مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه عازم ریاض شد تا به مناسبات دو کشور که ناشی از رهیافت متفاوت در خصوص برخی تحولات منطقه در دوره اخیر روبه سردی گذاشته است، تحول تازه بدهد. وی پیش از حرکت طی سخنانی در فرودگاه استانبول ابراز امیدواری کرد، سفرش به عربستان سعودی موجب شروع فصل تازه ای از مناسبات دو کشور در جهت توسعه در ابعاد مختلف شود.در همین راستا گفتگویی با دکتر اطهری داشته ایم:
مرکز بین المللی مطالعات صلح: گزارش منابع دیپلماتیک حاکی است: سفر رئیس جمهوری ترکیه به عربستان با هدف گشودن صفحه جدیدی از روابط میان دو کشور صورت می گیرد. در شرایط کنونی مهم ترین اهداف از سفر آقای اردوغان به ریاض چیست؟
یکی از اهداف او مسائل دینی است ولی مسائل منطقه و پرونده هایی که در سطح منطقه است و هم زمانی آن با سفر آقای سیسی مسئله مهمی است. مسئله یمن و سوریه پرونده های مهمی هستند که مطرح هستند. عربستانی ها خیلی دوست دارند مصر و ترکیه را نیز با خود هماهنگ کنند؛ اما در دو مصاحبه ای که اردوغان انجام شده است، نشان می دهد که فعلا این زمینه ها به شکل رسمی آماده نیست. هم مصر و هم ترکیه به طور رسمی اعلام کرده اند که این زمینه ها فراهم نیست، علی رغم این که اخوان و حماس گروه های تروریستی اعلام شدند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: روابط آنکارا و ریاض طی سال های اخیر با تنش هایی همراه بوده است.اگر بخواهیم به این سفر نگاه کنیم، با توجه به اختلافات گذشته عربستان و ترکیه، این سفر تا چه حدی می تواند در کاهش این اختلافات مؤثر باشد؟
اختلاف عربستان و ترکیه غیر از مصر جای دیگری نیست. از جامعه مدنی و حقوق بشر دفاع کرده اند، اما هیچ وقت ندیده ایم که عملیات عربستانی ها در بحرین را محکوم کنند. در لیبی دیدید که عربستانی ها در چارچوب غرب حرکت کردند. در مسئله مصر، ترکیه به شدت از محمد مرسی حمایت می کند. با توجه به این که خود آقای اردوغان هم از اخوان برخاسته است، این مسئله ای است که وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در سرایط کنونی چه پرونده هایی در ترکیه و عربستان دارای تشابه منافع هستند؟
آن ها ائتلافی در سوریه دارند. این مسئله بسیار مهمی است که این دو کشور در مسئله سوریه با هم عمل می کنند. پرونده ایران نیز پرونده ای است که این دو کشور خیلی به هم نزدیک هستند. در واقع مسائلی که آنها را به هم نزدیک می کند، ایران ، عراق ، سوریه و لبنان و لیبی است. بیشتر ترک ها به دنبال مسائل این مناطق بوده اند. من نمی خواهم از اصطلاحاتی مثل نوعثمانی گری و … استفاده کنم، ولی ترکیه خیلی جاها ضربه خورد؛ به عنوان مثال در سوریه پرونده به آن شکلی که می خواست جلو نرفت، سرمایه گذاری هایی که در لیبی کرده بود و کارگرهای ساختمانی بسیاری که در لیبی کار می کردند، وارد جنگ داخلی شد، به تونس و مصر اعلام کرده بود که مدل آن ها ترکیه باشد، در تونس دیدیم که اسلام گراها قدرت را به سکولارها و ملی گراها و وابستگان آن ها دادند. در مصر سفیر ترکیه اخراج شد. مصر در حال بمباران کردن نیروهای اخوان و افراطی ها است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به شرایط کنونی دو کشور تا چه حدی بر روی پرونده هسته ای ایران دارای تشابه منافع هستند؟
به نظر می رسد که در مسئله هسته ای ایران عربستانی ها بسیار صریح تر برخورد می کنند. ترک ها مرکز گفتگوها هستند و از این موضوع به عنوان اعتباری برای خودشان استفاده کردند. این حتی مقدمه ای شد که پرونده هسته ای خودشان را جدی بگیرند. حتی خود ترکیه ای ها با ژاپنی ها و فرانسوی ها کار کردند.، قراردادی با روس ها امضا کردند؛ ولی ترک ها خواستار این هستند که این مسئله بر روی مسائل نظامی نباشد یعنی نظر آن ها برخلاف آمریکایی ها است. ترک ها هم کاری می کنند که بتوانند موازنه ایجاد کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی تا چه حد ترک ها و عربستان در مورد یمن دارای اشتراک منافع هستند؟
پیوستن یمن به مسئله مقاومت به دلیل جایگاه ژئوپلیتیکی آن و مسئله انرژی برای همه مهم است. اهمیتی که این مسئله برای خود عربستانی ها دارد، بسیار مسئله مهمی است و بنابراین ترک ها هم اگر نیاز باشد در زمینه حوزه خلیج فارس و یمن سعی می کنند که از روش عربستان استفاده کنند. به عبارتی احساس نزدیکی با اماراتی ها و قطر دارند. به خصوص در پرونده اخوانی ها در قطر. در حال حاضر بحرانی که ایجاد شده است، اخوان تروریستی اعلام شده است. قبل از آن قطری ها و ترک ها در بحران گیر کرده اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ممکن است مسئله اخوان بین ترکیه و عربستان در شرایط کنونی تشدید شود؟
این مسئله را مدیریت کردند. اما این که چطور این مسئله را مدیریت کنند، بسیار مسئله مهمی است. آن چه می تواند به این مدیریت کمک کند، مسئله پول های عربستان است که به ترکیه می رود. رفت و آمدهای دیپلماتیک بین ترکیه و عربستان تثبیت شد، علی رغم این که عربستان یک رژیم دموکراتیک نیست، ترک ها به جای این که به کشورهای غیر دموکراتیک نزدیک نشوند، اتفاقا به خاطر منافع مالی سعی کردند که با عربستانی ها ارتباط برقرار کنند. در واقع به سیستم هایی نزدیک شدند که دارای حداقل های سیستم های دموکراسی هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده روابط عربستان و ترکیه با توجه به وضعیت کنونی در چشم انداز کوتاه مدت چگونه است؟
به نظر من ترکیه و عربستان در بعضی مسائل مانند ایران و ترکیه همکاری می کنند. در برخی حوزه ها مانند حوزه های اقتصادی و تجاری به هم نزدیک هستند. در حوزه های دیگر تعارض دارند. در برخی از حوزه ها می توانند هماهنگ باشند، به عنوان مثال در مورد سوریه و لیبی و بحرین تا به امروز هم پیمان بوده اند، بنابراین آن چه مشخص است این است که بیشتر اختلافات بر روی مسئله اخوان المسلمین و پرونده مصر مطرح است. مصر پرونده بسیار مهمی است که ترک ها در آن تحقیر شدند. به طوری که آقای اردوغان و آقای عبدالله گل به مصر رفتند. با این مسائل ترکیه در مصر تحقیر شد. امارات، عربستان، مصر و اردن به این مسئله مثبت نگاه کرده اند.
