سيد مهدي مدني
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
بيان رويداد: اگر سال 1948 را سال تاسيس بازيگري نو ظهور به نام اسرائيل در خاورميانه بدانيم، مي توانيم بگوييم كه بيش از 63 سال است كه خاورميانه با بحراني پيچيده با محوريت اين بازيگر جديد مواجه شده كه از يك طرف سبب بروز و تحميل جنگ هاي متعدد به همسايگان خود شده و از طرفي در صدد توسيع محل سرزميني خود و ادامه ايجاد مرزهاي جديد مي باشد. در اين ميان اسرائيل همواره حاميان درشت اندامي نيز داشته و در سايه حمايت هاي بي چون و چراي اين قدرت هاي بزرگ توانسته اهداف خود را پيش ببرد. جنگ در سالهاي ۱۹۴۸، ۱۹۵۶ (کانال سوئز)،۱۹۶۷ (جنگ ۶ روزه) ، جنگ ۱۹۷۳ (اصطکاک)، جنگ اسرائیل و لبنان (۲۰۰۶) و جنگ 22 روزه عليه غزه (2008) تنها نمونه اي از بروز اهداف آشكار اسرائيل در مطامع ارضي است. البته اين مجال كوتاه فرصت بررسي تاريخچه طرح ها و اقدامات طرفين در اين بازي به غايت پيچيده را بدست نمي دهد. لذا صرفا به اين مطلب اكتفا مي شود كه تا كنون طرح هاي مختلف براي رسيدن به صلح ( كه در عين حال برخي گروه ها آن را سازش مي نامند) مطرح شده است كه آخرين آن ايجاد دو دولت مستقل اسرائيل و فلسطين است. آنچه در اين نوشتار مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد، نگاهي است به آخرين تحولات صورت گرفته در مورد اين طرح و بحث بر سر اين موضوع كه طرفدران و موافقان تشكيل دو دولت و مخالفانچه كساني هستند. بواقع آخرين تحولات صورت گرفته در زمينه پيگيري اين طرح در اين نوشتار مورد بررسي قرار مي گيرد.
تحليل رويداد و بيان اتفاقات
مذاكرات ميان تشكيلات خودگردان فلسطين و كابينه افراطي نتانياهو در تابستان سال گذشته يك نتيجه مملوس و عيني را بجا گذاشت و آن اين بود كه اسرائيل عامل اصلي به نتيجه نرسيدن صلح ( و البته سازش به تعبير مخالفان روند مذاكره) خاورميانه است. آغاز روند شهرك سازي ها و عدم پايبندي اسرائيل به توافقات گذشته مولفه اي بود كه حتي با نارضايتي متحدان اصلي اسرائيل يعني آمريكا و اتحاديه اروپا مواجه شد. اين در حالي بود كه اتحاديه عرب، سازمان كنفرانس اسلامي و تشكيلات خود گردان نيز بر عدم پايبندي اسرائيل به توافقات تاكيد كردند.
جبهه بين المللي: در همين فضا بود كه بحث برسميت شناخته شدن يكجانبه دولت مستقل فلسطيني با به رسميت شناخته شدن توسط كشورهاي آمريكاي لاتين بيش از پيش جدي شد. اين طرح كه قبلا براي اولين بار توسط جرج بوش، رئيس جمهور سابق آمريكا مطرح شده بود، فضاي تنفسي مفيدي را براي آن دسته از گروه هاي فلسطيني كه به دنبال رهايي از جنگ با اسرائيل و مصالحه مي گشتند فراهم نمود. لذا تلاش هاي بين المللي براي به ثمر نشاندن اين طرح آغاز شد. اما اين طرح از همان ابتدا يك مخالف جدي داشت و آن كسي نبود جز اسرائيل. حتي اوباما نيز از اين طرح حمايت كرده و طرفين را براي برسميت شناختن دو دولت مستقل تشويق كرده است. حتي اين طرح موافقان جدي نيز در داخل اسرائيل داشت و حتي حماس نيز اعلام كرد كه تمايل دارد ايجاد دو كشور فلسطين – اسرائيل را بر اساس ايجاد يك آتش بس نامحدود در بحبوحه درگيري‌ها بپذيرد ( البته مخالفان صلح با اسرائيل( مانند ايران) را هم مي توان جز مخالفان اين طرح بشمار آورد اما اين مخالفت از جنس ديگري است). باري مذاكرات صلح كه در تابستان گذشته بار ديگر و با ميانجي گري آمريكا از سر گرفته شد با آغاز روند شهرك سازي ها از جانب اسرائيل بار ديگر با بن بست جدي مواجه شد. اقدامي كه نه تنها فلسطيني هاي طرفدار صلح بلكه متحدين اسرائيل ر ا نيز نا اميد و خشمگين ساخت. اميد ها براي برقراري صلح دو جامبه به ياس گراييد و لذا محمد عباس كوشيد تا از طريق فعالي سازي سياست خارجي خود، طرحي نو در افكند. مدد گرفتن از جامعه جهاني به همراه تلاش براي برسمت شناختن كشور مستقل فلسطيني اقداماتي بود كه عباس دذر اين طرح دنبال مي كرد كه تا حد زيادي نيز موفق شد. قطار برسميت شناختن كشور مستقل فلسطيني از آمريكاي لاتين يعني برزيل ( به عنوان يكي از كشورهايي كه رابطه خوبي با اسرائيل دارد) به حركت در آمد. پس از این کشور دیگر بازیگران منطقه نیز از آن پیروی کرده و کشورهای شیلی، اروگوئه، اکوادور، بولیوی، گویان، آرژانتین، پرو و پاراگوئه کشور فلسطینی در مرزهای 1967 را به رسمیت شناخته اند. پس از اين نوبت رئیس جمهور قبرس بود كه در بهمن ماه سال گذشته با ارسال نامه ای به ابومازن رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین اعلام کرد کشور مستقل فلسطین در مرزهای 1967 را به رسمیت می شناسد.
.
همچنین مشاور ارشد رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین از برنامه روسیه برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین در مرزهای 1967 با وجود مخالفت رژیم صهیونیستی خبر داد. در 22 آذرماه اتحادیه اروپا نيز برای شناسایی دولت مستقل فلسطینی در مرزهای 1967 اعلام آمادگی کرد. در همین حال، نروژ و سوئد نيز اعلام كردند كه ممکن است فلسطين را به رسمیت بشناسند. بالتبع اين اقدامات مطلوب اسرائيل نبوده و اين اقدامات را «مردود دانسته و آن را یک ژست بی فایده و توخالی خوانده که هیچ چیز را تغییر نخواهد داد»
اما در تازه ترين دور اقدامات بازيگران بين المللي در اين بازي پيچيده، اين بار اتحاديه اروپا نيز به ميان آمده و از اين طرح حمايت كرده است. روز دوشنبه (14 اپريل 2011) بود كه كاترين اشتون رئيس سياست خارجي اتحاديه اروپا ضمن اشاره به بيانيه‌ي اخير اجلاس سران اتحاديه‌ي اروپا بر لزوم خروج اسرائيل از مناطق اشغالي تاكيد كرده و از ضرورت به جريان افتادن طرح دو كشور مستقل سخن به ميان آورد. همچنين بازيگر ديگر نيز به اين طرح اضافه شده است و آن كميته چهارجانبه صلح (متشكل از آمريكا، روسيه، نماينده اتحاديه اروپا و سازمان ملل متحد) است. روزنامه آمريكايي لوس آنجلس تايمز اعلام كرده كه در صورتي كه نخست وزير اسرائيل اقدامي جديدي در خصوص صلح منطقه نكند، ممكن است كميته چهارجانبه صلح خاورميانه كشور فلسطين را به رسميت بشناسد. اين روزنامه آمريكايي اعلام كرد كه اگر بنيامين نتانياهو طرحي جدي براي صلح ارائه نكند، ممكن است كميته چهارجانبه كشور مستقل فلسطين را به پايتختي قدس [شرقي] به رسميت بشناسد. بنا بر اين گزارش، شماري از ديپلمات‌هاي اسرائيلي و آمريكايي به اين روزنامه اعلام كرده‌اند كه كميته چهارجانبه كشور فلسطين را به رسميت خواهد شناخت. يك ديپلمات آمريكايي نيز اعلام كرد كه اكنون فشارهايي بر اسرائيل وارد مي‌شود و همه از آمريكا انتظار دارند كه اقدامي جدي در اين خصوص انجام بدهد.
وزیر امور خارجه فرانسه نيز فرداي آن روز اعلام کرد کشورش و اتحادیه اروپا درباره ابتکارهایی برای نشاندن اسرائيل و فلسطینی ها بر سر میز مذاکره و به رسمیت شاختن کشور فلسطین در فصل پاییز تلاش می کنند. الن ژوپه نیمه مارس گذشته نيز تاکید کرده بود كه به رسمیت شناخته شدن کشور فلسطین از سوی اتحادیه اروپا در غیاب توافق با اسرائیل، فرضیه ای است که باید به آن فکر کرد. برنار کوشنر، وزیر امور خارجه پیشین فرانسه نیز ژانویه سال دو هزار و ده فرضیه به رسمیت شاختن یک جانبه کشور فلسطین را بدون توافق بین اسرائیل و فلسطین مطرح کرده بود.
جبهه داخلي: اما علاوه بر جبهه خارجي كه اينك دولت افراطي نتايناهو با آن مواجه است، از داخل اسرائيل نيز صداهايي براي همگام شدن با اين طرح به گوش مي رسد و مي توان گفت در پارلمان اسراییل (کنست) و خارج از آن تلاش‌هایی برای پشتیبانی از طرح دو کشور مستقل فلسطینی و اسراییلی در جریان است. به گزارش يك رسانه معتبر آلماني زبان تشکل بین‌المللی صدای واحد اسراییل (One Voice Israel) با همکاری حزب کادیما به رهبری زیپی لیونی می‌کوشند نمایندگان احزاب مختلف را برای حمایت از این طرح ترغیب کنند. برای عملی کردن طرح دو دولت مستقل کمیسیونی نیز در بیت‌المقدس در روز دوشنبه (۲۷ دی/ ۱۷ ژانویه) تشکیل شده است. به گزارش دويچه وله، لیونی که فراکسیون مخالفان دولت را در پارلمان اسراییل رهبری می‌کند، تصریح کرد که «حزب کادیما چشم‌انداز نوینی را تعقیب می‌کند و از هرگونه سیاست‌بازی دو پهلو دوری می‌جوید.» در مذاکرات صلح و در کنفرانس‌های مختلف بین‌المللی تاکنون بارها بر ضرورت ایجاد دو دولت مستقل فلسطینی و اسراییلی در کنار هم تاکید شده است. دولت آمریکا و اتحادیه اروپا نیز از این طرح به عنوان اصلی محوری حمایت می‌کنند. لیونی در کمیسیون دو دولت مستقل در بیت‌المقدس گفت: «تنها راه برای تامین امنیت اسراییلی دمکراتیک، در گروی تحقق راه حل دو دولت مستقل قرار دارد.» رهبر حزب کادیما تاکید کرد که مردم اسراییل از این طرح پشتیبانی خواهند کرد، اگر دریابند که این راه‌حل به سود کشور بوده و مختص گروه‌های راست و یا چپ نیست. یول هاسون، یکی ديگر از نمایندگان حزب کادیما و فعالان جنبش صدای واحد اسراییل گفت: « نمایندگان اسراییلی و فلسطینی باید بدانند که تحقق همه‌ی خواسته‌های آنان امکان‌پذیر نیست، اما متفقاَ می‌توانیم بهترین نتیجه را بدست آوریم.» اين جنبش به تازگی موفق شد با دعوت از ۱۰۰ چهره‌ی سرشناس اسراییلی نشستی را با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی در رام‌الله برگزار کند. به گفته رهبران این جنبش «اکثریت مردم اسراییل و فلسطین آماده‌ی توافقی واقعی هستند تا اختلافات از میان برداشته شوند.»
با تمام اين تفاسير اينك اين تلاش ها با دو مخالف جدي مواجه است. اول نخست وزير افراطي اسرائيل و وزير خارجه تندرو تر از اوست كه تا كنون با اين طرح مخالفت كرده اند. بواقع اين دو را مي توان اصلي ترين عامل شكست مذاكرات صلح تابستان گذشته نيز دانست. به اينها دولت آمريكا ( البته پس از تحولات اخير خاورميانه) را بايد اضافه كرد. چرا كه آمريكا در دوره كنوني و خصوصا با فروپاشي سيستم حمايتي اسرائيل كه توسط مصر صورت مي گرفت، نمي تواند راه را براي اقدامات اينگونه اي باز كند. ضمن اينكه آمريكا از ابتدا مخالفت خود را با برسميت شناختن هاي جداگانه اعلام كرده و گفته بود كه اين اقدامات تاثير منفي بر روند صلح مي گذارد. راديو ارتش اسرائيل گزارش داد كه پس از تهديدات كميته چهارجانبه صلح عليه تل‌آويو و اعلام آمادگي براي به رسميت شناختن كشور فلسطين، كاخ سفيد اعلام كرد كه واشنگتن مخالف اقدام يكجانبه براي به رسميت شناختن كشور فلسطين است. كاخ سفيد همچنين بر تلاش آمريكا براي خروج از بن‌بست مذاكرات سازش و يكي كردن ديدگاه دو طرف اسرائيلي و فلسطيني به منظور ازسرگيري مذاكرات سازش تاكيد مي كند.
نتيجه گيري و ترسيم دورنما
آنچه مسلم مي نمايد آن است كه اسرائيل در مناسبات ديپلماتيك بيش از پيش با تنگنا و محدوديت مواجه خواهد شد. چه آنكه از يك طرف اين بازيگر با فروپاشي سيستم حمايتي سابق(مصر) مواجه شده است و از طرفي نيز با روند مشروعيت زدايي در عرصه بين الملل( به علت تداوم روند شهرك سازي ها و ادامه كشتار فلسطينيان) روبه رو گرديده است. به اين موارد موج شناسايي كشور مستقل فلسطيني توسط ديگران را بايد اضافه كرد. ضمن اينكه در بعد داخلي نيز دولت افراطي نتانياهو با استعفاي برخي از وزراي كابينه مواجه بوده كه نويد از احتمال تغيير دولت در انتخابات آتي را مي دهد. (آویشای براورمان، وزیر اقلیت‌ها در اسراییل و یکی از حامیان جدی کمیسیون دو دولت مستقل به همراه دو وزیر دیگر از کابینه نتانیاهو استعفا داد. بن‌العیزر، وزیر صنایع و بازرگانی و اسحاق هرتسوگ، وزیر رفاه اجتماعی نیز از دولت نتانیاهو کناره‌گیری کرده اند. این سه تن از اعضای حزب کارگر اسراییل به شمار می‌آیند که در دولت ائتلافی اسراییل شرکت داشتند.) لذا مي توان انتظار داشت كه با ورود اسرائيل به انتخابات جديد دولتي جديد بر سر كار آيد و مقدمات پذيرش دو دولت مستقل فلسطيني مهيا شود.
