دکتر عباس لقمانی
استاد دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح
علل حضور موج بزرگی از پناه جویان به اروپا
این قابل پیش بینی بود. بهتر شدن فصل، آرامش نسبی که آب دریای مدیترانه دارد و هوایی که در آنجا هست، باعث شده است جریان پناهنده ها زیاد ترشود. ولی در درجه اول، موضوع اصلی که باعث شده است که موج پناهنده ها بیشتر شود، نابسامانی های بسیار زیاد به خصوص در سوریه، تا اندازه ای در عراق مسئله داعش و در شمال آفریقا و مسئله ناامنی در لیبی است. به طوریکه لیبی در حال حاضر به کشوری تبدیل شده است که هر تکه ای از آن به دست کسی است . این امر باعث می شود که هیچ کنترلی روی این کشور نباشد. به علاوه این پناه جویان از شمال آفریقا و از کشورهای اریتره ، سومالی ، کشورهای ساحلی مثل مالی و چاد می آیند. مسیری این پناهجویان این است که آنها می دانند که اگر به سواحل لیبی برسند و در آنجا بتوانند سوار قایق یا کشتی شوند و خود را به اروپا برسانند به یک نقطه تقریبا امنی می رسند. مسیر دیگری هم مابین اروپا و آسیا وجود وکشور ترکیه است. بسیاری از پناهنده های سوری از طریق ترکیه و از طریق دریا و قاچاقچیان به یونان می روند و سپس به مقدونیه و از آن جا به صربستان و سپس به مجارستان ، که جز اتحادیه اروپا است، می روند. آنها خود مسیر جدیدی پیدا کرده اند که از طریق مقدونیه صربستان و مجارستان است. دولت مجارستان برای جلوگیری از این ورود حدود صد و هفتاد کیلومتر از مرز خود با صربستان را سیم خاردار کشیده است. البته این کار نمی تواند، جلوی مهاجران را بگیرد.
آخرین آماری نشان میدهد که فقط در چند ماه گذشته، حدود سیصد هزار نفر وارد اتحادیه اروپا شده اند. این مقدار روز به روز بیشتر می شود. مشکل اصلی این است که وقتی نزد پناهجویان شایع می شود که مسیری وجود دارد که از آن طریق وارد اروپا شوند؛ بسیاری از کسانی که در کشورهایی مثل ترکیه منتظر بودند تا مسیری پیدا کنند، به این عده می پیوندند . لذا درحال حاضر تعداد زیادی از پناهنده ها از طریق خشکی می آیند و راه خود را پیدا می کنند. این پناهنده ها تعدادشان به طور دقیق مشخص نیست.
طبق قوانین اتحادیه اروپا قراربر این بود که هر کسی که تقاضای پناهندگی می کند، در همان کشوری تقاضای پناهندگی کند که وارد آن می شود. اما این قانون را در هفته گذشته ملغی کردند. چون تعداد زیادی از پناهنده ها به ایتالیا و یونان وارد شدند و این کشورها قادر نبودند آن ها را پذیرش کنند. قرار بر این شد که اتحادیه اروپا این پناهنده ها را تقسیم کنند. مشکل این است که چگونه می خواهند این پناهنده ها را تقسیم کنند. اگر بخواهیم نسبی حساب کنیم، اولین کشوری که بعد از مجارستان پناهنده ها به آن وارد می شوند، اتریش است. اتریش کشوری کوچک با هشت میلیون جمعیت است و در حال حاضر اتریش بیشترین پناهنده ها را در خود جای داده است. این امر باعث شده است که مردم هم در مقابل این پناهنده ها مقاومت کنند. اما کشوری مثل فرانسه که با مسیر پناهنده ها فاصله دارد، و آلمان، دانمارک و یا کشورهای اسکاندیناوی به مراتب پناهنده های کمتری پذیرفتند. چند روز پیش کنفرانس قلب بالکان در وین برگزار شد، در این مجمع که با شرکت وزرای کشورهای اروپایی تصمیم گرفته شد، تا برای هر کشوری سهمیه ای مشخص کنند.
درحقیقت وقتی این پناهنده ها معضل اصلی اتحادیه اروپا است. در کنار این مشکل، مشکل دیگری هم وجود دارد و آن مقاومت نیروهای دست راستی در مقابل این سیل پناهندگان است. این موضوع در هفته های اخیر باعث تنش های بسیار زیادی به خصوص در آلمان شده است، به طوریکه چند خوابگاه متعلق به پناهنده ها را تعدادی از دست راستی های افراطی آتش زدند. هر چند مردم عادی با این موضوع مخالف هستند، اما این واکنش های در اروپا هم هست.
نوع نگاه اتحادیه اروپا به پناهندگان آواره
به طور کلی دولت های میانه دست راستی، زیاد روی خوشی به پناهنده ها نشان نمی دهند و احزاب سوسیال دموکرات تمایل بیشتری دارند تا به پناهنده ها کمک کنند. مثلا درآلمان دولت خانم مرکل ( ائتلافی با حزب سوسیال دموکرات ها دارد) هم در کابینه دولت آلمان اختلافات زیادی در مورد نحوه ی برخورد با پناهنده ها وجود دارد. اقای گابریل رئیس جزب سوسیال دموکرات است دیدگاه بسیار مثبتی به پناهنده ها دارد. اما شخص خانم مرکل در تصمیم گیری هایش اصلا عجله ای نمی کند و صبر می کند، تا موضوع به نقطه عطفی رسد. این موضوع باعث شده است که هنوز یک سیاست واحدی در آلمان در مورد پناهنده ها گرفته نشود. در این بین فشار افکار عمومی به حدی به حکومت ها زیاد شده است که آن ها مجبورند که حداقل در اظهار نظرهای عمومی بگویند که ما سعی می کنیم به این پناهنده ها کمک کنیم و آنها مستحق کمک شدن هستند. اما تا وقتی که اتحادیه اروپا یک راه حل نهایی پیدا کند، گرهی را از این معضل باز نمی شود. گذشته از این بهترین راه حلی که می توان پیدا کرد، پیشنهادی وزیر کشور اتریش ،که مسیر قانونی آمدن پناهندگان به اروپا را هموار کنیم تا پناهندهگان مجبور نشوند از این مسیرهای مختلف خطرناک جانشان را از دست بدهند، است. از این دید اگر این امکان را فراهم کنیم که آن ها بتوانند در کشور خود و در سفارت خانه های کشورهای مختلف مثلا در کشورهایی مثل سوریه درخواست پناهندگی دهند( البته این هم از لحاظ قانونی با مشکلات زیادی مواجه است. اما تاحدودی عملی است، ولی صد درصد نیست) مشکلات کمتر است.
پیامدهای گوناگون حضور پناهندگان منطقه در اروپا
حضور پناهندگان منطقه در اروپا پیامدهای مختلفی دارد. موضوع اصلی این است که کشورهای اروپایی باتوجه به وضع اقتصادی شاید نتوانند پذیرای پناهنده ها باشند. (البته با در نظر گرفتن کشوری مثل ایران که در زمان جنگ که شش میلیون پناهنده را پذیرفت یا اردن که چند صد هزار پناهنده را پذیرفته است) ممکن است از لحاظ اقتصادی جلوی این موج را بگیرند. اما موضوع اصلی مقاومت در سطح مردم عادی در اروپا است. وقتی تعداد پناهنده ها از حدی فراتر می رود، یک آنتی پاتی نسبت به پناهنده ها ایجاد می شود که ممکن است به مسائل نژادی و برخوردهای دیگری را پیش بیاورد که در دراز مدت تبعاتی به دنبال خوواهد داشت. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که شاید اعضای داعش و دیگران هم در میان این پناهندگان که به عنوان پناهنده به اروپا فراری می شوند، که این ممکن است که در دراز مدت امنیت اروپا را به مخاطره بندازد.
آینده نگاه و حضور پناهندگان در اروپا
اروپا باید یک راه حل عملی پیدا کند. یعنی دیدگاه نگران کننده ای به موج پناهنده ها باید برداشته و اروپا بپذیرد که دیگر نمی تواند خود را در یک دژ مستحکم محصور کند و اجازه ندهد، دیگران وارد این دژ شوند. در واقع اروپا باید دروازه های خود را به روی کسانی که واقعا پناهنده هستند، باز کند و به آنها در آن کشورها امکانات دهد تا کار و فعالیت کنند. باتوجه به میزان رشد بسیار پایین جمعیت در اروپا و با توجه به حضور افراد تحصیلکرده در میان آنها حتی ممکن است، این پناهنده ها در آینده اروپا سهم داشته باشند.
در این بین اکنون فصلی است که به نظر می آید موج پناهنده ها روز به روز بیشتر شود و این موج تا زمانی که آنها نتوانند یک راه حل اساسی پیدا کنند، ادامه خواهد شد. اما زمانی که آب و هوا تغییر کند، جلوی این موج تا حدودی گرفته خواهد شد. همچنین کشورهایی مثل ترکیه، یونان، مقدونیه و هم چنین صربستان اگر اراده کنند، مرزهای خود را ببندند تا حدی جلوی این موج گرفته خواهد شد. اما مانع از آمدن پناهندگان از مسیرهای دیگر نخواهد شد. درحقیقت معضل اصلی اروپا این است که باندهای تبهکاری که مابین پانصد تا ده هزار یورو و دلار از این پناهندگان می گیرند و به آنها قول می دهند که به اروپا بروند و جلوی آنها باید گرفته شود. دوم در کشورهایی که از طریق آنها این پناهندگان به اروپا سرازیر می شوند، پایگاه هایی فراهم شود تا پناهنده ها را دراروپا ثبت نام و امکانات دهند تا از طریق قانونی وارد اروپا شوند.
واژگان کلیدی: پیامد حضور پناهندگان در اتحادیه اروپا, نوع نگاه به پناهندگان در اتحادیه اروپا, پناهندگان در اتحادیه اروپا, اتحادیه اروپا
