دکتر روح اله مدّبر
پژوهشگر دیپلماسی جوانان
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
( YNGOs)
از عوامل اصلي در ايجاد دگرگوني در روابط بين دولت ها،نگراني از جنگ مي باشد که به صورت انگيزه اي براي همکاري بين المللي به منظور رسيدن به صلح جهاني درآمده است. يکي از دلايل اصلي به وجود آمدن سازمان هاي بين المللي پس از جنگ جهاني دوم نيز،برقراري صلح و امنيت بوده است. در اين راستا اقدامات سازمان هاي بين المللي براي حل و فصل مناقشات داراي اهميتي حياتي است؛ چرا که بيشتر اين سازمان ها، به عنوان نهادهاي فراملي، توانايي و مشروعيت ايفاي نقشي تاثيرگذار و مورد پذيرش همگان را در جامعه جهاني دارا مي باشد.مي توان صلح را ماهيت اصلي به وجود آمدن اين سازمان ها دانست.
سازمان هاي بين المللي دو نوع سازمان کاملا متفاوت را دربرمي گيرند؛ اولين نوع مربوط مي شود به سازمان هاي بين المللي دولتي که آن ها را دولت هاي ملي تشکيل مي دهند و اداره مي کنند. دومين نوع مربوط مي شود به سازمان هاي بين المللي غيردولتي که دولت هاي ملي نقش مستقيمي در تشکيل و اداره ي آن ها ندارد.امروزه تعداد سازمان هاي بين المللي دولتي را بين تا 400 عدد تخمين زده اند.
امروزه درجامعه ي بزرگ جهاني، سازمانهاي بين‌المللي نه تنها در حوزه‌هاي فني، تجاري و صنعتي، مديريت جامعه بين‌المللي را عهده‌دار شده‌اند، بلكه در امور حاكميتي مثل حفظ صلح، خلع سلاح و كنترل تسليحات نيز قد عَلَم كرده‌اند. بر اين اساس سازمانهاي بين‌المللي كه ماهيتاً نهادهايي فاقد حاكميت قلمداد مي‌شوند از رهگذر توافق دولت‌ها به اعمال اختيارات حاكميتي مختلف مبادرت مي‌ورزند. در اين وادي يك سازمان بين‌المللي،اجتماعي از دولت ها مي باشد. محل استيلاي قدرت سازمانهاي بين‌المللي متغير است ولي هر آنچه كه به صورت امور داخلي يك كشور در نيايد را مي‌توان تحت نفوذ اين سازمان ها در جامعه بين المللي دانست (بيگ زاده. 1390: 14).
از مسايل و اهداف اصلي سازمان هاي بين المللي در قرن حاضر رسيدن به صلح جهاني وامنيت دسته جمعي بوده است كه اين امر در اساسنامه سازمان بين المللي مهم قرن ،سازمان ملل متحد متبلور شده است. در واقع جنگ سرد باعث اختلال در روند سيستم امنيت بين المللي گرديد. پس از پايان جنگ سرد نيز جهان وارد يک دوره ي انتقالي گرديد و اين وضعيت،زمينه را براي نزديکي بيشتر ملت ها در جهت حل بعضي معضلات فراهم کرد، و در نتيجه سازمان هاي بين المللي تمام هدف خود را بر اين مساله گذاشتند که با تشکيل کنفرانس به راه حل هايي براي رسيدن به صلح و همکاري هايي در صحنه جهاني دست پيدا کنند. در اين ميان سازمانهاي بين المللي اغلب برنامه هاي خود را با استفاده از ظرفيت NGOs عملياتي ميکنند. خصوصا NGOs هايي که رکن مشورتي از سازمان ملل متحد اخذ نموده و در مسير اقدامات عام المنفعه و بشر دوستانه در جهان و بدون توجه به رنگ و نژاد و مذهب فقط رويکردي بشردوستي دارند مي پردازند.
امروزه نقش سازمان هاي بين المللي که با ظرفيت NGOs فعاليت مي کنند بسيار پرنگ شده است. براي نمونه سازمان علمي، فرهنگي ملل متحد يونسکو، با برنامه هاي متعدد فرهنگي و بشر دوستي که از طريق اين تشکله هاي غير دولتي صورت مي دهد در مسير شبکه سازي NGOs هاي مختلف از سراسر دنيا اقدامات بزرگي خصوصا در مناطق بحران زده دنيا صورت مي دهد.
اکنون در نظام بين الملل هيچ دولتي را بلا استثنا نمي توان پيدا کرد که عضو يک يا چند سازمان بين‌المللي نباشد و اين بيشتر از پيش اهميت برقراري رابطه و همکاري به منظور رسيدن به يک اجماع نظر و اتفاق نظر بين دولت ها را نشان مي دهد. بنابراين ملاحظه مي شود که تا چه حد سازمان هاي بين المللي در زندگي سياسي، اقتصادي، اجتماعي بين المللي از جايگاه مهمي برخوردارند. سازمان هاي بين المللي از دير باز در برقراري و حفظ صلح و امنيت تاثير داشته اند و از روشهاي مختفي به منظور حل و فصل مسالمت آميز اختلافات استفاده مي کنند، که شامل روشهاي سياسي مانند مذاکره، ميانجي گري، سازش و يا روشهاي حقوقي مانند داوري و رسيدگي قضايي مي شود.
حال نقش NGOs ها به عنوان بازوهاي همکاري با سازمان هاي بين الملي با پرچم آن کشور و به صورت غير رسمي در برنامه هاي عام المنفعه و بشردوستانه و مروج صلح به صورت غير مستقيم اما با اثرات بالا مي تواند در تغيير وجهه يک کشور در نظام بين الملل موثر باشد. تغيير وجهه کشور، يکي از دستاوردها برنامه هاي جدي در ديپلماسي نوين بویژه ( دیپلماسی جوانان) میباشد و رابطه جدی با کسب منافع ملی برای کشورها دارد و ظرفیت عظیم سازمانهای بین المللی جوانان و یا اجلاسهای بین المللی مهم جوانان مانند ( جوانان ملل متحد، بریکس، شانگهای، و اجلاسهای بین المللی جوانان کشورهای ساحلی دریای خزر، جوانان کشورهای گروه هشت و گروه بیست و..) دقیقا در همین راستا می باشد و اثرات ماندگاري در اذهان عمومي و کسب منافع ملي و توسعه اقتصادی در کنار توسعه روابط جوانان کشورهای دنیا با رویکرد رسیدن به فهم مشترک برای حل مسائل و مشکلات منطقه و جهانی همانند جلوگیری از نفوذ فرهنگ تروریسم ،تنش زایی و خشونت ایجاد می نماید و در حاشیه آن نیز جوانان فعال اقتصادی به تبادل افکار و برنامه های خود برای توسعه تجارت جوانان و از همه مهمتر برنامه ارزشمند توریسم جوانی خواهند پرداخت و مجموع این عوامل در کنار هم در راستای کسب منافع ملی قلمداد می شود ، که گفتگوی چهره به چهره افراد با یکدیگر خود موجبات بهتر انتقال پیام و گرفتن بازخورد از طرف مقابل را پدید می آورد و همانند آبی است بر آتش افروزی تبلیغات منفی رسانه هایی که علیه منافع ملی و امنیت ملی کشورها موضع و اقدام به تولید و پخش برنامه های تخریبی می نمایند، همانطور که امپراطوری رسانه ای آمریکایی صهیونیستی؛ سالهاست علیه انقلاب اسلامی ایران به صورت ناجوانمردانه به تخریب و دخالت در امور داخلی می پردازد، جای خالی ظرفیت ورود جوانان آموزش دیده تشکل های غیر دولتی برای ترویج دیپلماسی جوانان ایران در کم رنگ کردن این هجمه ها به شدت احساس می شود در حالی که برخی همسایگان ما به صورت جدی از این ظرفیت برای کسب منافع ملی خود بهترین بهره را می برند.
با توجه به تحولاتي که امروزه در جامعه ي بين المللي رخ داده است، نقش سازمان هاي بين المللي غير دولتي روز به روز از اهميت بيشتري برخوردار مي شوند و حضور اين سازمان ها ابعاد وسيع تري به خود مي گيرد و علت آن هم اين است که ايجاد اين سازمان ها نسبت به سازمان هاي بين المللي فوق العاده سادهتر است و در بررسي صلح در جامعه ي بين الملل نيز سازمان هاي غير دولتي بيش از سازمان هاي دولتي به مقوله ي صلح اهميت داده اند. قلمرو فعاليت هاي اين سازمان ها از حقوق بشر تا مخاصمات مسلحانه و محيط زيست مي باشد که همه به نحوي صلح و آرامش جهاني را هدف خود قرار ميدهند و ضروری است به صورت جدی به آموزش اصول راهکارهای استفاده از این ظرفیت برای کسب منافع ملی برای تشکل های غیردولتی جوانان پرداخته شود.
