مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مردم کانادا روز دوشنبه (27 مهر)، به‌پای صندوق‌های رأی رفتند و با انتخاب نمایندگان خود پایان حدود یک دهه حاکمیت دولت محافظه‌کار استفان هارپر را رقم زدند. در عرصه سیاست خارجی ترودو وعده تغییرات و دگرگونی داده بود. پایان دادن به ماموریت نظامی کانادا علیه گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه، و ترمیم روابط سرد واشنگتن و اوتاوا از جمله این موارد بودند. در این بین در دوره نخست وزیری هارپر، حمایت‌های همه جانبه کانادا از تل‌آویو موجب شد تا اتاوا در مواردی همچون برنامه هسته‌ای ایران رویکردی به شدت خصمانه اتخاذ کند به نحوی که حتی کانادا در سال 1391 روابط دیپلماتیک خود را با جمهوری اسلامی قطع کرد و به شدت از تلاش ها برای افزایش فشارها بر ایران و انزوای دیپلماتیک تهران حمایت کرد. همچنین ضمن متهم کردن ایران به حمایت از تروریسم ایران را «تهدیدی اساسی» برای امنیت و صلح جهانی به حساب آورد . اما اکنون رهبر حزب لیبرال هم از علاقمندی به گفت و گو با ایران سخن می گوید و سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش انتخابات را نتیجه اراده مردم این کشور در دوری از سیاست‌های افراطی دانسته است. در همین راستا برای بررسی آینده روابط ایران و کانادا شکست هارپر گفتگویی با با مهدی محتشمی تحلیلگر مسایل آمریکا و مدیرکل سابق آمریکای وزارت خارجه داشته ایم:
واژگان کلیدی: آینده روابط، آینده روابط ایران و کانادا، ایران و کانادا، عادی سازی روابط ایران و کانادا، کانادا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: گذشته روابط ایران و کانادا چگونه است؟
روابط جمهوری اسلامی ایران از بدو پیروزی انقلاب اسلامی و کانادا ، تحت تاثیر روابط ایران و امریکا و روابط کانادا و امریکا بوده است. کانادا به عنوان یکی از کشورهایی که عضو نفتا و هم پیمان با امریکا است و عملا بخشی از ساختار سیاسی، اقتصادی امریکا را تشکیل می دهد، هیچ وقت در روابط خود با جمهوری اسلامی ایران رابطه مستقلی نداشته است. علی الخصوص زمانی که که حکومت ها و دولت های محافظه کار روی کار آمدند. بعد از پیرزوی انقلاب اسلامی یکی از رفتارهای بسیار زشتی دولت کانادا در رابطه با پناه دادن جاسوس های امریکا در سفارت کانادا بود که از این طریق آنها را فرار داد. یعنی علی رغم این که جمهوری اسلامی ایران می خواست، روابط پایاپای و متقابلی را با دولت کانادا برقرار کند، اما این دولت کانادا بوده است که هیچ گاه از خود یک شخصیت مستقلی را در ارتباط با روابط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی با جمهوری اسلامی ایران بنا نگذاشته است. به خصوص در این ده سال اخیر که دولت محافظه کاری که روی کار بوده است به یک نوعی دیگر و به صورت حداکثری با روابطی که با اسرائیل داشته است، همواره در ارتباط با موضوعاتی، مثل بحث های حقوق بشری و مسائل دیگر سعی کرده است که جبهه ای را بر علیه دولت جمهوری اسلامی ایران نه در سطح روابط دو جانبه بلکه در سطح فضای بین المللی ایجاد کند . این امر نهایتا منجر به کاهش سطح روابط بین ایران و کانادا شده است که از جمله آن بستن سفارت خانه های دو کشور بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عوامل اصلی موجب حرکت روابط ایران و کانادا به سمت تیرگی کامل حرکت شد؟
یکی از موضوعات، ادعاهایی بود که در گذشته نسبت به خانم زهرا کاظمی داشتند و روابط ما با کانادا را تحت تاثیر قرار داد. کانادایی ها به عنوان معدود کشورهایی، در شورای حقوق بشر سازمان ملل، تقاضای صدور قطع نامه بر علیه ایران کردند. این یکی از این موضوعات مهم بود. بعضا تعدادی از اتباع ما در کانادا مورد آزار و اذیت قرار گرفتند و حتی دو سه نفر از اتباع ایرانی کشته شدند و آنها وقعی بر این مسئله نگذاشتند و برخورد نکردند. همچنین تحت تاثیر مسائل بین المللی و از جمله بحث پرونده هسته ای ایران به نظر می رسد که کانادایی ها بیش از حد اقدام کردند. یعنی آنها در رابطه با موضوع پرونده هسته ای ایران بیشتر تحت تاثیر سیاست های دولت صهیونیستی بودند و عملا موجب ایجاد فضایی شدند که روابط به این سطح کاهش پیدا کرد و دولت کانادا منافع زیادی را از کاهش روابط خود با ایران از دست داده است.
به نظر می رسد که بیشتر از منظر سیاسی و وابستگی های سیاسی که دولت قدیم کانادا به محافل جریانات تند و دست راستی در آمریکا مثل آیپک و رژیم اسرائیل داشت، موجب شد چنین فضایی ایجاد شود و روابط ما تقلیل پیدا کند. و الا من فکر نمی کنم که مردم کانادا، مردمی باشند که تمایلی نداشته باشند با جمهوری اسلامی ایران و ملت ایران ارتباط برقرار کنند و من فکر می کنم با مدیریت جدید و دولت جدید که سرکار می آید تا حدود زیادی این فضا بهبود پیدا کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: متغیر ایران چه تاثیری در انتخابات اخیر کانادا داشت؟
موضوع برجام یقینا یک فضای بسیار مثبتی را نه تنها در افکار عمومی مردم کانادا، بلکه در افکار عمومی تمام مردم دنیا گذاشته است. این نشان داده است که جمهوری اسلامی ایران خلاف ادعاهایی که می شده است که سیستم و حکومتی است که طالب صلح و ثبات نیست و در واقع اتهاماتی که همواره به جمهوری اسلامی ایران می زده است، در واقع نتایج مذاکرات برجام کلیه این تئوریها را باطل کرد. افکار عمومی مردم دنیا به این جمع بندی رسیدند، که ایران یک نظام خواهان صلح و ثبات و خواهان آرامش در منطقه است و به هیچ کس دسترسی به نیروی هسته ای جز برای مقاصد صلح آمیز نمی دهد و تمام این ها رویکردی است، که یقینا در شرایط فعلی دنیا و به خصوص افکار عمومی مردم کانادا تاثیر مثبتی می تواند داشته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: موضوع برجام و رویکرد کنونی امریکا می تواند تاثیری در کاهش تنش داشته باشد؟
اگر دولت کنسترناتیو روی کار بود هیچ تاثیری نداشت. به واسطه این که جنس و نوع تفکر دولت سابق مثل جنس و تفکر حاکمین بر کنگره امریکا از حزب جمهوری خواه و تندروها در جناح دست راستی است. آنها هم به یک نوعی مثل بادهای امریکا از همین نوع بودند. به خصوص این که روابط شخصی نخست وزیر کانادا با نتانیاهو داشت، تاثیر مضاعفی در کاهش روابط و وضعیت بوجود آمده داشت. اما وضعیت دولت جدید و حداقل سیاست هایی که دولت جدید اعلام کرده است، مبنی بر گشایش روابط با ایران، به نظر می رسد یک فضای جدیدی را درروابط ایجاد خواهد شد، که حتما ما از آن استقبال می کنیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به این سخن ترودو که گفته است ما توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5 را «گامی مثبت در مسیری درست» می دانیم، آیا می‌توان امیدوار بود روابط میان ایران و کانادا بهبود یافته و حتی سفارتخانه های دو کشور بازگشایی شود.
ما اتباع بسیار زیادی در کانادا داریم و از طرفی می توانیم مناسبات اقتصادی خوبی را با کانادا با توجه به ظرفیت هایی ما و ظرفیت های دولت کانادا برقرار کنیم، به خصوص در موضوعاتی کشاورزی و صنعتی به نظر می رسد، که انتخابات اخیر یک رویکرد جدید برای توسعه روابط در سطح معقولی را می تواند بوجود آورد. به خصوص این که ایرانی های مقیم کانادا به شدت از وضعیت گذشته گلایه مند بودند. آنها اعتراضاتی به دولت کانادا داشتند و با قبض و بستی که دولت کانادا نسبت به اتباع و رفت و آمدها و همکاریهای کنسولی ایجاد کرده بود، مضایق بسیار زیادی را نه تنها برای اتباع جمهوری اسلامی ایران بلکه برای اتباع کانادایی برای رفت و آمد به ایران به وجود آورده بود. لذا به نظر می رسد که فضای جدید در شرایط جدید ممکن است که یک دورنمای نسبتا مثبتی در آینده روابط ایران و کانادا فراهم کند، که ما از آن استقبال می کنیم.
