مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
با گسترش پیشروی های داعش در عراق که نام خود را خلافت اسلامی تغییر داده ، روسیه پیشگام ارسال کمک به بغداد برای مبارزه با این گروه تروریستی شده است. شتاب روسیه در امدادرسانی به عراق برای مبارزه با داعش که به سرعت عملیاتی نیز شد، این پرسش را ایجاد کرده است که نگاه روسیه به عراق چیست؟ در همین راستا برای بررسی بیشتر رویکرد روسی در بحران عراق گفتگویی با جناب سید علی سقائیان سفیر پیشین ایران داشته ایم:
واژگان کلیدی: بحران عراق ، رویکرد روسی مسکو؛ عراق، رویکرد روسیه در عراق؛ اهداف مسکو در عراق، روابط روسیه و عراق
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به رویکرد کنونی مسکو در قبال عراق نگاهی داشته باشیم مهمترین اولویت های کنونی روسیه در مورد عراق چیست؟
در مورد تحولات منطقه بویژه و بروز گروهک داعش باید گفت این امر در راستای رویکردی است که در راستای خاورمیانه جدید انجام میگیرد. یعنی هر چند اولویت روسیه در سیاست خارجی عراق نباشد و این کشور کانون در بحران اوکراین درگیر است. اما به منطقه ما نیز توجه دارد. در گذشته دولت پوتین در کنار جمهوری اسلامی ایران نقش بسیار مهمی در شکست یا تغییر برنامه ها (که با هدف تغییر و برکناری دولت اسد انجام میشد) در سوریه داشت. لذا روسیه نمی تواند از این مساله کنار باشد و معضلیکه برای دولت مالکی رخ داده است را نادیده بگیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بخشی از نیروهای داعش چچنی تبار هستند. در این حال روسیه تا چه حدی نگرانی های امنیتی دارد و به کمک دولت عراق شتافته است؟
چچنی ها مسائل و خواسته هایی که از دولت کرملین داشتند پابرجاست؛ اما پوتین با برخورد سخت ومحکم با مشت آهنین موفق به سرکوب شد.در این بین قطعا تجاربی که دولت پوتین در مبارزه با گروهک ها و نیروهای تروریست و مخالفان چچنی (که مخالفت هایی خشونت بار و مسلحانه داشتند ) و تجارب اطلاعاتی و عملیاتی سرویس های امنیتی کرملین کمک خوبی است و میتواند در راستای سرکوب و کنترل داعش در عراق به دولت عراق کمک کند. در بحران سوریه در واقع این کشور پایگاهی برای حضور نیروهای چچنی و نیروهای مخالف روسی شد. اطلاعات چچنی ها و کاربردی که در مقابل ارتش سوریه داشت نقش به سزایی در تاثیر گذاری در برخی مناطق سوریه داشت. دراین بین از سوی دیگر اکنون فرماندهی مستقیم گروهک داعش در بسیاری از مناطق عراق به چچنی ها سپرده شده است و این امر خود تهدیدی و هشداری برای دولت های منطقه و روسیه است. این گروه که توسط برخی از دولتهای اسلامی برضد دولت پوتین و روسیه تجهیز شده بود اکنون برای همه کشورهای مضر است و نوعی تهدید به شمار میرود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: راهبرد دولت مسکو در قبال عراق تا چه حدی به روابط روسیه و ایران برمی گردد؟
مسلما این نکته کاملا درست است که روابط بسیار نزدیک بین ایران و روسیه به نوعی تاثیر خوبی در مساله سوریه برجا گذاشت. در این حال موتور متحرکه روسیه در بحران سوریه توسط جمهوری اسلامی ایران به حرکت در آمد و ما شاهد نقش موثر روسیه در بحران سوریه و جلوگیری از حمله غرب به آن بودیم. در این راستا عراق هم از این دایره خارج نیست و سفر جناب دکتر عبدالهیان به مسکو و دیدار با همتای روسی و بردن پیام ایران در مورد مبارزه با گروه داعش بسیار موثر بود.این امر موجب تاثیر گذاری روسیه در مورد بحران عراق و کمک هایی روسیه در مورد عراق شد. چنانچه در همین زمینه شاهد کمک نظامی روسیه به عراق بودیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: از منظر ژئوپلتیک آیا حضور روسیه در بحران عراق تا چه حدی میتواند نفوذ روسیه در خاورمیانه را افزایش دهد؟
اگر از دیدی دیگربه مساله نگاه کنیم. باید گفت وزیر وقت خارجه دولت بوش یعنی خانم رایس در آن زمان اعلام کرد ما شاهد زایش خاورمیانه جدیدی هستیم .به نظرمن خاورمیانه جدید شکل گرفته است و با سقوط دولت های عربی در مصر وسرایت ان به دیگر مناطق به گونه بهار عربی از دید غرب و بیداری اسلامی از دید ما قطعا منافع برخی کشورهای منطقه تهدید شد. لذا قطعا این اتفاقات هم در کشورهای شوروی سابق و مانند اوکراین بی تاثیر نیست. به هرحال پیشروی ناتو در مرزهای نزدیک به مسکو و روسیه موجب شده است تا قطعا این امور در راستای خارومیانه جدید تلقی گردد و این امر هم به نوبه خود تهدید کننده منافع مسکو است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه مسکو به موضوع تجزیه عراق و آنچه تشکیل دولت مستقل کردستان عراق است چیست؟
قطعا روسیه این امر را برخلاف منافع خود می بیند و موضع گیری مسکو در مورد سخنان مسعود بارزانی (در مورد استقلال کردستان عراق) به نوعی اینگونه تفسیر میشود که تجزیه عراق در راستای منافع روسیه در منطقه نیست و میتواند حتی تهدیدی برای تمامیت ارضی روسیه باشد. یعنی این امر تهدید جدی برای روسیه است. روسیه به عنوان کشوری با منافع زیاد وسعت بسیار زیاد طرح بالکانیزه شدن روسیه را در دستور خود داشته و دارد. دراین حال روسیه با توجه به طرح بالکانیزه شدن خاورمیانه و عراق قطعا از این امر حمایت نمی کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: روسیه تا چه حدی از عراق در مقابله با جریان های تکفیری و تروریستی حمایت خواهد کرد؟
در واقع در حالی که امریکایی ها کمک های خود به مالکی را مشروط اعلام میکنند مسلما کشورهایی دوست دولت مالکی چه روسیه و یا چه تهران باید به آقای مالکی کمک کنند. در این حال با برتری پارلمانی حزب آقای مالکی یا دولت قانون قطعا نامزد این حزب میتواند نخست وزیر بعدی باشد و یکی از گزینه های آقای نوری المالکی است لذا حتی اگر دولت جدید عراق در بغداد شکل گیرد روسیه خود را از کمک رسانی به دولت بغداد کنار نمی کشد و در عین حال منافع مشترک خود درعراق را داشته و خواهد داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به تنشهای پیشین روابط روسیه با عربستان و قطر پیامدهای حضور و همچنین ادامه کمک های نظامی و سیاسی مسکو از بغداد و یا به عبارتی پیامدهای رویکرد کنونی روسیه در عراق چیست؟
ما باید به این مطلب را از زاویه ای دیگر یا رقابت و فروش تسلیحات به عراق هم نگاه کنیم است. البته روسیه منافع خود در عراق را فراموش نمی کند و همان گونه که شاهد سفر چند هفته گذاشته لاوروف وزیر خارجه روسیه به عربستان و رایزنی های مسکو با ریاض ادامه داشت .لذا باید توجه داشت که مسکو اطمینمان خاطری به ریاض داده است که منافع عربستان را در زمینه عراق در نظر دارد. من براین نظرم که بعد از این واقعه دولت عربسان هم توجه تهدید جدی داعش شده است و می داند که باید نوعی همگرایی منطقی با کشوری مانند جمهوری اسلامی ایران داشته باشد. در واقع روسیه قطعا منافع خود در منطقه را فراموش نمیکند. چنانچه در مورد فروش تسلیحات به کشورهای عربی خلیج فارس هم در گذشته به این رویکرد توجه کرده ایم. اما باید به یاد داشت که این موضوع صرفا رقابتی تسلیحاتی نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا نوع نگاه روسیه به عراق پیامدهای منفی برای روابط روسیه با کشورهای عربی دیگر ندارد؟
به نظر من اینگونه نیست. روسیه همیشه نقش خود را در رابطه با حفظ منافع خود با کشورهای منطقه بویژه عربستان حفظ کرده است. البته در مورد رخدادهای اوکراین نوعی تنش در روابط بین روسیه و کشورهای عربی بود؛ اما این روابط بازسازی شد و حتی ما شاهد نقش روسیه در لبنان هم هستیم. روسیه با توجه به تاثیر خود در منطقه نقش خود در منطقه را ادامه داده و نوعی دیپلماسی فعال را در منطقه پیگیری میکند.
