مهدی مدنی خوانساری
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
www.peace-ipsc.org
مقدمه
آنچه در این نوشتار می آید نگاهی است به سفر ایهود باراک وزیر دفاع اسرائیل به مسکو و گسترش روابط دوجانبه این دو بازیگر. نویسنده تلاش می کند تا در این سطور به دو هدف عمده آشکار و پنهان این سفر که همانا تعمیق بخشی به روابط سیاسی و نظامی-امنیتی و متوقف ساختن رابطه مسکو – تهران است، اشاره کند.
سفری با دو هدف
تحركات اخير در روابط اسرائیل و روسیه، گمانه‌زني‌ها در مورد تعمیق هر چه بیشتر مناسبات دوجانبه را تشديد مي‌كند. در هفته گذشته مقامات نظامي اسرائيل به مسكو سفر كردند. در جريان اين سفر ایهود باراک، وزير دفاع اسرائيل و آناتولی سردیوکف، وزیر دفاع روسیه، در مسکو یک قرارداد همکاری نظامی امضا کردند كه این قرارداد استفاده روسیه از فن‌آوری‌ها و تجارب نظامی رژیم صهیونیستی را افزایش داده و به مسکو امکان می‌دهد تسلیحات پیشرفته از تل آویو دریافت کند. برهمین اساس، هواپیماهای تجسسی و بدون سرنشین رژیم صهیونیستی از جمله تسلیحاتی است که روسیه در چارچوب نوسازی ارتش خود مایل به خرید آنهاست. آناتولی سردیوکف، در پی امضا‌ی قرارداد یاد شده گفت که کشورش درصدد تجزیه و تحلیل تجارب نظامی اسرائیل است تا درصورت لزوم آنها را مورد استفاده قرار دهد. وی افزود که روسیه تا کنون ۱۲هواپیمای جاسوسی بدون سرنشین از اسرائیل خریده است و نظامیان روسیه درحال آموزش و آشنایی با کاربردهای آن هستند. وزیر دفاع روسیه در ادامه ضمن اشاره به چالش‌های مهمی هم چون تروریسم و منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی تصریح کرد: دو طرف در زمینه‌های مختلفی با یکدیگر همکاری دارند و این حقیقت را می‌گویم که دیدگاه‌های ما در مورد چالش‌های فعلی جهان بسیار نزدیک و یا حتی مشابه یکدیگر هستند.در چارچوب قرارداد مورد اشاره وزیر دفاع روسیه، رژیم صهیونیستی تا کنون تعدادی هواپیماهای جاسوسي را به ارزش ۵۳ میلیون دلار به روسیه فروخته است. در این میان قرارداد دیگری نیز امضا شده که به موجب آن رژیم صهیونیستی۳۶ دستگاه هواپیمای تجسسی جدید به‌روسیه تحویل می‌دهد.
ارزش این قرارداد 100 میلیون دلار است و اجرای آن تا پایان سال جاری عملی می‌شود. ایگور کورچنکف از کارشناسان امور دفاعی روسیه در این باره می گويد: مذاکراتی میان روسیه و اسرائیل بر سر تولید مشترک هواپیماهای تجسسی در جریان است. کورچکنف احتمال داده که مخالفت ایالات متحده مانع تحقق این پروژه شود زیرا واشنگتن مایل نیست دانش پیچیده تولید این نوع هواپیما در اختیار روسیه قرار گیرد.ارسال ماهواره های اسرائیل به جو توسط موشک‌های فضاپیمای روسیه نیز بخش دیگری از چشم‌اندازهای همکاری میان دو کشور است.
در جریان همین سفر، سخنگوی وزارت دفاع اسرائیل روسیه را قدرت مرکزی جهان و دارای تاثیر و نفوذ فراوان در خاورمیانه و کمیته‌ی چهارجانبه بین‌المللی دانست و افزود: روسیه تاثیر زیادی بر اسراییل دارد و بیش از یک میلیون روس طی دو دهه گذشته به اسراییل مهاجرت کرده‌اند که نقش مهمی در توسعه آن داشتند. وی با تشکر از مسکو برای جنگ علیه نازی‌ها طی جنگ جهانی دوم، افزود: ما این حقیقت را می‌دانیم که اگر ارتش شوروی آلمان نازی را شکست نمی‌داد، اسراییل تاسیس نمی‌شد.سخنگوی وزارت دفاع رژیم صهیونیستی با بیان این که مفاد توافقنامه امضا شده میان باراک و سردیوکف همچون تمام توافقنامه‌های نظامی جهان محرمانه است، افزود: باراک میزبان روس خود را در جریان تحولات جدید در مذاکرات اسراییل و فلسطین قرار داد. وی تصریح کرد: کشور‌ها و سازمان‌هایی که روسیه با آنها در خاورمیانه رابطه برقرار می‌کند، امنیت اسراییل را تهدید و برای تخریب تلاش‌ها جهت تحقق صلح تلاش می‌کنند.
روابط نظامي اسرائيل و روسيه را بايد به دوران پس از جنگ سرد برد. چرا كه در دوران جنگ سرد، اتحاد جماهير شوروي ارتباط با اعراب را بر داشتن رابطه با نماينده جهان سرمايه داري يعني اسرائيل ترجيح مي‌داد. در همين راستا كشورهايي چون ليبي، مصر، عراق و سوريه به عنوان متحدان شوروي به ايفاي نقش مي‌پرداختند و همين دست از دولت‌ها بودند كه در برابر اسرائيل به عنوان بزرگ‌ترين مخالف به ايفاي نقش مي‌پرداختند.
با فروپاشي شوروي و پايان جنگ سرد، روسيه كوشيد تا با فراتر رفتن از ديدگاه‌هاي ايدئولوژيك سياست خارجي خود را بازسازي كند. در همين راستا روسيه رصد كردن كشورهاي بيشتر براي پيشبرد اهداف خود را در دستور كار قرار داد. يكي از همين بازيگران در سپهر جديد سياست خارجي روسيه اسرائيل بود. يكي از عمده‌ترين موارد همكاري دو بازيگر همکاری‌هاي نظامی و تسلیحاتی بود كه به‌طور عمده از سال ۱۹۹۱و پس از سقوط اتحاد شوروی آغاز شد. اين روابط تا جايي ادامه يافت كه ولاديمير پوتين از اسرائيل به عنوان شريك استراتژيك ياد كرد. هر چند در اين ميان روابط دو كشور در برخي از برهه‌هاي زماني مانند حمله روسيه به گرجستان، دست خوش تغييرات شد اما اين روابط در يك مسير رو به رشد در جريان بوده است.
اما آنچه در پس اين سفر نهفته را بايد فراتر از امضاي قراردادهاي نظامي، هر چند در نوع خود جديد و بي‌نظير دانست. به‌نظر مي‌رسد كه در جريان سفر وزير جنگ رژيم‌صهيونيستي به مسكو دو موضوع مورد بررسي قرار گرفته است؛ يكي فروش تجهيزات پيشرفته نظامي طرفين و ديگري توقف ارسال موشك‌هاي پيشرفته به ايران و خصوصا تاثير‌گذاري بر روابط تهران و مسكو.
يكي از عمده ترين اهداف اسرائيل در برقراري و گسترش روابط خود با روسيه تحت تاثير قرار دادن رابطه ايران و روسيه بوده است. تل‌آويو همواره گسترش روابط تهران مسكو را با نگراني دنبال كرده و هر گاه پاي يك معامله بزرگ در ميان بوده اين نگراني‌ها افزايش يافته است و حتي براي مقابله با شكل گيري معاملات نظامي سفر به مسكو را در پيش گرفته‌اند. براي مثال در ارديبهشت سال جاري و همزمان با جدي شدن انتقال موشك‌هاي اس- 300 به ايران شاهد سفر شيمون پرز به مسكو بوديم و پس از مذاكرات، پرز با افتخار از اقناع طرف روس و توقف فروش اين سيستم پيشرفته به ايران سخن گفت.
در همین سفر نیز ایهود باراک مدعی شد: ایران که تهدید به نابودی اسراییل می‌کند، سوریه را به سلاح مجهز می‌کند و این سلاح‌ها به حزب‌الله و حماس می‌رسد. دو عملیاتی که حماس طی اجلاس واشنگتن اجرا کرد و چهار اسراییلی در آن کشته شدند یک نمونه برای این تصویر است. باراک همچنین می افزود: روسیه که از تشکیل اسراییل حمایت کرده و در کنار تلاش‌های صلح ایستاده، مسلما از این فعالیت‌ها راضی نیست و می‌تواند جلوی آنها را بگیرد.
بواقع می توان استنباط کرد که هدف این سفر تنها انعقاد قرار دادهای نظامی، هر چند پیشرفته، نبوده و اهداف دیگری همچون ارائه گزارش صلح و ممانعت از پیشبرد روابط سیاسی- نطامی بیشتر با تهران در پس این سفر بوده است. اینک باید دید که آیا جمهوری اسلامی ایران می تواند روابط خود را در این راستا باز تعریف نماید یا اینکه باید شاهد جدا شدن تدریجی روسیه از ایران در زمینه های نظامی باشیم.
