مهدی مدنی خوانساری

مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
www.peace-ipsc.org

مقدمه

آنچه در این نوشتار می آید نگاهی است به سفر ایهود باراک وزیر دفاع اسرائیل به مسکو و گسترش روابط دوجانبه این دو بازیگر. نویسنده تلاش می کند تا در این سطور به دو هدف عمده  آشکار و پنهان این سفر که همانا تعمیق بخشی به روابط سیاسی و نظامی-امنیتی و متوقف ساختن رابطه مسکو – تهران است، اشاره کند.

سفری  با دو هدف

تحرکات  اخیر در روابط اسرائیل و روسیه، گمانه‌زنی‌ها در مورد تعمیق هر چه بیشتر مناسبات دوجانبه را تشدید می‌کند. در هفته گذشته مقامات نظامی اسرائیل به مسکو سفر کردند. در جریان این سفر ایهود باراک، وزیر دفاع اسرائیل و آناتولی سردیوکف، وزیر دفاع روسیه، در مسکو یک قرارداد همکاری نظامی امضا کردند که این قرارداد استفاده‌ روسیه از فن‌آوری‌ها و تجارب نظامی رژیم صهیونیستی را افزایش داده و به مسکو امکان می‌دهد تسلیحات پیشرفته از تل‌ آویو دریافت کند. برهمین اساس، هواپیماهای تجسسی و بدون سرنشین رژیم صهیونیستی از جمله تسلیحاتی است که روسیه در چارچوب نوسازی ارتش خود مایل به خرید آنهاست. آناتولی سردیوکف، در پی امضا‌ی قرارداد یاد شده‌ گفت که کشورش درصدد تجزیه و تحلیل تجارب نظامی اسرائیل است تا درصورت لزوم آنها را مورد استفاده قرار دهد. وی افزود که روسیه تا کنون ۱۲هواپیمای جاسوسی بدون سرنشین از اسرائیل خریده است و نظامیان روسیه درحال آموزش و آشنایی با کاربردهای آن هستند. وزیر دفاع روسیه در ادامه ضمن اشاره به چالش‌های مهمی هم چون تروریسم و منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی تصریح کرد: دو طرف در زمینه‌های مختلفی با یکدیگر همکاری دارند و این حقیقت را می‌گویم که دیدگاه‌های ما در مورد چالش‌های فعلی جهان بسیار نزدیک و یا حتی مشابه یکدیگر هستند.در چارچوب قرارداد مورد اشاره‌‌ وزیر دفاع روسیه، رژیم صهیونیستی تا کنون تعدادی هواپیماهای جاسوسی را به ارزش ۵۳ میلیون دلار به روسیه فروخته است. در این میان قرارداد دیگری نیز امضا شده که به موجب آن رژیم صهیونیستی۳۶ دستگاه هواپیمای تجسسی جدید به‌روسیه تحویل می‌دهد.

ارزش  این قرارداد 100 میلیون دلار  است و اجرای آن تا پایان  سال جاری عملی می‌شود. ایگور  کورچنکف از کارشناسان امور  دفاعی روسیه در این باره  می گوید: مذاکراتی میان روسیه  و اسرائیل بر سر تولید مشترک  هواپیماهای تجسسی در جریان  است. کورچکنف احتمال داده که  مخالفت ایالات متحده مانع تحقق  این پروژه شود زیرا واشنگتن  مایل نیست دانش پیچیده‌ تولید  این نوع هواپیما در اختیار  روسیه قرار گیرد.ارسال ماهواره‌  های اسرائیل به جو توسط موشک‌های فضاپیمای روسیه نیز بخش دیگری از چشم‌اندازهای همکاری میان دو کشور است.

در جریان همین سفر، سخنگوی وزارت دفاع اسرائیل روسیه را قدرت مرکزی جهان و دارای تاثیر و نفوذ فراوان در خاورمیانه و کمیته‌ی چهارجانبه بین‌المللی دانست و افزود: روسیه تاثیر زیادی بر اسراییل دارد و بیش از یک میلیون روس طی دو دهه گذشته به اسراییل مهاجرت کرده‌اند که نقش مهمی در توسعه آن داشتند. وی با تشکر از مسکو برای جنگ علیه نازی‌ها طی جنگ جهانی دوم، افزود: ما این حقیقت را می‌دانیم که اگر ارتش شوروی آلمان نازی را شکست نمی‌داد، اسراییل تاسیس نمی‌شد.سخنگوی وزارت دفاع رژیم صهیونیستی با بیان این که مفاد توافقنامه امضا شده میان باراک و سردیوکف هم‌چون تمام توافقنامه‌های نظامی جهان محرمانه است، افزود: باراک میزبان روس خود را در جریان تحولات جدید در مذاکرات اسراییل و فلسطین قرار داد. وی تصریح کرد: کشور‌ها و سازمان‌هایی که روسیه با آنها در خاورمیانه رابطه برقرار می‌کند، امنیت اسراییل را تهدید و برای تخریب تلاش‌ها جهت تحقق صلح تلاش می‌کنند.

روابط نظامی  اسرائیل و روسیه را باید به دوران  پس از جنگ سرد برد. چرا که در دوران  جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی ارتباط با اعراب را بر داشتن رابطه با نماینده جهان سرمایه داری یعنی اسرائیل  ترجیح می‌داد. در همین راستا کشورهایی چون لیبی، مصر، عراق و سوریه  به عنوان متحدان شوروی به ایفای  نقش می‌پرداختند و همین دست  از دولت‌ها بودند که در برابر  اسرائیل به عنوان بزرگ‌ترین مخالف  به ایفای نقش می‌پرداختند.

با فروپاشی  شوروی و پایان جنگ سرد، روسیه  کوشید تا با فراتر رفتن از دیدگاه‌های ایدئولوژیک سیاست خارجی خود را بازسازی کند. در همین راستا روسیه  رصد کردن کشورهای بیشتر برای پیشبرد اهداف خود را در دستور کار قرار داد. یکی از همین بازیگران در سپهر جدید سیاست خارجی روسیه اسرائیل  بود. یکی از عمده‌ترین موارد همکاری دو بازیگر همکاری‌های نظامی و تسلیحاتی بود که به‌طور عمده از سال ۱۹۹۱و پس از سقوط اتحاد شوروی آغاز شد. این روابط تا جایی ادامه یافت که ولادیمیر پوتین از اسرائیل به عنوان شریک استراتژیک یاد کرد. هر چند در این میان روابط دو کشور در برخی از برهه‌های زمانی مانند حمله روسیه به گرجستان، دست خوش تغییرات شد اما این روابط در یک مسیر رو به رشد در جریان بوده است.

اما آنچه در پس این سفر نهفته را باید فراتر  از امضای قراردادهای نظامی، هر چند  در نوع خود جدید و بی‌نظیر دانست. به‌نظر می‌رسد که در جریان سفر وزیر جنگ رژیم‌صهیونیستی به مسکو دو موضوع  مورد بررسی قرار گرفته است؛ یکی  فروش تجهیزات پیشرفته نظامی طرفین  و دیگری توقف ارسال موشک‌های پیشرفته  به ایران و خصوصا تاثیر‌گذاری  بر روابط تهران و مسکو.

یکی از عمده ترین اهداف اسرائیل در برقراری  و گسترش روابط خود با روسیه  تحت تاثیر قرار دادن رابطه ایران  و روسیه بوده است. تل‌آویو همواره گسترش روابط تهران مسکو را با نگرانی دنبال کرده و هر گاه پای یک معامله بزرگ در میان بوده این نگرانی‌ها  افزایش یافته است و حتی برای مقابله با شکل گیری معاملات نظامی  سفر به مسکو را در پیش گرفته‌اند. برای مثال در اردیبهشت سال جاری و  همزمان با جدی شدن انتقال موشک‌های اس- 300 به ایران شاهد سفر شیمون  پرز به مسکو بودیم و پس از مذاکرات، پرز با افتخار از اقناع طرف روس  و توقف فروش این سیستم پیشرفته  به ایران سخن گفت.

در همین سفر نیز ایهود باراک مدعی شد: ایران که تهدید به نابودی اسراییل می‌کند، سوریه را به سلاح مجهز می‌کند و این سلاح‌ها به حزب‌الله و حماس می‌رسد. دو عملیاتی که حماس طی اجلاس واشنگتن اجرا کرد و چهار اسراییلی در آن کشته شدند یک نمونه برای این تصویر است. باراک همچنین می افزود: روسیه که از تشکیل اسراییل حمایت کرده و در کنار تلاش‌های صلح ایستاده، مسلما از این فعالیت‌ها راضی نیست و می‌تواند جلوی آنها را بگیرد.

بواقع می توان استنباط کرد که هدف این سفر تنها انعقاد قرار دادهای نظامی، هر چند پیشرفته، نبوده و اهداف دیگری همچون ارائه گزارش صلح و ممانعت از پیشبرد روابط سیاسی- نطامی بیشتر با تهران در پس این سفر بوده است. اینک باید دید که آیا جمهوری اسلامی ایران می تواند روابط خود را در این راستا باز تعریف نماید یا اینکه باید شاهد جدا شدن تدریجی روسیه از ایران در زمینه های نظامی باشیم.