم گسترده مخالفت های داخلی و مخالفت های کشور های منطقه ای در کنار وجود برخی ابهام ها خواستار قراردادن بیشترین شروط امنیتی ،سیاسی و اقتصادی در مقابل امضای سند استراتژیک امریکا و افغانستان است . در این میان دولت کرزای در این اندیشه است تا با واگذار کردن تصویب نهایی این سند مهم به لویی جرگه از یک سو در مقابل فشارهای داخلی و مخالفت ها ایستادگی بیشتری نشان دهد و از سویی نیز در قبال تصویب این سند و تثبيت موقعيت و منافع ملي افغانستان، هم كمكهاي اقتصادي و مشاركت درازمدت امریکا را در راستاي بازسازي همه جانبه افغانستان جلب نمايد و هم خواهان دریافت امتیاز هایی سیاسی و نظامی بیشتر از واشنگتن شود. در این بین به نظر می رسد دولت افغانستان می کوشد تا با توجه به حساسیت های منطقه ای شروط حقوقی و سیاسی بیشتری را بر طرف امریکایی بقبولاند و با اطمینان بخشی به کشورهای همسایه در مورد عدم تهدید امنیتی آنان در قبال امضای این سند رضایت نسبی و عدم مخالفت آنان را در قبال تصویب و امضای این سند استراتژیک بدست آورد .
