مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
از آغاز حمله نیرو های ائتلاف به عراق و سرنگونی نظام بعثی در عراق بحث اقلیم های سه گانه کرد نشین عرب سنی نشین و شعیه نشین همواره مورد نظر برخی از مقامات سیاسی احزاب و گرو های سیاسی داخلی و کشورهای دارای نفوذ در عراق بوده و به فراخور تحولات این کشور این بحث گاه مورد توجه بیشتر قرار گفته است . اعراب سنی حدود 20 درصد از جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند و در حال حاضر در چهار استان از 18 استان این كشور در اكثریت هستند . گفتگوی زیر نگاهی به موضوع فدرالیسم سنی در عراق کرده است.
واژگان کلیدی: آینده تشکیل اقلیم سنی در عراق، تشکیل اقلیم سنی در عراق، تشکیل اقلیم سنی در عراق، اقلیم سنی در عراق، فدرالیسم در عراق
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اصولا نگاه ها به تشکیل اقلیم سنی نشین در عراق در ماه های گذشته به چه صورتی بوده است؟
در واقع طرح جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا برای تجزیه عراق به سه بخش کردنشین، سنی نشین و شیعه نشین به دلیل مقاومت هایی که از سوی طیف هایی از سنی ها، کردهای عراق و حتی شیعیان عراق با شکست مواجه شده است. دلیل این امر هم این است که تجزیه عراق و تقسیم این کشور به سه اقلیم کرد نشین، سنی نشین و شیعه نشین، تنها با هدف آمریکا و رژیم صهیونیستی سازگاری دارد و به ضرر ملت عراق است. ملت عراق در طول ده ها سال گذشته با همه طیف های موجود در عراق چه شیعه، چه سنی و چه کرد با همزیستی مسالمت آمیز زندگی کرده و اختلاف قومیتی در عراق کمتر بوده است. اما با توجه به سرنگونی رژیم صدام در سال 2003 و این که آمریکا برای تقسیم عراق مستقیما ورود پیدا کرد و تقسیم عرق صرفا به خاطر تسلط اسرائیل بر منابع طبیعی این کشور یعنی عراق صورت می گیرد. اما در حال حاضر رشد و آگاهی سنی های عراق در مقایسه با گذشته افزایش پیدا کرده است. حضور گروهک های تروریستی داعش در موصل ، الانبار و سلاح الدین که به کشتار مردم عراق منجر شد، سنی ها را به این امر واداشت که در حقیقت به دولت مرکزی نزدیک شوند و از طریق همگرایی با شیعیان و نیروهای مسلح و دولت عراق بتوانند گروهک های تروریستی را از استان های خود خارج کنند، در غیر این صورت تجزیه عراق منجر به یک جنگ داخلی دراز مدت در عراق خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اصولا ایده تشکیل اقلیم سنی در شرایط کنونی از سوی چه جریان هایی (هم جریان های سنی داخل عراق و هم بازیگران بیرونی) هواداری می شود ؟
در واقع دولت ترکیه، مخصوصا دولت رجب طیب اردوغان، در حال حاضر موضوع تشکیل یک اقلیم سنی نشین را مطرح کرده است و حضور نظامی ترکیه در شمال عراق صرفا با هدف تشکیل اقلیم سنی نشین است. پشت سر این موضوع طارق الهاشمی، معاون رئیس جمهور فراری عراق، بعثی ها و برخی از شیوخ عشایر الانبار (که وابستگی به رژیم گذشته دارند) پشت سر این طرح هستند تا بتوانند اقلیم مستقلی داشته باشند تا در پرتو استقلال مناطق سنی نشین بتوانند ارتباط تنگاتنگی را با ترکیه، عربستان و اردن و حتی رژیم صهیونیستی ایجاد کنند. بنابراین بخشی از طیف های بعثی و همچنین طارق الهاشمی و بخشی از شیوخ عشایر الانبار در تلاشند تا پروسه تشکیل اقلیم سنی نشین عراق را عملیاتی کنند تا ضربه ای به دولت مرکزی عراق وارد آورند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: عمده ترین بازیگران عربی و بازیگران بین المللی حامیان طرح اقلیم سنی چه بازیگرانی هستند؟
قطر، امارات متحده، کویت، عربستان و همچنین ترکیه و اردن به نوعی ادعا می کنند که در طول دوازده سال گذشته و از زمان سرنگونی رژیم صدام تاکنون، سنی های عراق به حاشیه رانده شدند. در حالی که بسیاری از شخصیت های سنی در حال حاضر در دولت عراق حضور دارند. رئیس پارلمان عراق یک شخصت سنی است و بنابراین مشارکت بین همه طیف های سیاسی در دولت سازی عراق کاملا پر رنگ است، ولی عربستان سعودی برای تضعیف دولت مرکزی عراق و ایجاد شکاف بین طیف های شیعه و سنی و کرد، ساز تشکیل یک اقلیم سنی نشین را می زنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه کنونی اتحادیه اروپا، امریکا و روسیه به تشکیل اقلیم سنی چیست؟
بسیاری از کشورهای غربی با تشکیل این طرح مخالف هستند، ولی امریکا، رژیم صهیونیستی و همچنین بعضی کشورهای عرب منطقه تلاش می کنند تا این اقلیم سنی شکل بگیرد و این اقلیم را از دولت مرکزی جدا کنند. در حقیقت آمریکایی ها در پی تجزیه عراق و همچنان به دنبال طرح جو بایدن برای تقسیم عراق به سه اقلیم هستند. اما به نظر می رسد که شرایط منطقه مخصوصا وضعیت جمهوری اسلامی ایران و سوریه اجازه تشکیل اقلیم سنی نشین در عراق نخواهد داد. اگر این طرح عملیاتی شود جنگ داخلی حتی میان سنی ها به وجود خواهد آمد و عراق به سمت فروپاشی و تجزیه حرکت خواهد کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جریان های سنی و جریان های شیعه عراقی چه نگاهی به تشکیل چنین اقلیمی در عراق دارند؟
به طور کلی طیف های شیعه عراق با تشکیل چنین اقلیمی کاملا مخالف هستند. بخشی از سنی های معتدل عراق که در دولت حاضر هستند، مثل وزیر دفاع عراق و رئیس پارلمان عراق، در حقیقت به دنبال تشکیل اقلیم سنی نیستند و مخالف تشکیل چنین اقلیمی هستند. به همین دلیل به نظر می رسد که در حال حاضر نوعی دوگانگی در سیاست های خود سنی ها و طیف های سنی عراق در مورد تشکیل چنین اقلیمی وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جریان های مختلف کرد چه نگاهی دارند؟
جریان های مختلف کردی هم دو طیف جداگانه هستند. برخی از طیف ها در حقیقت بی تفاوت هستند. برای اقلیم کردستان فرقی نمی کند که یک اقلیم سنی در کنار کردستان باشد یا یک اقلیم شیعه، اما برخی از طیف ها مانند اتحادیه میهنی کردستان به دنبال همگرایی و جلوگیری از تجزیه عراق هستند و حتی با جدا سازی اقلیم کردستان از عراق مخالف هستند. به همین دلیل نگاه دو گانه ای در اقلیم کردستان، همچنان که در میان اهل سنت عراق وجود دارد، نیز همین نگاه وجود دارد. ولی به هر حال فشار از طرف ترکیه به اقلیم کردستان برای قبول چنین طرحی زیاد است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده تشکیل اقلیم سنی در عراق به چه عواملی وابسته است؟
تشکیل چنین اقلیمی در حقیقت موجب خواهد شد که اختلاف نظرها و حتی اختلاف نظر میان کشورهای منطقه بیشتر و تشدید شود. در واقع تشکیل اقلیم سنی نشین موجب ورود عربستان سعودی، قطر، کشورهای حوزه خلیج فارس، اردن و حتی آمریکا و اسرائیل شود و حتی بخواهند مناطق دیگر عراق را تضعیف کنند. مخصوصا هدف عربستان این است که دولت با ثباتی در عراق به وجود نیاید و تلاش عربستان دولت مرکزی عراق را ناکارآمد جلوه دهد و وانمودکند که شیعیان قدرت دولت سازی ندارند و باید سنی های عراق یک اقلیم جداگانه داشته باشند. بنابراین عربستان سعودی، قطر، امارات، کویت، اردن به دنبال تجزیه عراق هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: به نگاه شما در چه صورتی امکان تشکیل یک اقلیم سنی نشین وجود دارد؟
در حقیقت تشکیل یک اقلیم سنی نشین در شرایط موجود، وجود ندارد. زیرا دولت مرکزی عراق اکنون تقریبا بر تمام عراق مسلط است و بسیاری از سنی های پر نفوذ عراق در دولت حضور دارند و مایل نیستند که یک اقلیم ضعیف سنی نشین در شمال و غرب عراق به وجود بیای. همچنین این موضوع به ضرر عراق است. وحدت عراق و تمامیت ارضی عراق مورد توافق همه طیف های سیاسی است. مگر این که بعضی از عوامل حزب بعث و سنی های افراطی و وابستگان به دولت رجب طیب اردوغان به دنبال اینند که بتوانند یک اقلیم سنی نشین برای ضربه زدن به دولت مرکزی عراق تشکیل دهند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی تشکیل این اقلیم تا چه حدی متصور است ؟
از آن جایی که آمریکا، ترکیه، عربستان و قطر تامین کنندگان مالی و سیاسی تشکیل اقلیم سنی هستند، لذا به نظر می رسد که شرایط عراق به گونه ای است که حداقل یک اقلیم خودمختار تشکیل شود. ولی به هر حال دولت مرکزی عراق تا جایی که می تواند مقاومت می کند و اجازه نخواهد داد که یک اقلیم سنی نشین حتی در حد خودمختار تشکیل شود.
