دکتر سید سلمان صفوی
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
بیانات مقام معظم رهبری (سه شنبه 26 شهریور) در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بازتاب گسترده‌ای در محافل بین المللی داشت و برخی از رسانه های خارجی از آن برداشت انحرافی کردند. ایشان با توجه به شرایط داخلی و بین المللی هوشمندانه فرمان دیپلماسی منطقی و تنش زدایی واقع بینانه ای را صادر کردند. اهمیت این فرمان با توجه به بافت شرایط ایران و جهان و مخاطبین خاص آن که فرماندهان سپاه بودند، بیشتر آشکار می شود. رهبری می توانستند این فرمان مهم را در دیدار با هنرمندان یا منورالفکرها بگویند، اما در آن صورت از چنین بُرد وسیع و آثار داخلی و خارجی برخوردار نمی شد. این سخنان در دیدار با فرماندهان سپاه بیان شد تا دنیا متوجه شود که فرمان رهبری از موضع عزت همراه با حکمت و مصلحت صادر می شود. این فرمان به معنای پایان بخشیدن به هشت سال سیاست خارجی بحران آفرین دولت گذشته بود، که با گفتار و اعمال جنجالی هزینه های گزافی را برای ملت شریف ایران به میراث گذاشت و جبران آن سالها زحمت و تلاش می طلبد.
ملت عزیز ایران با رأی به ریاست جمهوری دکتر روحانی نشان دادند که طالب یک دیپلماسی سازنده و تنش زدا هستند و رهبری ازمطالبه ملت حمایت کردند. با توجه به این که ایران در بُعد بین المللی با مشکل پرونده هسته ای، تحریم های گسترده و بحران سوریه روبه روست، رهبری بار دیگر صراحتا خاطرنشان نمودند: “ما نه به خاطر آمریکا و غیر آمریکا، بلکه به علت اعتقاداتمان سلاح هسته ای را قبول نداریم و وقتی می گوییم هیچ کس نباید سلاح هسته ای داشته باشد، قطعا خودمان نیز به دنبال آن نیستیم.”
این فرامین در دیدار با فرماندهان مهم ترین ارگان نظامی و امنیتی کشور، دست تیم دکتر روحانی را برای تعامل سازنده با غرب گشود. اگر خط قرمز غرب سلاح هسته ای است؛ رهبر ایران مجددا در این فرمان بر منع تولید آن تأکید کردند و چنانچه به خاطر وجود برخی از ابهامات است؛ رهبری راه را برای برداشتن گام هایی برای ابهام زدایی و اعتمادسازی گشودند. از سوی دیگر با این فرمان مشخص نمودند که از سیاست خارجی دولت دکتر روحانی حمایت می کنند و جامعه بین المللی باید سخنان رئیس جمهور و وزیر خارجه ایران را دیدگاه نظام ایران تلقی کنند و بدین ترتیب به این شایعه که “دست دولت دکتر روحانی در سیاست خارجی بسته است” پایان بخشیدند. همان طور که روزنامه واشنگتن پست نوشت: “اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای در حضور فرماندهان سپاه مؤید این مطلب است که دیپلماسی دولت روحانی از حمایت نظام ایران برخوردار است؛ امری که برای رسیدن به مصالحه با آمریکا و سایر کشورهای دخیل در مذاکرات هسته‌ای با ایران الزامی است.”
صدور فرمان جدید رهبری جاکی از آن است که مراودات روحانی و ظریف با ایشان در حوزه دیپلماسی نوین ایران مؤثر بوده است. حٌسن این تیم آن است که رئیس جمهور خود یک روحانی و دیپلمات است و با زبان آخوندی می تواند مطالب دیپلماتیک را تبیین کند. دکتر ظریف نیز با امریکا و فنون مذاکره و دیپلماسی در سطح گسترده ای آشنایی دارد و به عنوان یک متخصص مجرب مورد وثوق رهبری است.
رئیس جمهور در سخنرانی خود در اجلاس شانگهای، تحریم‌ها را “اقدامی غیرمتمدنانه و بدعتی خطرناک” خواند و اکثریت کشورهای عضو سازمان ملل از جمله 120 کشور عضو جنبش عدم تعهد تحریم های نامشروع، غیرقانونی و سیاسی علیه جمهوری اسلامی ایران را مردود شناختند. اولین مطالبه دولت دکتر روحانی از غرب لغو تحریم هاست، به خصوص که این تحریم ها به طرز بی رحمانه ای شهروندان عادی و بی گناه ایران را هدف قرار داده است.
در مورد بحران سوریه نیز رهبری و دولت در این سیاست اتفاق نظر دارند که فاجعه انسانی سوریه تنها از مسیر سیاسی و گفتگو بین دولت سوریه و مخالفان سوری آن و بدون دخالت نظامی خارجی قابل حل است و همه طرف های ذی نفوذ باید برای تحقق چنین گفتگوی سازنده ای همکاری کنند.
فرمان رهبری مبنی بر پی گیری سیاست تنش زدایی، بخشی از شرایط را برای مذاکرات و دیپلماسی فعال رئیس جمهور و وزیر خارجه در نیویورک و پس از آن فراهم کرد، اما همچنان که رهبری تأکید نمودند: “شرط اصلی استفاده از تاکتیک نرمش قهرمانانه، درک ماهیت طرف مقابل و فهم صحیح هدف گذاری او و فراموش نکردن آن است که حریف کیست و هدف اصلی او چیست.” این بدان معناست که دیپلمات های ما نباید فریب لبخندها و تبریک های غربی ها را بخورند و یا به نظام سلطه جهانی خوش بین باشند، بلکه همان طور که بسیاری از آنها آگاهند بایستی با توجه به ظرفیت ها و توانایی ها و امتیازات ما و رقیب با رویکردی واقع بینانه خلاقانه پیشنهاداتی سازنده برای مصالحه هسته ای، کاهش تنش با غرب و همکاری سازنده با رقبای بین المللی و منطقه ای ارائه نمایند.
ما بابد در روابط بین الملل همواره سـه اصل را به خاطر داشته باشیم: 1- نظام جهانی سلطه هیچ گاه متحد استراتژیک ما نخواهد شد، اما می توانیم با حفظ اختلافات خصومت را به رقابت و رقابت را به همکاری های سازنده تبدیل کنیم. 2- در روابط بین الملل هیچ کشوری دوست یا دشمن دائمی نیست. 3- سینه بوفالو را باید گرفت، نـه شاخ او را. آن که زیرک است هوشمندانه شیر بوفالو را می دوشد و صدها فرآورده از آن به دست می آورد، نه آن که که با شاخ او کشتی گرفته خود را زخمی کند.
چنانچه غرب از دیپلماسی نوین تنش زدایی ایران سوءِبرداشت کند و یا از این فرصت برای مصالحه با ایران استفاده نکند، تا مدت های مدید عوارض آن گریبان گیر قدرت های غربی و منطقه ای خواهد شد.
رئیس مرکز بین المللی مطالعات صلح
