مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا نواز شریف نخست وزیر پاکستان به ایران سفر کرد. در این حال نقش و بازی عربستان از موارد مورد توجه رویکرد پاکستان در مسائل منطقه بوده است. در این میان چالش های موجود در عدم گسترش روابط تهران و اسلام آباد گفتگوی زیر به بررسی نقش فرقه گرایی و سایر چالش ها در روابط پاکستان با ایران توجه کرده است.
واژگان کلیدی: فرقه گرایی ، روابط پاکستان با ایران، پاکستان، عربستان، نوازشریف، ایران
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی روابط ایران و پاکستان نسبت به گذشته دچار چه تحولاتی شده است؟
متاسفانه در شرایط فعلی با توجه به وابستگیهای پاکستان به عربستان و حلقه هایی که به آمریکا وصل هستند (که البته این مجموعه دولت نیست و اگر تفکیکی انجام دهیم میتوان اینچنین عنوان کرد که گرایشات مثبت بسیاری نسبت به ایران وجود دارد) با توجه به اینکه عربستان سعودی طی چند دهه گذشته تعداد هزاران حوزه علمیه وهابی و تفکیری مسلک در آنجا تأسیس کرده و اکثر هزینههای آنها را تأمین میکند. همچنین با توجه به روابط اخیر خصمانه عربستان با ایران و چالشهای بسیار زیاد وهابیان برای جهان اسلام و بالاخص انقلاب اسلامی ایران ایجاد کردهاند، روابط حلقهها و گروههای وابسته به سعودی در پاکستان تا حدودی روابط با ایران را تحت تأثیر قرار گرفته است. بدین معنی که رفتارها و کنشهای این جوامع، حلقهها، گروههای فشار و گروههای تکفیری بلای جان مردم و دولت پاکستان هستند. اما با توجه به نیازهای مجموعه پاکستان به عربستان، روابط ما نسبت به گذشته متأثر شده است. معمولا هر زمانی که روابط ما با عربستان دچار تحولات منفی شود، پاکستانیها به ملاحظات مقامات و شیوخ سعودی یک سری مواضعی را انتخاب می نمایند که چندان دوستانه نیستند و بسیاری از جوامع پاکستانی هم مخالف با اتخاذ این مواضع هستند. در حال حاضر وضعیت روابط نسبت به گذشته تحت تأثیر مسائل مطرح شده در بالا قرار گرفته است و نمیتوان هم اظهار داشت که این روابط، روابط بدی هستند اما چندان دوستانه هم نیست و این خواست دولتمردان پاکستانی و بسیاری از شخصیتها و محافل قضایی، حقوقی، دانشگاهی و علمی پاکستان نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی حزب مردم و سایر احزاب و شخصیتهایی مانند عمران خان، این چه نگاهی به روابط ایران و پاکستان دارند؟
حزب مردم با وجود اینکه یک حزب سکولار است اما همیشه روابطشان با ایران بسیار دوستانه بوده است. همچنین خانم بی نظیر بوتو (که چند دوره ریاست این حزب را بر عهده داشته و به مقام نخست وزیری هم رسید) تمایلات و گرایشات بسیار مثبتی به جمهوری اسلامی ایران داشت. همچنین آقای عمران خان (که از حمایتهای مردمی وسیعی برخوردار است) و در حال حاضر نیز از احزاب مهم و مطرح پاکستان نیز است بارها اذعان داشته که روابط ما با جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور مستقل و بانفوذ در منطقه نباید به خاطر سعودیها متأثر شود. در واقع چالش های روابط با ایران و موضعگیریها و مسائل به شیطنتهایی که حکام سعودی برمیگردد. به عنوان مثال تا به حال بارها تعدادی از شاهزادگان سعودی نواز شریف را آدم سعودیها عنوان کردهاند . در حالی که چنین مسئلهای نبوده است و این سوء استفاده از روابط و چند سالی حضور وی در عربستان بوده است. در واقع این سواستفادهها از طریق این عوامل انجام میشود و بالخص از جانب گروههای وهابی مسلکی که در پاکستان حضور دارند و در رأس آنها گروههای تروریستی مانند لشکر جنگهوی، سپاه صحابه و جیش الاسلام و امثال آنها هستند. این گروهها خواستار این هستند که روابط ما با پاکستان دوستانه نباشد و روابط خصمانهای را ایجاد کنند. با این حال سفر آقای نخست وزیر پاکستان همراه با تعدادی از فرماندهان ارشد ارتش به ایران نشان دهنده این است که آقای نواز شریف و دولتمردان برجسته پاکستانی تحت تأثیر خواستها، مطامع و منافع عربستان نیست و نمی تواند منافع دوجانبه ایران و پاکستان به عنوان دو کشور اسلامی و همسایه تحت الشعاع قرار گیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه چالشهایی در شرایط کنونی میتواند روابط دو کشور را تحت تأثیر قرار دهد؟
فرقه گرایی (که برنامه ریز و هماهنگ کنندهاش اسرائیل، عربستان و آمریکا هستند، ) می توانند روابط ما را تحت تأثیر قرار دهند. تنشهای فرقهای بین شیعه و سنی کنونی در حالی است که در بسیاری از مقاطع تاریخی شیعه و سنی به عنوان دو مذهب اسلامی و مهم در کنار هم بودهاند و پیروان آنها با هم زندگی و ازدواج میکردند که با هم تعاملات مثبت داشته و افتراقی بین آنها نبود. اما شیطنتها و برنامهریزیهایی برای ایجاد فرقهگرایی و درگیری شیعه و سنی متاسفانه در روابط دوجانبه ایران و پاکستان تأثیر منفی گذاشته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه متغیرهای میتواند روابط ایران و پاکستان را تحت تأثیر خود قرار دهد و باعث گسترش روابط شود؟
جدا از آنچه تاکنون عنوان کردم اگر روابط اقتصادی ما قوی نباشد و در سایر حوزههای غیر سیاسی مانند اقتصادی، فرهنگی، دانشگاهی و هر چیزی که باعث ضعیف شدن این ارتباطات و شبکه های ارتباطی شود و فقط در روابط سیاسی خلاصه شوند بالطبع تأثیر منفی در روابط دوجانبه خواهند گذاشت. به دلیل اینکه روابط دوجانبه مجموعه ای از شبکههای ارتباطی بسیار گسترده بین مردم با علما ، تجار و … است. در این بین روابط تجاری بین دو کشور مسلمان همسایه و مهم بسیار ناچیز است و این در شأن دو ملت نیست. در این بین ضعیف شدن شبکههای ارتباطی فرهنگی، اقتصادی، علمی و امثال اینها تأثیر منفی در روابط خواهند داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا می توان روابط ایران و پاکستان را به نوعی به سمت گسترش هدایت کرد؟
خوشبختانه علیرغم موانع کنونی دولتمردان دو کشور هشیارتر از این هستند که به خواسته سعودیها و عوامل پاکستانی تن آنها تن دهند. آنها هم خواستار روابط برادرانه و همسایگی بسیار مثبت هستند. این تلاشها مانند سفر تقریبا پیش بینی نشده آقای نواز شریف به عنوان نخست وزیر و فرمانده ارتش که از این سفرها در تاریخ روابط کمتر شاهد آن بودهایم که دو مقام بسیار تأثیر گذار با یک هدف و همزمان سفر کنند و تلاش برای رفع تنش بین دو کشور ایران و عربستان مؤید این است که بیشترین شاکله دولتمردان پاکستان خواستار روابط صمیمانه و دوستانه با همسایه بزرگشان ایران است. در این بین امید است که توسط دستگاههای دیپلماسی دو کشور برنامه ریزی و پیگیری شود.
