فرصت ها و چالش هاي پيشروي روابط ایران و افغانستان – گفتگو با دكتر وحيد ظهوري حسيني

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

«حسن روحانی» رئیس جمهور ایران و «محمد اشرف غنی» رئیس جمهور افغانستان در نشست خبری مشترک که ظهر امروز در کاخ سعدآباد تهران برگزار شد، بر محورهایی چون مسائل منطقه‌ای، همکاری دو جانبه میان ایران و افغانستان، مبارزه با تروریسم مرزی و قاچاق مواد مخدر تأکید كردند. در اين بين با توجه به سفر غني به تهران گفتگويي با دكتر ظهوري داشته ايم:

واژگان كليدي: دستاوردهای سفر غني به تهران،چالش هاي روابط ایران و افغانستان، سفر غني به تهران، روابط ایران و افغانستان، غني ،ایران ، افغانستان

مرکز بین المللی مطالعات صلح:

همان طور که می دانید این سفر چند بار به تعویق افتاد. قرار بود در سال گذشته یا در اوایل سال جدید صورت بگیرد، اما به دلیل مشکلاتی که پیش آمد بالاخره امروز انجام شد. البته این سفر بعد از موفقیت آقای غني به عنوان رئیس جمهور بسیار زیاد می تواند باشد. رابطه بسیار زیاد و تنگاتنگی که بین این دو کشور وجود دارد، از محدودیت های خاصی برخوردار است. همان طور که می دانيد افغانستان و ایران با توجه به مشترکات فرهنگی و زبانی و مرز مشترک طولانی و مسائل اجتماعی و مهاجرین و بازرگانی و اقتصاد بحث ها و نیازهای تنگاتنگ و نزدیکی با یکدیگر دارند و بر این اساس من فکر می کنم که یکی از اهداف سفر آقای اشرف غنی این موضوعات می تواند باشد. مسئله مهمی که برای همین امر این سفر انجام شد، تشکیل کابینه جدید افغانستان می تواند تصمیم جدی و قاطعی برای آقای اشرف غنی و مقامات جمهوری اسلامی ایران باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به این وضعیت در چه حوزه هایی می توان این گفتگوها را انجام داد؟

بحث اول معارفه و ارتباط نزدیک و تنگاتنگ بین دو کشور دوست و برادر افغانستان و ایران است و بعد از دعوت آقای دکتر روحانی از آقای اشرف غنی اجابت این دعوت توسط رئیس جمهور افغانستان موضوعاتی مهمي که در اولویت قرار دارد، بحث امنیت است . بعد از آن مهم تر است و بحث بازرگانی و مبادلات است. بحث های تجاری بین این دو کشور می تواند گام های بعدی محسوب شود. بحث توزیع و قاچاق مواد مخدر و جلوگیری از سوء استفاده های مسائل بازرگانی و مواد افیونی مخدر مهم است و در این رابطه باید تصمیمات جدی گرفته شود و رفت و آمدها باید قانونی باشد. بحث مهاجرین اولویت های بعدی این موضوع است. بحث مهاجرین و افرادی که در ایران اقامت دارند، بحث های دانشگاهی و بحث آموزشی و علمی مسائلی محسوب می شود که از مباحث مورد توجه است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به تحولاتی که بین روابط ایران و افغانستان بوده است، تیم آقای غنی اكنون چه نگاهی به ايران دارد؟

تا زمانی که رفت و آمد و تعاملی وجود نداشته باشد، مسلما دیدگاه ها نمی تواند به یکدیگر نزدیک شود. اينكه آقای اشرف غنی داشته است و میانه خوبی هم با ایران نداشته است و عامل آن هم آمریکا و عربستان سعودی محسوب می شود، در حالی که امروز تنش بین ایران آمریکا و عربستان سعودی بیشتر هست و امروز اشرف غنی با توجه به رابطه نزدیکی که با دیگر کشورها دارد، سفر به ایران می تواند زمینه را برای شکستن نیت هایی که در ذهن آقای اشرف غنی وجود دارد، به وجود بیاورد. همان طور که می دانید زمانی که نیازهای دو کشور و روابط فرهنگی و اجتماعی دو کشور و امنیت دو کشور مطرح باشد، طبیعی است که دولت های خارجی با کشورهای دور از منطقه به هیچ وجه نفوذ آن ها در منطقه اثر نخواهد کرد. من فکر می کنم حضور آقای اشرف غنی در ایران و تعاملی که بین دو کشور می تواند به وجود بیاورد، می تواند تعاملات را زیاد کند و دست کسانی را که ایران را در ذهن رئیس جمهور افغانستان منفی جلوه داده اند، کوتاه شود. در گذشته هم اقای کرزای که این صحبت ها و روابط را تحکیم بخشیده بود، هم چنان این روابط ادامه پیدا کند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: یکی از محورهای مورد نظر در شرایط کنونی بحث د رحوزه اطلاعاتی-امنیتی است، در چه حوزه هایی می توانند دو کشور روابط گسترده ای داشته باشند؟

یکی از بحث هایی که بین دو کشور وجود دارد، بحث امضای قرارداد استراتژیک است و غیر از این امضا بحث مباحث اطلاعاتی و امنیتی بین دو کشور نیازهای جدی تر پیدا می کند. مسلم است وقتی دو کشور با هم رابطه های نزدیک اطلاعاتی و امنیتی داشته باشند، دست اجانب از بین این دو کشور و مرزهای این دو کشور کوتاه می شود و هم از دخالت های قدرت های خارجی و کشورهای دور از منطقه که به دنبال منافع خودشان هستند، در آن زمینه ها سلب خواهد شد تا دو کشور بتوانند با هم روابط نزدیک تری داشته باشند. بحث اطلاعات و امنیت بین دو کشور یکی از نیازهای اولیه ای است. من فکر می کنم باید این اطلاعات بین این دو کشور مبادله شود و روابط نزدیک باشد تا درک شود بین این دو کشور امکاناتی وجود دارد که دیگران نمی توانند این امکانات را تأمین کنند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه اقتصادی و در ارتباط با هیرمند دو کشور چه نگاهی به این مسئله دارند؟

نیاز آبی در جهان بسیار زیاد است و امروز جمهوری اسلامی ایران در قسمت جنوبی، آب دارد. طی قراردادهایی که در سالیان قبل از انقلاب بین دو کشور امضا شده بود، آب رودخانه هیرمند سهمی برای ایران در نظر گرفته شده است و این که فعلا مخالفین و وافقینی هم دارد. من فکر می کنم با توجه به کمبود آب و مشکلاتی که وجود دارد و نیازهایی که افغانستان نسبت به این موضوع پیدا می کند، ممکن است که تیم مخالف احساس کند این حق آبی که برای ایران قائل می شود در نهایت رابطه بین دو کشور را کم کند. اما موافقینی هم وجود دارد. امروز افغانستان می توانند با جابه جایی هایی در بحث کشاورزی و مبادلات محصولات کشاورزی نیازهای خود را تأمین کنند و از ابزارهایی که در اختیار است، درست استفاده شود . همچنين مکانیزه کردن محصولات کشاورزی زمینه بهتری را برای محصولات بهتر فراهم می آورد و ایران می تواند به آن ها در این زمینه کمک کند. من فکر می کنم اگر یک توافق کلی در زمینه تأمین آب رودخانه هیرمند برای ایران و همچنین تأمین نیازهای کشاورزی برای کشاورزان افغانستان صورت بگیرد می توان از پیشرفت هایی که جمهوری اسلامی ایران داشته است، بهره بگیرد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به شرایط کنونی مهم ترین درخواست های آقای غنی از ایران چیست؟

آقای غنی فعلا نیاز به وحدت بین اقشار مختلف جامعه دارد. در این زمینه جمهوری اسلامی ایران می تواند تجربیات خوبی را به افغانستان منعکس کند و انعکاس تجربیات جمهوری اسلامی ایران و تأمین بعضی از نیازهایی را که خود مردم دارند، زمینه را برای افزایش رابطه ها گسترش می دهد. آقای اشرف غنی در زمینه مسائل سیاسی و اجتماعی و بحث امنیت و از همه مهم تر برای حمایت از دولت نیاز به همکاری جمهوری اسلامی ایران دارد. من فکر می کنم مهم ترین درخواست تیم آقای اشرف غنی از ایران حمایت ایران از افغانستان است. با توجه به این که دکتر عبدالله رابطه نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران دارد و تفاهم بین این دو رئیس دولت می تواند کمکی برای تصمیم گیری بهتر ایران برای حمایت از افغانستان داشته باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا می توان گفت سیاست خارجی افغانستان اندکی به ایران توجه کرده است؟

سیاست خارجی افغانستان اقتضا می کند که با کشورهای منطقه تعامل داشته باشد. ضعف افغانستان در سیاست خارجی می تواند منجر به سقوط افغانستان در ورطه سیاسی شود. جمهوری اسلامی ایران هم می تواند در سیاست خارجی موفق ترین کشور در جهان و منطقه محسوب شود و همکاری های بین ایران و افغانستان زمینه خوبی را برای گسترش روابط افغانستان با کشورهای منطقه مساعد می سازد و می تواند تجربیاتی هم برای هم باشند. این تجربیات برای افغانستان بسیار مهم است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه چالش های مهمی فراروی افزایش روابط اقتصادی، سیاسی، امنیتی و سایر جنبه های دیگر بین ایران و افغانستان است؟

چالش ها بسیار زیاد است. نفوذ کشورهای خارجی به افغانستان و افکاری مانند داعش در افغانستان و همچنین نفوذ پاکستان و بعضی از سران پاکستان و افغانستان همه این ها برای افغانستان موانعی ایجاد می کنند. این موانع چالش بزرگی برای افغانستان است و این چالش می تواند به چالش بزرگتری بین دو کشور ایران و افغانستان منجر شود. نفوذ افکار سیاسی کشورهای خارجی مانند وهابیت و سلفی گری و همچنین افکار کشورهای کمک کننده به افغانستان می تواند برای جدایی ایران و افغانستان کمک کند. هم چنان بحث قاچاق مواد مخدر چالش بزرگ دیگری است. در مورد بحث های سیاسی که آقای اشرف غنی با آمریکا دارد اما این مسائل با تعامل قابل حل است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده روابط ایران و افغانستان را با توجه به وضعیت کنونی چگونه می بینید؟

من فکر می کنم رابطه دو کشور رابطه بسیار نزدیک و خوبی است. امروز جمهوری اسلامی ایران توانسته است هویت و قدرت خود را در منطقه تثبیت کند. کمکی که جمهوری اسلامی ایران می تواند بکند هیچ کشور دیگری نمی تواند در این منطقه انجام دهد و افغانستان هم این موضوع را درک کرده است و نیاز به این کمک ها و همکاری ها دارد و می تواند با جلب این کمک ها، زمینه را برای همکاری های بهتر با توجه به تعهداتی که دارند ایجاد نمایند.