هادی زرگری

مرکز بین­ المللی مطالعات صلح – IPSC

   بیان رخداد:

   میزان موفقیت سران رژیم صهیونیستی در دسترسی به اهداف خود در حمله به نوار غزه و پایان یافتن این جنگ پس از هشت روز از تقابل نظامی با اجرای آتش بس بین دو طرف موضوعی است که توجه بسیاری از تحلیل­گران و سیاستمداران را در عرصه­های رسانه­ای و سیاسی به خود جلب کرده است و تحلیل­های مختلفی نیز در این رابطه ارائه شده است. در این رابطه برای ارائه تحلیلی جامع و واقعی از موفقیت و یا شکست رهبران رژیم صهیونیستی از آغاز حملات همه­جانبه و جنگ علیه نوار غزه بهتر است به اهداف آنها از  آغاز این جنگ و متعاقب آن تحلیل میزان موفقیت آنها در دسترسی به اهداف خود از آغاز حمله پس از هشت روز مقاومت حماس پرداخته شود. در این راستا هر چند دلایل و موضوعات مختلفی از سوی تحلیل­گران به عنوان دلایل و زمینه­های آغاز حملات اسرائیل علیه نوار غزه مطرح شده است، اما پایان این جنگ همراه با تداوم مقاومت حماس و توافق رسمی دو طرف بر اجرای آتش بس به نحوی که موارد مورد ادعای حماس در آن رعایت شده است نشان می­دهد که رهبران رژیم صهیونیستی نتوانسته­اند دستاورد مهمی از حمله به نوار غزه با توجه به اهداف خود کسب نمایند.

   واژگان کلیدی: رژیم صهیونیستی، حماس، آتش­بس، دستاورد جنگ، نوار غزه

   تحلیل رخداد:

   یکی از روش های فهم و تحلیل موفقیت و یا عدم موفقیت اقدام یک بازیگر در عرصه بین­المللی توجه به اهداف آن بازیگر در رابطه با کنشگری در یک موضوع خاص و همچنین بررسی دستاوردهای آن در رابطه با آن اهداف می­باشد. در این رابطه برای فهم واقعی­تر از پیامدهای جنگ اخیر اسرائیل علیه حماس با حمله این رژیم به نوار غزه، بهتر است به اهداف آن از مبادرت به این اقدام پرداخته شود. از آنجا که تنها یک دلیل را نمی­توان علت نهایی وقوع یک جنگ و همچنین زمینه حمله رژیم صهیونیستی به نوار غزه برشمرد، با توجه به دیدگاه­های مختلف در رابطه با این موضوع می­توان انگیزه­های نتانیاهو و دولت کنونی رژیم صهیونیستی را در چارچوب اهداف آن برای حمله به نوار غزه در رابطه با موضوعاتی مانند انگیزه نتانیاهو از امنیتی کردن بیشتر فضای جامعه اسرائیل برای پیروزی در انتخابات پیش رو، هدف رهبران آن برای آمادگی برای حمله به ایران، تضعیف موقعیت حماس و خلع سلاح آن، فهم و آزمودن جایگاه اسرائیل در سیاست خارجی دولت دوم اوباما و در نهایت آزمودن مصر و دیگر کشورهای منطقه در نوع نگاه آنها به اسرائیل و آزمون میزان حمایت آنها از فلسطین پس از تحولات دو سال اخیر منطقه تحلیل نمود.[1]

   به طور کلی می توان بیان کرد که موارد فوق موضوعاتی است که از آنها به عنوان اهداف و انگیزه­های رهبران رژیم صهیونیستی از حمله به نوار غزه یاد می شود. هر چند ممکن است برخی از این موضوعات و اهداف نقش مهم­تر و تعیین کننده­تری را در انگیزه های رهبران اسرائیلی از آغاز جنگ اخیر با حماس ایفا کرده باشد اما با بررسی یکایک ­آنها و توجه به پیامدهای این جنگ در دسترسی و نزدیکی اسرائیل به این اهداف می­توان فهم بهتر و جامع­تری از میزان موفقیت و یا شکست رژیم صهیونیستی از این جنگ ارائه کرد که در ادامه به بررسی هر یک از آنها پرداخته می شود و با توجه به همه این موضوعات، نتیجه نهایی از پیامدهای این جنگ برای سران رژیم صهیونیستی و میزان موفقیت آنها در این اقدام (حمله نظامی به نوار غزه) ارائه می شود.

   امنیتی کردن فضای سیاسی جامعه به منظور بهره برداری از آن برای انتخابات: با در نظر گرفتن این نکته که سیاستمداران این رژیم از زمان تاسیس آن، با ایجاد فضای امنیتی توانسته­اند به بقای خود ادامه دهند، به نظر می­رسد که یکی از انگیزه­های نتانیاهو از شروع جنگی دیگر علیه غزه، امنیتی کردن فضای این جامعه و توجه جامعه اسرائیل به این جنگ و فراموش شدن نارضایتی های داخلی در آستانه انتخابات می­باشد. در واقع از آنجا که دولت و حزب حاکم در اسرائیل در ماه گذشته اعلام کرد که در اواسط  ژانویه 2013 انتخابات زودهنگام برگزار می­کند، این نظر نزد برخی محافل مطرح است که نتانیاهو در راستای فراموش شدن نارضایتی­ها از دولت خود جنگ را آغاز نموده است. اما با توجه به روند جنگ بین دو طرف در طول هشت روز و غافل­گیری مقامات امنیتی اسرائیل از موشک­های حماس که تا نزدیکی تل آویو پرتاب شدند و برای اولین بار پایتخت این رژیم را مورد تهدید واقعی قرار دادند، این نظر در درون جامعه اسرائیل گسترده شده است که مقامات دولتی این کشور بدون اطلاعات دقیق از توانمندی­های حماس جنگ را آغاز نموده و بعد از هشت روز مجبور به پذیرش آتش بس شدند.[2]

   همچنین با توجه به افزایش توانمندی­های حماس و متعاقب آن آشکار شدن آسیب­پذیری اسرائیل در مقابل ­آنها در چند سال اخیر، یعنی دوره حکمرانی نتانیاهو، در پی این جنگ هشت روزه  نگرانی­های امنیتی در اسرائیل افزایش یافته است. این موضوع در آستانه انتخابات زودهنگام در اسرائیل می­تواند پیامدهای منفی برای نتانیاهو و حزب متبوعش به همراه داشته باشد و ممکن است تصور او مبنی بر تشکیل دولت آینده در این رژیم که تنها متکی بر حزب خود باشد و تلاش وی برای کنار زدن احزاب داخل ائتلاف را با چالش جدی مواجه نماید. در واقع می­توان بیان داشت که هر چند ممکن است یکی از اهداف رهبران اسرائیل از آغاز این جنگ استفاده از فضای امنیتی جامعه برای پیروزی در انتخابات بعدی باشد اما این امر با توجه به مقاومت می­تواند بالعکس تاثیر منفی برای آنها در انتخابات ژانویه داشته باشد.

   شکست طرح حمله به غزه به عنوان مقدمه­ای برای حمله به ایران: برخی معتقدند که رهبران اسرائیل قصد داشتند با حمله به غزه، خود را برای حمله به ایران آماده کنند و توانمندی­های خود را برای این حمله نهایی علیه ایران مورد آزمایش قرار دهند. اما مقاومت حماس و اجبار اسرائیل برای پذیرش ­آتش بس، ناتوانی و شکست رهبران این رژیم در مقدمه چینی برای حمله به ایران را مشخص­تر نمود و با توجه به عدم توانایی این رژیم در شکست دادن حماس، برای سران رژیم صهیونیستی آشکار شد که آنها توان حمله موفقیت­آمیز علیه ایران را نخواهند داشت. با توجه به این موضوع می­توان بیان نمود که اگر آمادگی برای حمله به ایران یکی از اهداف اساسی اسرائیل از حمله به غزه بوده باشد، این رژیم در این اقدام خود با شکست مواجه شده است.[3]

   شکست نظامی اسرائیل در حمله به غزه و عدم موفقیت در خلع سلاح آن: یکی دیگر از موضوعاتی که به عنوان دلیل شکست اسرائیل در جنگ هشت روزه علیه حماس در حمله به نوار غزه مورد توجه قرار گرفته است، توانمندی موشکی حماس در پرتاب موشک تا نزدیکی تل آویو و همچنین طبق نظر برخی مقامات غیر رسمی در اختیار قرار دادن برخی موشک های پیشرفته ایران به حماس علی­رغم محاصره همه جانبه نوار غزه توسط اسرائیل است که ضعف­های این رژیم را بیش از پیش در این جنگ آشکار کرد. در واقع هر چند طبق نظرات مطرح شده خلع سلاح حماس و شکست این گروه یکی از اهداف رهبران اسرائیل در حمله اخیر به نوار غزه بوده است، اما آشکار شدن توانمندی­های موشکی حماس و مقاومت ­آن در مقابل حملات همه جانبه اسرائیل با توجه به اهداف رهبران این رژیم، شکستی سنگین برای آن به شمار می­رود به نحوی که باعث مطرح شدن توازن منفی در منطقه علیه اسرائیل شده است.[4]

   رفع نگرانی­های رهبران اسرائیل از جانب امریکا و کشورهای منطقه: با وجود شکست سیاسی و نظامی رژیم صهیونیستی از حمله به غزه که پس از هشت روز با توافق آن برای اجرای آتش­بس همراه شد، این جنگ با رفع برخی نگرانی­ها نیز برای رهبران صهیونیست همراه بوده است. در واقع پیش از آغاز این جنگ به دلایلی مانند مطرح شدن اختلاف نظر بین اوباما و نتانیاهو در رابطه با برخی موضوعات مانند میزان و چگونگی اعمال فشار بر ایران و همچنین حمایت نتانیاهو از میت رامنی و شکست او در مقابل اوباما در انتخابات امریکا، در محافل سیاسی اسرائیل این نگرانی مطرح شده بود که با توجه به این دو موضوع ممکن است از میزان حمایت های دولت آینده اوباما از اسرائیل کاسته شود و یا دیگر حمایت از موجودیت اسرائیل اولویت اول سیاست خارجی امریکا به شمار نیاید. اما آغاز جنگ علیه غزه و حمایت یک­طرفانه دولت­مردان امریکا به مقامات صهیونیست نشان داد که ­آن­ها همچنان از اسرائیل حمایت خواهند کرد.

   در واقع آشکار شدن تداوم حمایت یکجانبه دولت اوباما از اسرائیل در مقابل فلسطینیان از پیامدهای این جنگ می­باشد که منجر به برطرف شدن برخی نگرانی­ها در محافل داخلی اسرائیل شد که ممکن است در آینده این رژیم مورد حمایت همه جانبه امریکا قرار نداشته باشد. البته نشانه و جدیت تداوم حمایت­ها از رژیم صهیونیستی در دولت اوباما را می­توان در سخنان جی کارنی سخنگوی کاخ سفید مشاهده نمود که با بی­توجهی به جنایات و حملات نظامی اسرائیل به نوار غره بیان نموده است که امریکا به شدت حملات موشکی غزه را به اسرائیل محکوم می­کند.

   البته این نکته نیز در رابطه با پیامدها و دستاوردهای جنگ اخیر غزه شایان توجه می­باشد که علی­رغم تغییر رژیم­های سیاسی در برخی کشورهای عربی منطقه مانند مصر و تونس و همچنین با وجود ارائه شعارهایی در حمایت از فلسطین از سوی برخی رهبران کشورهای منطقه مانند سیاستمداران ترکیه، حمله اسرائیل به غزه نشان داد که در صورت تداوم حملات علیه فلسطین این گونه دولت­ها هیچ گونه اقدامی جدی علیه اسرائیل انجام نخواهند داد و تنها بر اثر فشار برخی خواسته­های مردمی در حمایت از فلسطینیان ممکن است برخی رایزنی­های سیاسی و مذاکرات در جهت کاستن از سطح درگیری­ها انجام شود که نمونه این امر را در انفعال دولت اردوغان در ترکیه در جریان حمله رژیم صهیونیستی به غزه و ابراز نارضایتی­های مردمی در مصر علیه سیاست های مرسی در مواجهه با اسرائیل مشاهده کردیم.

   دورنمای رخداد و تحولات پیش­رو

   هشت روز پس از حملات همه جانبه نیروهای نظامی اسرائیل علیه اهداف نظامی و غیر­نظامی در نوار غزه این نکته برای رهبران رژیم صهیونیستی اثبات شد که در هر شرایطی دولت امریکا پشتیبان آنها در منطقه خواهد بود و در صورت هرگونه حمله­ای علیه سرزمین­های فلسطینی، اسرائیل با هیچ­گونه اقدام جدی از سوی دولت­های عربی منطقه مواجه نخواهند شد؛ اما در تحلیل نهایی می­توان شکست را نتیجه نهایی اقدام نظامی اسرائیل علیه حماس در نوار غزه اعلام نمود. در واقع از آنجا که در صحنه پیچیده بین­المللی هرگونه ارزیابی از اقدامات بازیگران را با توجه به اهداف و پیامدهای آن اقدام مورد توجه قرار می­دهند، می­توان اظهار داشت که رهبران رژیم صهیونیستی در دسترسی به اهداف خود در حمله به غزه؛ مانند خلع سلاح حماس و یا احتمالا آمادگی برای حمله به ایران شکست خورده­اند. همچنین این شکست تاثیری منفی برای دولت کنونی این رژیم در انتخابات بعدی خواهد داشت. از جمله پیامدهای دیگر این شکست برای سران رژیم صهیونیستی نیز می­توان به شکسته شدن ابهت توان نظامی این رژیم توسط حماس و آشکار شدن توانمندی­های سیاسی این گروه فلسطینی در مقابل اسرائیل اشاره کرد.

   اما موضوعی که پس از توافق با آتش بس باید همواره به آن توجه داشت تداوم حملات پراکنده نیروهای نظامی اسرائیل به نوار غزه است که در چند سال اخیر و حتی در فاصله چند روز پس از آتش بس اخیر با وجود بی­توجهی محافل سیاسی صورت گرفته است. رهبران صهیونیست مطمئن شده­اند که اختلاف نظر با اوباما تاثیر چندانی در کسب حمایت آمریکا از آن­ها ندارد و همواره این کشور را پشتیبان خود می­دانند و این امر ممکن است باعث تداوم شهرک سازی در کرانه باختری و تداوم حملات در نوار غزه از سوی این رژیم شود.