مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان و همتای شیلیایی وی در دیداری ضمن گفت وگو درباره همکاری برای حل بحران های منطقه، درخصوص ارتقای روابط سیاسی دو کشور به سطح سفیر توافق کردند. در این دیدار وزیر امورخارجه شیلی تمایل دولت متبوعش را برای اعزام دیپلماتی عالیرتبه به تهران به عنوان نخستین قدم در راستای ارتقای روابط سیاسی دو کشور به سطح سفیر و بازگشایی سفارت آن کشور در ایران اعلام کرد که مورد استقبال ظریف قرار گرفت. گفتگوی زیر در همین زمینه و برای بررسی وضعیت روابط دو سویه است
کلید واژگان: شیلی و ایران ، شیلی ، بازگشایی سفارت شیلی در تهران، سیاست خارجی شیلی ، سانتیاگو و تهران
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به گذشته رابطه ایران و شیلی نگاهی داشته باشیم، این رابطه دارای چه تحولاتی شده است؟
سابقه رابطه کشور ایران با کشور شیلی به حدود چهار دهه قبل برمی گردد. اصولا در دوران قبل از انقلاب کشورهای حوزه آمریکای جنوبی و مجموعه آمریکای لاتین خیلی مورد توجه نبوده و کشور شیلی نیز به صورت واحد مستثنی نبود. ولی به دلیل تحولاتی که در صحنه سیاسی شیلی اتفاق افتاد. به هر حال نگرش دولت وقت و قبل از انقلاب و همچنین اوایل دهه نود و دهه 1970 میلادی و کشورهای آمریکای جنوبی (از جمله مهم ترین عاملی که باعث یک رویکرد جدید به ویژه از سمت شیلی به ایران شد وقوع کودتای خونین یازده سپتامبر 1973 بود که به سرنگونی دولت ملی آلنده شد و باعث به وجود آمدن یک دیکتاتوری تمام عیار مورد حمایت کامل ایالت متحده آمریکا گردید) دولت کودتا نیز با اعتراضات رسمی در سطح کل منطقه و آمریکای جنوبی و شرکای اروپایی آن مواجه شد. لذا دولت کودتا تصمیم گرفت که مناسبات دیپلماتیک را با کشورهای دیگری برقرار کند و در سال 1974 اولین سفیر آنها در ایران تعیین شد. اما ایران در سانتیاگو فاقد سفارت و سفیر بود و سفیر ایران در آرژانتین سفیر ایران در سانتیاگو بود و امورات مربوط به روابط دو کشور را سفیر ایران در بوینس ایرس مدیریت می کرد. این وضعیت ادامه داشت و روابط دو کشور به ویژه تا زمان وقوع انقلاب یک دوره شکوفایی چشمگیری را تجربه نمود. دولت وقت ایران (رژیم پیشین) به عنوان تامین کننده نفت خام شیلی عمل می کرد و شیلی به عنوان بزرگ ترین تامین کننده مصر و فراورده های مصری به ایران در آن دوران فعال بودند. جنبه فعالیتی دیگر دو کشور که به همت و مدیریت آمریکایی ها انجام می گردید جنبه نظامی و امنیت آمریکا بود. ایران تامین کننده سلاح دولت پینوشه بود و فعالیت همکاری امنیتی نیز در بین آنها وجود داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تحولات بعد از انقلاب در روابط بین دو کشور چگونه بود؟
بعد از وقوع انقلاب از طرف جمهوری اسلامی ایران با سه کشور آفریقای جنوبی، رژیم صهیونستی و شیلی رسما قطع رابطه شد. به دلیل وجود دولت کودتایی در مرداد ماه 1359 وزارت خارجه ایران رسما درخواست قطع رابطه نمود و ورابط قطع شد. به مدت یازده سال این قطع رابطه وجود داشت تا سال 1990 به واسطه رفراندوم در داخل شیلی دولت کودتا از جانب مردم لغو و احیا دموکراسی صورت گرفت و رئیس جمهور از جانب مردم انتخاب شد. دولت ایران از این تحولات استقبال و همچنین دولت شیلی با برقراری روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت خانه ها استقبال کرد. اولین سفارت ایران در شیلی در دوران بعد از انقلاب در سانتیاگو آغاز به کار نمود. این وضعیت ادامه پیدا کرد اما دارای فراز و نشیبی بود که در مقطعی به دلایلی سفارت ایران در شیلی تعطیل شد و سفیر ایران از حالت مقیم به سفیر ترددی تبدیل شد . این وضعیت نهایتا در نیمه دهه هشتاد مجددا سفیر از جانب جمهوری اسلامی ایران تعیین و کماکان در طی 9 سال اخیر ایران در سانتیاگو دارای سفیر بود و پس از آن این روابط با فراز و نشیب کمتری ادامه دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: دیدار اخیر آقای ظریف با وزیر خارجه شیلی برای افزایش روابط، در چه شرایطی انجام خواهد شد؟
در دوران 1990 تا 2010 دولت هایی که بر سر کار می آمدند همه دولت های چپ گرا بودند. ولی در مقطعی بین سال های 2010 تا 2014 برای اولین بار در دوران بعد از احیای دموکراسی در شیلی (1990 به بعد) دولت راست گرا به ریاست آقای پینی یرا به روی کار آمد. فضای بین المللی کاملا بسته بود و از طرف غربی ها یک تحریم های سختی اعمال می شد و دولت شیلی نیز از همان مسیری که غربی ها تعیین کرده بودند تبعیت می نمود. در این دوران روابط بین دو کشور دوران بسیار سخت و روابط بسیار محدود شده بودند. در اواخر سال 2013 در انتخابات ریاست جمهوری مجددا چپ ها به ریاست خانم باچلت پیروز انتخابات شدند. خانم باچلت که در فاصله سال های 2006 تا 2010 ریاست جمهور بود در یک سمت بین المللی مهم به عنوان رئیس کمیسیون زنان سازمان ملل تعیین شد و نقش بین المللی برجسته ای را ایفا نمود.
اگر بخواهم پیشینه خانم باچلت را بیان کنیم ایشان یک شناخت بین المللی خوبی نسبت به ایران دارد لذا روی کار آمدن دوباره ایشان ، انتخاب یک وزیر خارجه به نام آقای مونیوس (که ایشان نیز در مقطعی سفیر شیلی در سازمان ملل بودند و با دیپلماسی ایران از جمله آقای ظریف ارتباط کاری نزدیکی و شناخت کاملی داشتند) روی کار آمدن یک دولت چپ ، آشنایی با موقعیت بین المللی ایران ، سوابق همکاری دو سو بین هر دولت های خارجه و تلاش خیلی وسیع (در دوره ای که بنده در آنجا حضور داشتم) سفارت ایران با دولت جدید و برقراری مجدد روابط در سطح بالا باعث ترسیم یک نقشه راه شد. چنانچه وزرای خارجه دو کشور در اجلاس های بین المللی با یکدیگر دیدار کردند. در اجلاس در سطح سران گروه هفتادو هفت در بولیوی در تابستان سال گذشته برگزار شد نیز دیدارهایی انجام شد. دیدار این بار وزرای خارجه نیز در ادامه مسیر قبل بوده و سپس ( نفر سوم وزارت خارجه آن کشور چند ماه پیش به ایران اعزام شده بود ) نهایتا تصمیمات خوبی گرفته شد. به نظر می رسد که زمینه مناسبی برای ارتقای همکاری دو کشور فراهم شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی و با توجه به تصمیم جدید، روابط ایران و شیلی را چگونه ارزیابی می کنید؟ و چه فرصت هایی پیش روی دو کشور است؟
فرصت های فراوانی است. شیلی کشور مهم آمریکای جنوبی و مجموعه آمریکای لاتین به حساب می آید. کشوری است که ظرفیت های اقتصادی فراوانی به ویژه در بخش معدن و بخش کشاورزی، باغبانی، شیلات، ماهیگیری دارد و از جمله زمینه های بسیار مناسبی هستند که کشور شیلی برای همکاری آمادگی کاملی دارند. شیلی یک کشور کاملا مصرف کننده انرژی است لذا جمهوری اسلامی ایران این فرصت را دارد که مجددا به عنوان تامین کننده انرژی بازارهای کشورهای آمریکای لاتین را بتواند به دست بیاورد. در زمینه پتروشیمی، نفت و گاز عرصه های وسیعی برای همکاری وجود دارد. این ها همه عرصه هایی هستند که طرف مقابل نیز به شدت برای این همکاری علاقه مند است. به علاوه در عرصه های فرهنگی و دانشگاهی علاقه مندی بسیاری به ویژه در جانب شیلی وجود دارد و انگیزه های بسیار قوی وجود دارد که بتوانند در عرصه های فرهنگی و دانشگاهی از جمله بحث تبادلات نیروی انسانی و تبادل توریسم، مبادله استاد و دانشجو، همکاری دانشگاهی، برگزاری نمایشگاه های فرهنگی و هنری برای این همکاری در این زمینه ها در طرف مقابل وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه با این وضعیت چشم انداز آینده روابط ایران و شیلی را چگونه ارزیابی می کنید؟
یک پیشینه نه چندان خوبی در گذشته وجود داشته، لذا علاوه بر موانعی که در ذهنیت دو طرف در گذشته شکل گرفته و از آن مهم تر موانعی که وجود دارد، نباید فراموش کرد که شیلی کشوری مهم برای شرکای غربی به ویژه ایالت متحده آمریکا است. (نفوذ صهیونیست ها نه تنها در شیلی بلکه در مجموعه کشورهای آمریکای جنوبی اعم از آرژانتین، اروگوئه و حتی کشورهای ونوزوئلا، اکوادر نیز از نفوذ صهیونیست ها و یهودی ها به ویژه یهودی ها مصون نیستند) موانعی است که در مجموعه آن کشورها درمنطقه آمریکای لاتین وجود دارد به ویژه در شیلی که آن موانع و محدودیت ها جدی تر و سنگین تر است. برای غلبه بر این چالش ها نیازمند اراده سیاسی است که خوشبختانه اراده سیاسی در دوره فعلی شیلی و در دولت جمهوری اسلامی ایران به عینه مشاهده شده و در گذشته شکل گرفته است. به ویژه در دولت قبلی این اراده سیاسی مطلقا وجود نداشت، اکنون این چشم انداز جدی تر و روشن تر است. به ویژه این که دولت شیلی در مرحله پوست اندازی است. یعنی از سیاست سنتی که صرفا متمرکز بر شرکای غربی، اروپایی، آمریکایی و حوزه آمریکای لاتین بود در حال خروج هست و نگاه بین المللی جدی تری را پیدا کرده است. در پیدایش این نگرش خود خانم باچلت و وزیر خارجه ایشان نقش مهمی دارند. نگاه آنها به گسترش روابط با کشورهای آفریقایی و خاورمیانه به ویژه کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز است. به این دلیل به ایران به عنوان یک هاب مرکزی نگاه ویژه ای دارند و به نظر می آید که طی سال های آتی روابط خیلی بیشتر بین ایران و شیلی مشاهده خواهد شد.
