فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر و مدرس دانشگاه علمی کاربردی
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
یک روز پس از اعلام تشکیل دولت مدنی در سودان به ریاست عبدالله حمدوک، اتحادیه آفریقا تعلیق مشارکت سودان در فعالیت‌های این اتحادیه را لغو و دبیرکل اتحادیه عرب بر تعهد این اتحادیه بر حمایت مداوم از ساختارهای حاکمیتی سودان در طول دوره انتقالی تأکید می کند. ریاض تحولات سودان و بیانیه شورای انتقالی نظامی را پی گیری و حمایت خود را از اقدامات این شورا اعلام می کند. ولیعهد ابوظبی هم از نخست وزیر سودان جهت سفر به امارات دعوت به عمل می آورد.
وزیر خارجه فرانسه نیزپس از گذشت حدود ۱۰ سال به سودان سفر کرده و حمایت کشورش را از مرحله انتقالی سودان به منظور تغییر دموکراتیک، صلح و عدالت واولویت‌های اصلی سودان مانند بازسازی اقتصاد و دستیابی به توافقات صلح با جنبش‌های مسلح در مناطق درگیر در دارفور، کردفان جنوبی و نیل آبی اعلام می کند. فرانسه علاوه بر حمایت قول تلاش به منظور حذف نام سودان از فهرست کشورهای حامی تروریسم با شرکای اروپایی، ۶۰ میلیون یورو به عنوان کمک به سودان، که ۱۵ میلیون یوروی آن به عنوان کمک فوری به روند تحول مسالمت‌آمیز در سودان پرداخت می کند. از همه مهم تر این که ماکرون نخست وزیر سودان را به فرانسه دعوت می کند ، که این نخستین دعوت از عبدالله حمدوک، نخست وزیر سودان توسط یک کشور اروپایی است.
وزیر خارجه آلمان نیز حمایت کشورش برای بازگرداندن سودان به جامعه جهانی اعلام کرده و بر آمادگی آلمان برای حمایت از سودان در دوره انتقالی در زمینه‌های توسعه اقتصادی، انرژی و سیاسی در تمامی تریبون‌ها از جمله شورای امنیت و اتحادیه اروپا تاکید می کند. همچنین قول به توافق‌های بزرگی با دولت آمریکا ،برای حذف نام سودان از لیست کشورهای حامی تروریسم و پیشرفت بسیاری در این زمینه اشاره می کند.
اما از طرفی علی رغم اعتراض دبیرکل حزب جمهوری و دبیرکل سیاسی حزب کمونیسم سودان که خواستار جدایی روابط سیاسی و نظامی میان سودان و امارات و عربستان به دلیل مداخله در امور بین‌المللی و خروج ارتش سودان از یمن شدند،رئیس شورای حاکمیتی سودان موضع گیری‌های عربستان تحت رهبری سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه این کشور و ولیعهد سعودی نسبت به سودان و مردم آن را ” با شرافت، جوانمرد وبا نیات خوب و بدون هیچ گونه تفکر منفی در کنار ملت‌های اسلامی و عربی می داند و خطاب به سودانی‌ها می گوید: باید قدردان عربستان باشند که حمایت خود از مسلمانان را در همه جا ثابت و به همه آن ها کمک کرده اند و اعلام می کند ارتباط استراتژیکی که سرنوشت مشترک و تبادل منافع مردم دو کشور را محقق می‌کند،با عربستان را حفظ خواهد کرد. او همچنین به حضور سودان در یمن شکل قانونی می دهد و می گوید: حضور سودان در ائتلاف عربی ضد یمن برای بازگرداندن “مشروعیت” به این کشور و حمایت از آن را بر اساس بیانیه اتحادیه عرب قانونی می داند. از طرفی گفت وگوی تلفنی معاون وزیر امور خارجه آمریکا با معاون وزیر دفاع عربستان سعودی درباره سودان، نشان می دهد واشنگتن تحولات سودان را ، نتیجه نقش عربستان می داند.
به نظر می‌رسد عربستان سعودی و امارات متحده عربی با سوء استفاده از تحرکات مردمی در سودان توانستند در درجه اول تغییر رژیم‌های متحد خود در منطقه را مدیریت کنند و از سوی دیگر منافع راهبردی خود درسودان را بدون در نظر گرفتن تاثیر رویکردهای دموکراتیک مردمی به سرانجام برسانند.
یکی از عللی که باعث شد عربستان هم‌پیمان خود عمر البشیر را از حکومت سودان حذف کند، مسأله بحران منطقه خلیج فارس واعلام بی طرفی سودان در روابط میان ریاض و دوحه بود. سودان نمی خواست ارتباط میان خود و قطر را به خاطر عربستان قطع کند. لذا عربستان با شدت گرفتن اعتراضات مردمی تصمیم گرفت با دخالت دادن ارتش مسیر عدالت خواهانه مردم را تغییر و یکی از متحدین خودش را برسرکار گذارد. به همین دلیل نظامیان خواستار یک شخص نظامی برای ریاست شورای ریاستجمهوری سودان شدند.اما ائتلاف گروههای آزادی و تغییر، به شخصیتی غیرنظامی اعتقاد داشتند .عربستان برای جلوگیری از اختلاف نظرها، با همکاری امارات متحده عربی با جانبداری از شورای نظامی در برابر خواستههای مردم با ترفند کمک سه میلیارد دلاری به شورای نظامی حاکمیت سودان ، شورا را به سمت نظامی گری هدایت کرد، مصر نیز از آل سعود حمایت نمود. این روند نظامی گری، باید بتواند برای تشکیل یک دولت مدنی در سه سال، از بحران های زیر عبور کند:
1- لغو تحریم‌های بین المللی که شامل ممنوعیت فروش سلاح و سفر و بلوکه کردن دارایی‌های افرادی است که در نزاع دارفور دست داشته‌اند. که نیاز به صدور قطع نامه‌ای از شورای امنیت است.
2- حذف سودان از لیست کشورهای حامی تروریسم ، مستلزم نابودی شبه‌نظامیان و خروج ارتش سودان از یمن و لیبی است چون این جنگ ها هیچ گونه ارتباطی به سودان ندارد. اظهارات اخیر حمدوک در سازمان ملل که ما در امور کشورهای دیگر هرگز مداخله نمی‌کنیم. بار حقوقی بین المللی را برای حاکمیت جدید ایجاد کرده است.
3- دستیابی به توافق با محوریت صلح باچهار جنبش مسلح سودانی (تجمع نیروهای آزادی بخش سودان، جنبش عدالت و برابری، جنبش آزادی بخش سودان – شورای انتقالی و حرکت آزادی بخش )
4- بازگشت آوارگان و پناه جویان، بهبود وضعیت اقتصادی، بخشش بدهی‌ها و نیز عادی‌سازی روابط با جامعه جهانی، برقراری صلح در مناطق درگیری
حال این سوال مطرح است مگر چه اتفاق جدیدی در حاکمیت سودان رخ داده است ؟جابجایی یک نیروی نظامی جدید با تغییر تاکتیکی ظاهری و رویکرد دولت پیشین و نرمش در برابر خواسته های گرو ه ها و مردم ، بیشتر به یک نمایش شبیه است.دولتی که مورد اعتماد بازیگران حوزه خلیج فارس و امریکا قرار دارد با یک اختلاف، برکنار و زندانی می شود و بلافاصله دولتی با همان قواره با پوشش دولت مدنی وارد صحنه حاکمیت سودان شده و در مرحله اول به ستایش آل سعود می پردازد. و تمام دولت های جهانی از یک کودتا پشتیبانی کرده و کمک ها و قول ها ی لغو تحریم و عدم تروریست به جانب سودان سرازیر می شود.
دولت انتقالی حاضر به مذاکره با گرو ه های مسلح می شود . ظاهرا این نمایش جدید با قدرتی آشکار- پنهان به صحنه آمده است.قدرت آشکار دولت عربستان است که دولت نظامی جدید سودان را با مجوز قدرت پنهان تثبیت کرد.و همزمان با بحران داخلی سودان با برگزاری رزمایش نظامی – دریایی «موج سرخ ۲» با حضور یگان های نیروی دریایی از کشورهای اردن، مصر، سودان، جیبوتی، یمن، سومالی و عربستان سعودی و هم چنین هواپیماهای نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی قدرتش را به نمایش گذاشت. قدرت پنهان این نمایش آمریکا است که یک بار با اعمال فشار به دولت مرکزی سودان و مجبور کردن آن به برقراری صلح جنوب توانست به هدف خویش که همان جدا کردن جنوب مسیحی از شمال مسلمان بود دست یابد.
آمریکا این بار برای استحکام پایگاه مهم نظامی سیاسی و اقتصادی ، سعی دارد از قدرت پنهان خود با تسلط بر منطقه دارفور سودان با نقاب ناجی گری دولت عربستان به منزله یک سکوی پرش به منطقه آفریقا و خاورمیانه نفوذ کند.با توجه به موارد گفته شده ، سودان بیشتر به دنبال خرید زمان در مجامع بین المللی است، و تغییر اساسی با توجه به موقعیت سیاسی و اقتصادی در زندگی مردم ایجاد نخواهد شد. همچنين در سیاست خارجی جدید سودان بازیگران اروپایی هم نقش خواهند داشت.
واژگان کلیدی: سناریو، نمایشی، تغییر، حاکمیت، سودان، فاطمه خادم شیرازی
