فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
همزمان با وزارت داوود اوغلو در وزارت خاجه تركيه دگرگوني ها و تحولات عمده اي در سياست خارجي تركيه به وجود آمده است. دگرگوني هايي كه در سالهاي گذشته پيامدهاي منفي و مثبت گسترده اي را براي اين نقش جديد تركيه به وجود آورده است. در اين حال برای واكاوي و درک بهتری از كارنامه سیاست خارجی تركيه و پيامدها و دستاوردهاي اين كشور گفتگویی با اسداله سليماني کارشناس مسایل تركيه انجام داده ایم كه بخش دوم آن در ادامه تقديم مي گردد:
واژگان كليدي: توانايي، ناتوايي، تركيه، بالكان، خاورميانه، داوود اوغلو، نيابتي ، دروني
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ايفاي نقش همزمان تركيه در بالكان قفقاز آسياي ميانه و خاورميانه در سالهاي اخير تا چه ميزاني تركيه را در ارتقاء موقعیتش در میان قدرت های بزرگ ياري داده است؟
نقش نيابتي تحمیلی به تركيه بايد به طور ريشه اي بررسي شود. موقعي كه تیم بوش پسر و ديك چني اصرار مي كردند كه آقای داوود اوغلو در سفرهای مقامات ترکیه به امریکا حتما حضور داشته باشد. کسی دلیل آن را متوجه نمی شد ولی حالا متوجه شده ایم که آقای داوو داوغلو تئوریسین قابلی است و در غرب برنامه هاي خود را ارائه می كرد، ضمن موافقت با ایده های مطرح شده از سوی وی با ظرافت اهداف خود را سوار بر برنامه هاو ایده های آقای داوود اوغلو كردند. در دولت اوباما نظر بر اين بود كه در ظاهر از نقش اسرائيل در منطقه كاسته شود و به تركيه نقش داده شود. براي اينكه اين امر واقعي جلوه داده شود از حزب عدالت و توسعه (آك پارتي) بهره گرفتند. مثلا اقدام آقای اردوغان در داووس واقعي بود، اما مقصد آن كنش اهداف غربي شد که با ظرافت در برنامه های سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه گنجانده شده بود. همچنین اسلام گرایان ترکیه واقعا تمايل داشتند برای حمایت از فلسطین كشتي مرمره روانه غزه شود، اما بدون اينكه علم داشته باشند این اقدام در دراز مدت به نفع غرب و ضرر ترکیه تمام خواهد شد. يعني تنش ظاهری در روابط با اسرائيل رخ داد و حتي در ج.ا.ا نیز مردم جلوی سفارت تركيه دسته گل گذاشتند، اما این کارها برای جا انداختن اقدامات مسئولان حزب عدالت و توسعه بخصوص آقای اردوغان و داوود اوغلو در افکار عمومی مسلمانان در آینده بود. بنابراين غربی ها خوب استفاده كردند و در حال حاضر با استفاده از آنها اهداف خود را به خوبی پیش می برند. چنانچه تركيه در بحران سوریه آنها را در مسیر خدمت به اهداف غرب به كوچه اي یک طرفه رسانده اندكه راه برگشت ندارند.
در واقع مسئولان حزب عدالت و توسعه (آك پارتي)انسانهای مسلمان وصادقی هستند و در سياست هاي خود نیز صادقانه عمل مي كنند. در پرونده هسته اي ما هم صادقانه عمل كردند و باور داشتند كه كاري را كه ميكنند درست است. در اينجا باید اشاره کنم، همانطوری که امريكايي ها امكان استفاده نيابتي از ظرفیتهای تركيه را در راستای سیاستهای خود دارند، ما هم داريم اما متاسفانه استفاده نكرده و نمی کنیم. من یادم هست، در زمان جنگ ما نسبت به دشمن امكاناتی نداشتيم، لذا در طرح عمليات هاي خود برروي مهمات و امكانات دشمن حساب باز مي كرديم تا از آنهاعلیه خودشان استفاده كنيم. در حالي كه در جنگهای كلاسيك نیروهای حمله کننده تلاش می کنند اولين جايي كه مورد هدف قرار دهند زاغه های مهمات وامكانات پشتیبانی دشمن است. متاسفانه اكنون ما در سیاست خارجی اينگونه عمل نمي كنيم ولي دشمن ما از اين روش بهره مي برد و از امکانات مسلمانان علیه مسلمانان استفاده می کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترين پيامد هاي منفي سياست خارجي تركيه در دوران داوود اوغلو را در خارج و منطقه چه مي دانيد ؟
بزرگترين پيامد منفي سياست خارجي سالهاي اخير تركيه براي اين كشور در بعد منطقه اي افزایش تنش و بی ثباتی در منطقه است که مسیر تجزيه کشورها از جمله خود تركيه را هموار تر می نماید. اين كشور بدلیل مشکلات دیرینه ای که با كردها دارد به آستانه تجزيه شدن نزدیک می شود. بحران روابط این کشور با سوریه به شتاب آن افزوده است. نقشه هاي تجزيه کشورهای منطقه از جمله تركيه از قبل كشيده شده و آماده اجرایی شدن است.بر اساس تقسیم بندی نقشه های فوق تركيه به سه كشور تقسيم می شود ( منطقه اي كردي، منطقه اي ارمني و منطقه اي هم اروپايي). تركيه با وجود تمام اصلاحاتی که توسط اسلامگرایان انجام داده هنوز كردها را در قانون اساسي به رسميت نمي شناسد. هنوز كردها در قانون اساسی این کشور ترك هاي كوهي هستند. لائيك ها با تمام گرايش شدیدشان به غرب چنين ریسک بزرگ وخطراتي را برای تجزیه کشورايجاد نكردند. نظامیان و احزاب لائیک در همکاری با غرب تماميت ارضي کشور خط قرمزشان بود، ولي اكنون با كمكي كه حزب عدالت و توسعه و در راس آن اردوغان به غرب در مورد سوريه كرد، سوريه مجبور شده بخش كردي خود را رها كند. در بخش كردي سوريه جناح سوری پ ك ك در حال حاكم شدن است. با توجه به نفوذ پ ك ك در مناطق کرد نشین تركيه بخش گستردهاي از كردهاي تركيه آماده جدا شدن و اعلام استقلال از اين كشور هستند.اگر به هر دلیلی قدرت مقابله ای ارتش تركيه كاهش يابد جدا شدن آنها حتمی است. اين نيز خواسته ي امريكا و اسرائيل است. يعني براي امريكا و نظام سلطه غرب مهم نیست كه نظم نوین جهانی درخاورميانه بزرگ از كدام كشور شروع گردد. حتما بخاطر دارید كه در زمان اشغال عراق توسط نیروهای ائتلاف غربی و آمریکا محور تركيه ايران و سوريه بود که در مقابل طرح تجزیه عراق و تشکیل كردستان بزرگ که از آرزوهای اسرائیل است ايستادگي كردند.
اگر ما بخواهيم بگوييم كه سياست نئوعثماني پياده گردد تمام كشورهاي عربي فعلی با تركيه مشكل پیدا خواهند کرد. چه كسي عثماني را از بين برد؟ در واقع اگر بخواهيم امپراطوري عثماني را پياده كنيم اولين كساني كه بايد از بين بروند خائنان به امپراتوری عثماني هستند. خائنان عرب مانند خاندان آل سعود هستند که با همکاری انگلیس باعث شدند تاامپراتوری عثمانی از هم بپاشد. همین مسئله باعث تیرگی روابط تركيه با عربستان تا قبل از بحران سوریه بود. اما نقش نيابتي تحمیلی به تركيه به گونه اي وارد عمل شدهکه در این نقش همه کشورهای حافظ منافع غرب علیه سوریه وارد یک ائتلاف شده اند.
دراينجا باید اشاره کنم که، جنبش اسلامگرايی تركيه در بین جریانات اسلامی دنیای اسلام نزديك ترين گرايش اهل سنت نسبت به شيعيان و ج.ا.ا است و اگر ما بخواهيم طرح تشکیل امپراطوري اسلامي را در نظر بگيريم مي توان از جریان اسلامگرایی تركيه به عنوان بال اهل سنت آن و از ايران به عنوان بال شيعي آن نام برد. اين امر را به خوبي مي دانند كه اگر مردم و مسئولان تركيه دست به دست مردم و مسئولان ايران بدهند. امپراطوري اسلامي به طور صددرصد قطعی توليد و ایجاد خواهد شد، لذا تمام تلاش انها این است كه دو كشور از هم جدا باشند. (در زمان شاه علی رغم اینکه ايران و تركيه در يك بلوك و آنهم بلوک غرب قرار داشتند ولی مردم و مسئولان دو كشور اجازه رفت و آمد و تبادلات گسترده بین هم نداشتند. همیشه غربی هاپروژه های دروغی وکذب از رقابت بين ايران و تركيه را در صحنه های مختلف توليد و به روابط دو کشور تحميل کرده و مي كنند تا دو كشور به هم نزديك نشوند چرا كه نزديك شدن دو كشور در صحنه های مختلف به انزواي غرب در منطقه خواهد انجامید.)
مرکز بین المللی مطالعات صلح: رویکرد سياست خارجي داوود اوغلو حزب عدالت و توسعه در عرصه سیاست خارجی با چه واكنشهايي در داخل تركيه روبرو بود ه است؟
جناج بندی هاي داخلي حزب عدات و توسعه در حال رشد هستند و تضاد در داخل حزب درحال افزايش است. اكنون بحث تغيير آقاي اردوغان در داخل حزب داغ و زياد است. اما شخصيتهاي اصلي تلاش دارندكه اردوغان آبرومندانه كنار رود. در حال حاضر جايگاه حزب حاكم در تركيه صدمه دیده ومتزلزل شده است.اگر امروز انتخابات انجام شود ممكن است نيمي از آراي خود را از دست بدهد. يعني می توان گفت اگر جناح هاي دروني حزب حاكم از جمله رئيس سابق مجلس و یا حتي عبداله گل رياست حزب را بر عهده داشت.اگر نگوييم سياست خارجي حزب صدو هشتاد درجه تغيير مي كرد حتما نود درجه تغيير مي كرد. يعني شكاف در درون حزب وجود دارد چرا كه نقش كنوني ترکیه در سياست خارجی تركيه نقش دروني و در راستای منافع ترکیه نيست. اين نقش نيابتي و تحمیلی است كه مشكلات متعددي ایجاد كرده است. ميتوان ثابت كردکه تركيه و حزب حاکم در بحران سوریه بزرگترين ضرر كننده هستند. (در حال حاضر توريسم این کشور بعنوان یکی از منابع درآمد تحت تاثير منفی قرارگرفته، تعاملات اقتصادي جنوب این کشور و خیلی موارد دیگر… از بين رفته است.) اما حزب حاكم براي حفظ اقتدار خود و جلوگيري از به قدرت رسيدن لائيك ها مجبور هستند به اين امر تن دهند. گذشته از اين پ ك ك شعار خود را تغييرداده است. اگر قديم شعار پ ك ك بزن فرار كن بود اكنون بزن و بمان را در دستور کار دارند. هم اکنون در تركيه پ ك ك منطقه شمدینلی را به تصرف خود درآورده است.اين منطقه در قرنطينه ارتش قرار دارد. تغيير شعار پ ك كدر شرایطی است كه قبلا به خاطر همكاري تركيه ایران و سوریه و حضور امريكا در عراق این گروه در لاك دفاعي فرو رفته بود. علاوه براين اكنون نمايندگان آك پارتي از مناطق هم جوار مرز سوريه با سیاستهای دولت اختلاف نظرشدید دارند، اما به دلیل هجمه تبلیغی رسانه ها و حمايت غرب مردم تركيه را ساكت و يا با القای اطلاعات غلط به اشتباه مي اندازند.
آنچه مشخص است اكنون چرا اك پارتي اقتدار اوليه خود را ندارد و نمي تواند برخلاف نظر امريكا حركت كند، چرا كه جناج لائيك هم اكنون آماده است قدرت را تحويل بگيرد. چون حزب عدالت و توسعه نمي خواهد حاکمیت خود را از دست دهد حاضر است به هر نوع خواسته ی امريكا تن دهد. در مقابل هم به عبارتي شخصيت هاي اصلي حزب در حال تلاش براي يافتن جايگزيني براي اردوغان هستند تا با حذف محترمانه وي سياست هاي حزب را تغيير دهند.
