مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
موفقیت و یا عدم موفقیت ائتلاف مبارزه با داعش همواره بحث هایی را در پی داشته است. در همین راستا گفتگویی با دکتر کاویانی داشته ایم:
واژگان کلیدی: ابهامات عملکرد ائتلاف مبارزه با داعش، نوع عملکرد ائتلاف مبارزه با داعش، ائتلاف مبارزه با داعش
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم نگاهی به تشکیل ائتلاف مبارزه با داعش داشته باشیم، اهداف اصلی شکل گیری و پی گیری این ائتلاف چه چیزهایی بود؟
به نظر من گروهی را که آمریکا به عنوان ائتلاف گرد هم بیاورد، آن هم ائتلاف کشورهایی که خودی محسوب می شوند و توانی را داشتند که احتمالا بتوانند به جاهای دیگر خدمات رسانی کنند، نگاهشان از آن سمت به این طرف متمرکز شود. کشورهای ائتلاف یکی به نعل یکی به میخ، صرفا برای حفظ قوا و تعادل در قوا در منطقه مشغول وقت گذرانی هستند. این که منتظر چه حادثه ای هستند و یا این که چه واقعه ای باید به دست بیاید که آن ها کار بعدی را انجام دهند، از نظر من همان اجرای نقشه راه است.
طی دو هفته قبل اعلام کردند که در فاصله بین 5 یا 6 روز، 5 بار اشتباها برای دولت اسلامی سلاح ریخته شده است. ممکن است اشتباه پیش بیاید، ولی این اشتباه دقیقا در زمانی پیش آمده است که از نظر نظامی های رده بالای ما، داعش در وضعیت اسف باری بوده و سلاح هایشان ته کشیده بوده و توان مبارزه نداشتند. آیا این مسئله غیر از ایجاد توازن قوا بین این گروه ها است؟ و آیا این مسئله به این دلیل نبوده است که دولت عراق نتواند با همکاری شیعیان و گروه ها و دسته جاتی موفق شوند؟ دلیل دیگری به نظرم نمی رسد. پس به نظر من این نیروها برای موازنه قوا و حفظ وضعیت موجود آمده اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم با رویکرد نظامی به قضیه نگاه کنیم، رویکردهایی که از زمان تشکیل داعش بر ضد آن انجام گرفته است، تا چه حدی توانسته اند قدرت داعش را کاهش دهند؟
من هم به دنبال این بودم که قدرت داعش به نحوی کاهش پیدا کند، متوجه می شوید که مواضع جدیدی را به دست آورده اند. طبیعتا وقتی صحبت از نظامی گری است، چند رکن اساسی در ان بیشتر دیده نمی شود، یکی نیروی انسانی است ، دیگری تجهیزات است و تاکتیک نظامی و پادگان ها. اگر این چند رکن را ارکان اصلی بنامیم، این ها پایگاه هایشان را که در سرزمین اشغال شده است را به دست آورده اند، ولی به دنبال جاهای استراتژیک هستند . جالب این جاست که برای پشتیبانی، در حال فروش منابعی مثل ذغال سنگ و نفت به کشورهایی هستند که ادعای مقابله با داعش را دارند. در حال انجام کارهایی هستند که بتوانند مسیر تجارتی که برای سلاح و کارهای دیگر و به دست آوردن نیروی انسانی می خواهند را فراهم کنند. در ابتدا این طور عنوان شد که تعداد نیروهای داعش 20 تا 30 هزار نفر برآورد می شود پس چطور ممکن است ارتش در عراق این ها دو روز از یک جبهه عقب نشینی می کنند و بعد در از یک جبهه دیگر سر در می آورند؟ مطمئنا حمایت های نظامی قدرت های بزرگ پشت سر آن هاست که این گروه موفق شده است وضعیت موجود خود را حفظ کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: به نظر شما آیا واقعا این ائتلاف توانسته است تأسیسات حیاتی و جایگاه های استراتژیک نظامی داعش را مورد حمله قرار دهد؟
نه کاملا. ببینید به لحاظ نمایشی توانسته اند این کار را انجام دهند. اگر به یاد داشته باشید اخباری از پس گرفتن پالایشگاه و این که رهبران داعش را مورد هجوم قرار داده اند، منتشر شد. ولی بعد دیدیم یکی یکی این خبرها تکذیب شدند. مثلا گفتند رهبرانشان کشته نشده اند، زخمی شدند. در ابتدا که گفته بودند ابوبکر البغدادی، فرمانده کل داعش و به قولی رهبر مذهبی و نظامی آن ها از بین رفته است. بعد گفتند فقط مجروح شده است. و بعد حتی این خبر هم تکذیب شد. به لحاظ مواضع بسیار استراتژیک هم اگر بخواهیم قسمت های اقتصادی را فرض کنیم، یک نقطه اقتصادی را از دست دادند، نقطه دیگری را به دست آوردند. ولی در بیرون از گودشان این ها هیچ چیزی را از دست ندادند. هنوز همه آن هایی که کمکشان می کردند مثل ترکیه و اردن، حتی خود آمریکا که رهبری ائتلاف را بر عهده دارد، به نظر من فقط می خواهد اجازه ندهد که خارج از دستور او عمل شود و نمی خواهند که باعث شکست کامل این ها بشوند. ظاهرا منتظر شرایط جدید هستند و این نیروها را برای آن شرایط نگه داشته اند. البته نمی خواهم بگویم که این ها را تا ابد نگه می دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به نوع نگاه بازیگران مختلف در این ائتلاف نگاه کنیم، این بازیگران چه اهدافی را از حضور و ادامه حضور خود در این ائتلاف دارند؟
این کشورها وضعیتشان کاملا متفاوت است. کشورهایی که حاضر شدند به آمریکا کمک کنند هر کدامشان به گونه ای به دنبال یک هدف جداگانه و متفاوت از هم وارد این کمپ شده اند. مثلا کانادا همان اهدافی را دارد که کشورهای نزدیک تر با آن دارند. ولی اگر به دهه 70 قرن 20 برگردیم یعنی زمانی که سیاست دو ستونه نیکسون در منطقه خاورمیانه مطرح می شد. که یک ستون آن ایران بود که ستون نظامی بود و محمدرضا شاه در رأس آن بود و دیگری هم عربستان سعودی بود که ستون اقتصادی محسوب می شد. در حال حاضر برای رویارویی این دو ستون تمام برنامه ها در حال انجام است. عربستان از یک قدرت اقتصادی بالا برخوردار است و ایران از یک قدرت نظامی بالا برخوردار است. ولی این دو قدرت در قرن بیست و یکم رو به روی هم قرار گرفته اند. که این هم در نتیجه سیاست های امریکاست که ما را به عنوان پیش قراولان مسلمان شیعه مطرح کرده است. ولی سعی کرده اند که ما را افراطی نشان بدهند. از طرف دیگر یک گروه افراطی اهل سنت درست کرده اند و قصد دارند که این ها را رو در رو قرار دهند. آیا این غیر از شکستن این دو با هم است؟
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ترکیه از حضور در این ائتلاف چه اهدافی را دارند؟
کشور ترکیه حتما به چند نکته فکر کرده است. یکی این که در مورد اسرائیل بازی ای را اجرا کردند. و نشان دادند که با اسرائیل در تضلد و در مناقشه هستند. همان طور که من آن موقع هم عرض کردم این یک نمایش است و هیچ واقعیتی پشتش نیست. از سوی دیگر با توجه به این که کردهایشان احتمالا به سمت کردهای عراق رفته اند، احتمال کردستان خودمختار را زیاد می بینند. توجهشان به این مسئله هم هست و سعی می کنند مانع از این اتفاق شوند. در صورتی که برای اگر به گام هایی که آمریکا برای اجرای نقشه راه برمی دارد نگاه کنیم، به نظرم در اجرای نقشه راه، ایجاد کردستان بزرگ را در ذهن خود دارد. به هر حال این موضوع می تواند ناقوس خطر را در کشورهایی که افراد کرد دارند به صدا در بیاورد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده نگاه آمریکا به ائتلاف مبارزه با داعش چیست؟
من فکر می کنم داعش سرنوشتی شبیه بن لادن داشته باشند. وقتی برنامه های هر قسمتی تمام می شود، برای رهبران این قسمت ها یک تهاجم و یک کشتن آن هم به صورت پنهانی در نظر می گیرند و بعد هم آن ها را تکه تکه می کنند. همین الآن هم تا زمانی که به آن نتیجه نرسند رهبرانی را دارند که اگر بیفتند و کشته شوند، بلافاصله نفر بعدی پرچم را برمی دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت موجود، آیا ائتلاف می تواند به سقوط داعش در عراق و سوریه منتهی شود؟
فکر نمی کنم. کاری که باید انجام شود باید توسط کشورهای منطقه انجام گیرد. کشورهای منطقه باید بتوانند به قولی ابتکار عمل را به دست بگیرند. در غیر این صورت موفقیتی نصیب نمی شود. چون از این طرف مقداری پیش روی می کنند و از طرف دیگر به محض این که خزانه های داعش بخواهد تمام شود و توپخانه هایشان یک مقداری خالی شود، حامیان به این گروه سلاح می رسانند. گروه داعش در جزیره ای قرار دارد که تنها این ها می توانند این کار را برایشان انجام دهند و در حال حاضر هم همین کار را برایشان انجام می دهند. حداقل ملاحظه کردید که در مورد کوبانی اتفاق افتاد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت موجود اگر ائتلاف بخواهد به اهدافی که اعلام کرده دست پیدا کند باید چه چالش هایی را از سر بگذراند؟
برنامه ای که ائتلاف دارد بلندمدت است و یک برنامه را اعلام کرده است که به لحاظ زمانی طولانی است. و حتی آقای اوباما گفته بود که ممکن است پایان این برنامه در دوره ریاست جمهوری من نباشد. یعنی این یک مشی برای سیاست خارجی آمریکاست. در حال حاضر حضور نظامی آمریکا در منطقه و برنامه ای که همچنان برای آشوب در عراق دارند تا جایی که حتی پیشنهادهایی در خصوص دیوار کشیدن بین مناطق کردنشین، شیعه نشین و سنی نشین مطرح شد. اگر خودشان به این نکته برسند و دیواری که جدا کننده مرزهای جغرافیایی باشد، حالا کمی این ور تر یا آن ور تر، یک مشکل ابدی برای مرزها ایجاد می کنند. کاری که معمولا انگلیسی ها خیلی در انجام آن چیره هستند. در این جا هم این کار را انجام می دهند و این برایشان نقطه آغازین است و هدف بعدی سوریه است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پس با این وضعیت به نظر شما آینده رویکرد ائتلاف به چه سمت و سویی پیش خواهد رفت؟
به سمت تجزیه منطقه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی در سوریه چه هدفی را پیگیری می کند؟
در حال حاضر در سوریه حالت آتش بس است. ولی هیچ صلحی در آن جا نیست. باز هم مشغول آموزش نیروهایشان در عربستان هستند. رهبری بشار اسد را نپذیرفتند و هم چنان او را با این عنوان که نمی تواند ادامه بدهد، مطرح می کنند. و اگر دقت کنید در حال تقسیم کردن نیروها به همان سه قسمت هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: این ائتلاف در شرایط کنونی تا چه حد ادامه می یابد؟
این که از نظر زمانی چقدر زمان ببرد نامعلوم است. من فکر نمی کنم زودتر از 3 سال یا 4 سال دیگر این برنامه تمام بشود. ولی در هر صورت کار سیاست است. اگر این ها زودتر به نتایجی که می خواهند دسترسی پیدا کنند، ممکن است سریع تر این ائتلاف را جمع بکنند. ولی به این ها جای پا، سرزمین و نوع حکومت خواهند داد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ممکن است است ائتلاف به صورت زمینی حضور خود را در عراق گسترده تر کند؟
صحبت های روز اول آقای اوباما و همین طور وزیر خارجه و وزیر دفاع نگاه می کنم، می بینم که آن ها گفته اند: این کار زمان بر است و نمی شود با این سرعت و به این زودی با این ها مقابله کرد و آن ها را از بین برد. من می خواهم ببینم نیروهای داعش اینقدر قوی هستند یا آمریکایی ها اینقدر ضعیف هستند؟ در حال حاضر که چندین کشور در گروه ائتلاف هستند، همه این کشورها هم با نیروی هوایی خیلی زبده ای آمده اند، با توجه به این که این کشورها از امکانات پیشرفته ماهواره ای و اطلاعاتی برخوردار هستند، چگونه نمی توانند از پس بیست یا سی هزار نفر بر بیایند؟ واقعا عجیب نیست؟
در این بین بعید به نظر می رسد ائتلاف به صورت زمینی حضور خود را در عراق گسترده تر کند. با توجه به این که دولت آمریکا به شدت از لحاظ اقتصادی در حال حاضر باید کمتر هزینه کند و ضمنا سودی هم نبرده است، کار را با نیروهای انسانی منطقه ای انجام می دهد. وقتی بتواند با نیروهای محلی و بومی این کار را بکند، دلیلی وجود ندارد که خودشان کشته بدهند و هزینه کنند. سربازهای آمریکایی و انگلیسی خیلی برایشان گران تمام می شوند. چون این سربازها حقوق های خیلی سرسام آوری می گیرند. کاری که عراق می تواند برای گرد هم آوردن یک میلیون نفر با یک میلیارد دلار انجام دهد، آن ها باید صد میلیارد دلار هزینه کنند. بنابراین در این زمینه برایش مقرون به صرفه نیست که مجددا نیروی زمینی را در این جا پیاده کند.
