كارشناس مصر و شمال آفریقا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روابط دیپلماتیک میان مصر و سودان طی دوره اخیر شاهد تنش و عدم ثبات بوده به طوری که بسیاری از تحلیلگران معتقدند سودان رویکرد جدیدی را در قبال مصر در پیش گرفته و واکنش ها و تصمیمات شدیدتری علیه این کشور اتخاذ می کند. در دوره عمر البشیر و قبل از کودتا نظامیان و دستگیری وی در مقاطع خاص تاریخی به دلیل حمایت سودان از طرح سد سازی اتیوپی بر رود خانه نیل به عنوان حیات و ممات مصری ها ونیز قاچاق اسلحه به داخل مصر و حمایت های پنهانی قاهره از تجزیه سودان روابط با تیرگی ها بیشتر مواجه گردید. با انجام کودتای ارتش در سودان برخی آن را همراهی با مواضع غرب و اسرائیل در شمال آفریقا اعلام می کنند . انتظار بازگشت روابط عادی خارطوم – قاهره و رایزنی های طرفین برای حل وفصل موضوعات امنیتی اختلاف زا و گسترش آن بیش از گذشته محتمل تر به نظر می رسد. دولت فعلی سودان پس از اعتراضات مردمی در سال ۲۰۱۹ علیه عمر البشیر که موجب مداخله ارتش و عزل البشیر در ۱۱ آوریل ۲۰۱۹ شد، طی توافقی میان ارتش و ائتلافی از گروههای مدنی با عنوان ائتلاف الحریه و التغییر در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۱۹ بر سرکار آمد. ریاست این دولت توافقی موسوم به شورای انتقالی به فردی از نظامیان، ژنرال عبدالفتاح البرهان واگذار شد. عبدالله حمدوک هم که از طیف جنبش‌های مدنی بود به عنوان نخست وزیر تعریف شد. در واقع شورای انتقالی، نوعی شراکت در قدرت میان نظامیان و جامعه مدنی بود. در این ارتباط مصاحبه ای با داود احمدزاده كارشناس مصر و شمال آفریقا انجام دادیم :
واژگان كليدي: تاثیر, نفوذ, مصر , تحولات, سودان ,داود احمدزاده , شمال آفریقا,كودتا , البرهان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهمیت سودان برای شمال آفریقا به ویژه برای مصر با چه شاخص و متغیر های ی باید تبیین نمود ؟
شاخصه اول؛ سودان را باید در فرهنگ و تمدن دیرینه ونیز هویت عربی و اسلامی آن دانست . اثر گذاری سودان بر تحولات جهان اسلام به ویژه برموضوع فلسطین به دلیل پایگاه قوی اخوانی ها در سودان و حمایت های آن از استقلال و قیام فراگیر در سرزمین های اشغالی باعث شده است که اسرائیل همواره نگران تحولات این کشور بزرگ در دنیای اسلام باشد. بنابراین در تجزیه سودان و نیز بروز ناآرامی مدنی گسترده منجر به کودتا و دستگیری عمر البشیر توسط نظامیان گردید نقش اسرائیل و نیز آمریکا را نباید از نظر دور داشت.
از شاخص های دیگر می توان به اهمیت استراتژیکی این کشور برای سیاست مصر در منطقه اشاره نمود :سودان به عنوان پلی ارتباطی میان شمال آفریقا و کشورهای آفریقایی جنوب صحرا دارای اهمیت بسیاری برای کشورهای عربی است. این اهمیت برای دولت مصر به دلیل همجواری، اشتراکات فرهنگی و همچنین قرار گرفتن در حوزه رود نیل بسیار بیشتر است. تلاش سودان برای ادامه روابط با دو محور ترکیه قطر از یک سو و عربستان امارات از سویی دیگر سبب شده بود که تقریبا تمامی دولت های عربی از شعله ور شدن اعتراضات مردمی در سودان و احتمال گسترش آن به کشورهای دیگر از جمله مصر ناراضی باشند. با این وجود، کودتای ارتش سودان بر ضد عمر البشیر به دلایلی مورد حمایت بلوک عربی متشکل از مصر، امارات و عربستان سعودی بود. این حمایت دلایل متعددی همچون تلاش برای ادامه دادن به حضور نظامی سودان در جنگ یمن، از بین بردن لابی قطر و ترکیه در این کشور، جلوگیری از ایجاد پایگاه دریایی ترکیه در دریای سرخ و حفظ استقرار و نظم غیر دموکراتیک در سودان دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: دلیل حمایت آشکار دولت مصر به رهبری السیسی از کودتا بر علیه عمر البشیر را در چه عواملی جستجو کرد ؟
دولت مصر نیز به دلیل ترس از افزایش خشونت های فرقه ای در سودان، افزایش جنگ و ناآرامی و همچنین ترس از گسترش اعتراضات به دیگر کشورها تلاش دارد تا با حمایت از شورای نظامی سودان، بر حوادث سودان تأثیر گذارد. مهم ترین اقدام مصر در حمایت از شورای نظامیان را می توان برگزاری اجلاس کوچک سران آفریقا در مصر دانست که منجر به تعدیل موضع اتحادیه آفریقا در قبال حوادث سودان و اعطای مهلتی سه ماهه به نظامیان برای انتقال قدرت شد. به نظر می رسد ایالات متحده آمریکا نیز که از اوایل قرن بیستم میلادی، ارتباطاتی را با دستگاه امنیتی سودان در حوزه هایی همچون مبارزه با تروریسم برقرار نموده است مایل است با از صحنه خارج شدن برخی نیروهای تحت تحریم و متهم به نقض حقوق بشر، روابط خود را با سودان گسترش دهد.
یکی از مهم ترین وجوه شباهت میان خیزش های مصر و سودان را می توان عملکرد ارتش های دو کشور دانست. ارتش سودان در حقیقت با پشتیبانی عربستان سعودی و امارات متحده عربی تلاش دارد با استفاده از تجارب ارتش مصر در سال ۲۰۱۳، نظام سابق را به گونه ای بازتولید نماید که مانع تحقق خواسته های معترضان گردد. ارتش سودان و متحدان بین المللی آن همچنین خواستار این هستند که دولت این کشور با تصفیه چهره های متهم به جنایات جنگی و مورد تحریم آمریکا، زمینه را برای رفع کامل تحریم های سودان و برقراری مجدد رابطه با این کشور هموار نمایند. با وجود تلاش ارتش برای در دست گرفتن قدرت پس از عزل عمر البشیر با الگو برداری از شورای نظامیان مصر، پایگاه مردمی نسبتا ضعیف ارتش سودان به دلیل جنگ های داخلی طولانی مدت و همچنین مشارکت فعالانه در نظام سابق، چند دستگی درون این نهاد، چنددستگی میان نیروهای مختلف امنیتی و همچنین اصرار معترضان مبنی بر واگذاری قدرت به غیر نظامیان از عواملی هستند که تا کنون مانع از تحقق کامل مدل مصری در سودان شده اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخورد و نگاه مصر به احتمال تجزيه سودان يا بروز جنگ داخلي در سودان چيست؟
سرایت بحران سودان وتجزیه احتمالی آن می تواند برای امنیت مصر دردسر آفرین باشد. بنابراین مصر با توجه به حاکمیت نظامیان جدید در سودان از حفظ ثبات وامنیت سودان حمایت خواهد کرد. نکته دیگر اینکه تقویت مواضع گروهها ی اسلامگرای منتسب به اخوان المسلمین اصلا نمی تواند برای مصر مناسب قلمداد گردد. بنابراین مصر در وضعیت فعلی مصر از راهبرد سودان تضعیف شده که درسیاست منطقه ای نیر بر اساس منافع آن عمل کند حمایت میکند. چرا بروز جنگ علاوه بر ناامنی می تو اند به فاجعه انسانی بیانجامد از نتایج ان ورود آوارگان به داخل مصر خواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده روابط مصر و سودان با چه مولفه هایی باید تبیین نمود ؟
مصر در کنار عربستان سعودی و امارات بشدت نگران تضعیف نظامیان جدید حاکم بر سودان و تشدید تنش هاست . تقویت جریانات مدنی مخالف نظامیان حاکم بر سودان به رهبری البرهان و خروج نیروهای سودانی از ائتلاف عربی علیه حوثی های یمن می تواند خواب رهبران مصری و سعودی را آشفته تر سازد. از سوی دیگر بروز قیام مردمی با توجه به عقبه فکری- عقیدتی اخوانی در میان اقشار متحد سودان آسیب جدی برای حاکمان مصر محسوب می گردد. رهبران نظامی مصر گرچه به دنبال نجات همکیشان نظامی خود در سودان هستند ، با این وجود سودان ضعیف و تجزیه شده به نوعی تابعی از سیاست منطقه ای مصر قلمداد گردد بسیار مطلوب قلمداد می گردد. از نظر نظام سیاسی مصر سرنگونی البرهان میتواند ضمن وارد ساختن این کشور به یک عرصه نامعیوب خشونت ساختاری منافع مصر و دیگر دول عربی را با آسیب بیشتری مواجه سازد. با توجه به عدم اعتماد گروههای مدنی و مذهبی به نظامیان سودان و تداوم مخالفت ها با روند کودتا حدس مصری ها درست است .بنابراین آن‌ها نگرانند که اوضاع به برکناری البرهان منجر شود. نگرانی مصر از چند جهت است: یکی درباره آینده سودان که با امنیت ملی مصر در مرزهای جنوبی مرتبط است و دوم درباره بحران سد النهضه. حاکمان مصر نگرانند که طرف‌هایی در سودان مسؤولیت را برعهده بگیرند که احتمالا مخالف منافع مصر باشند.
