پژوهشگر مرکز مطالعات اروپای شرقی دانشگاه ورشو
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
خاورمیانه در سالهايی که گذشت با تحولات مهمی روبرو بوده است. در این راستا و با توجه به نگاه نوین در سیاست خارجی لهستان به خاورمیانه و سیاست کنونی این کشور، از جمله برگزاری کنفرانسی برای بررسی صلح، ثبات و امنیت خاورمیانه با محوریت «تهدیدات» ناشی از جمهوری اسلامی ایران توسط ایالات متحده در روزهای ۲۴ و ۲۵ بهمن در ورشو، به گفتگویی با دکتر حامد كاظم زاده پژوهشگر مرکز مطالعات اروپای شرقی دانشگاه ورشو پرداخته ايم:
واژگان کلیدی: لهستان، سیاست خاورمیانه ای، اولویت، خیزش، اسرائیل، چشم انداز
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در واقع اگر نگاهی سیاست خارجی لهستان در یک سال گذشته در تحولات خاورمیانه داشته باشیم. به نگاه شما سیاست خارجی دولت لهستان در خاورمیانه را با چه اصول و محورهایی میتوان مورد بررسی قرار داد؟
در یک سال گذشته سیاست های کلی لهستان نسبت به خاورمیانه تغییرات اساسی کرده است. زمانی رویکرد شرقی لهستان، مبتنی بر همکاری های منطقه ای با ایران و ترکیه بود، ولی هم اکنون عراق جایگزین ایران شده است. یعنی بزرگترین تغییر، تقریبا بر مبنای تغییر بنیادی رویکرد سیاست های این کشور نسبت به ایران بوده است. پیروزی ترامپ و خروج آن از برجام بی تاثیر بر این سیاست نبود، ولی جنبه های تغییرات داخلی در دولت نیز در آن تاثیر داشت.
باید اینجا به ارکان اصلی سیاست خارجی لهستان نیز اشاره کنم که سیاست خاورمیانه ای آن نیز تابعی از آن است: ناتو به عنوان بنیاد نظام امنیتی لهستان و اتحادیه اروپا به عنوان بعد سیاسی ـ اقتصادی سیاست های این کشور. همچنین، کشورهای اروپای شرقی مانند اوکراین و بلاروس یکی از اولویت های منطقه ای لهستان هستند. کشورهایی مانند مولداوی، اکراین، گرجستان و به طور کلی، همه کشورهایی که از روسیه می ترسند، از دوستان لهستان نیز هستند. بنابراین، بعد شرقی، اولویت سیاست خارجی و سیاست های اقتصادی لهستان است. متحد سیاسی اصلی آن نیز آمریکا به عنوان تامین کننده امنیت لهستان در مقابل روسیه است. با این وجود، برخی جهت گیری های جدید را در سیاست خارجی و سیاست های اقتصادی لهستان ـ جهت گیری لهستان در قبال خاورمیانه مانند عراق، امارات و عربستان ـ می توان دید و این کشور در نظر دارد تا روابط خود را با منطقه گسترش دهد؛ این امر بدین معنا است که لهستان علاقمند به یافتن شرکای جدید است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: دلایل برگزاری نشست ضد ايراني در ورشو چیست؟
در بهار امسال بود که وزیر خارجه لهستان از اتحادیه اروپا خواست در حین تصمیم‌گیری درباره چگونگی حل مسئله تحریم‌های هسته ای آمریکا علیه ایران، توجه بیشتری به نگرانی‌های امنیتی آمریکا در خصوص خروج واشینگتن از برجام داشته باشد تا تفاهمات پیشین این اتحادیه با ایران. خبر کوتاه ولی قابل توجه و نشان دهنده اختلاف در اروپا درباره برجام و تغییر رویکرد دولت لهستان نسبت به ایران بود.
حال با گذشت چند ماه از آن اظهارنظرات، لهستان میزبان بزرگترین کنفرانس بین‌المللی با مدیریت ایالات متحده آمریکا برای بررسی صلح، ثبات و امنیت خاورمیانه با محوریت «تهدیدات» ناشی از جمهوری اسلامی ایران می باشد. این کنفرانس در نوع خود بی سابقه بوده و احتمالا افزایش سیاست های خصمانه هماهنگ کشورهای پیرامونی ایران را به همراه خواهد داشت و سیاست های کلی لهستان را تا دراز مدت نسبت به خاورمیانه تغییر می دهد.
مهمان ویژه این اجلاس نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل است که به ویژه با حضور احتمالی مقامات ارشد شمار زیادی از کشورهای عربی، کمک فراوانی جهت تقویت جایگاه نتانیاهو در افکار عمومی اسرائیل در آستانه انتخابات پارلمانی این کشور را به همراه خواهد داشت. خبرها حاکی است که وزیران خارجه مصر، اردن، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی، مراکش و چند کشور دیگر به کنفرانس لهستان دعوت شده‌اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه لهستان به روابط با بازيگران عربي مهم خاورميانه چون عربستان، مصر و امارات چيست؟ جایگاه خاورمیانه در سیاست خارجی لهستان کجاست؟
در حال حاضر، لهستان سفارتخانه و کنسولگری تقریبا در همه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا دارد. لهستان دفاتر اقتصادی در کشورهای خاورمیانه دارد که از همکاری میان حکومت ها یا میان شرکت های تجاری حمایت می کنند. هم اکنون، ما شاهد افزایش صادرات لهستان به کشورهای خلیج فارس هستیم؛ به عنوان مثال، افزایش صادرات کالا به عربستان سعودی از ۲۷۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۱ به تقریبا ۷۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱7، به عراق از ۹۴ به ۱۵۹ میلیون دلار، کویت از ۳۶ به ۶۸ میلیون دلار و امارات متحده عربی از ۲۷۱ میلیون دلار به ۱/۱ بیلیون دلار. در دو سال اخیر لهستان فقط به سوریه و ایران کاهش صادرات داشته است. همچنین، هم اکنون در بسیاری از کشورهای خلیج فارس به جز ایران، شرکت های لهستانی در زمینه های گوناگون اقتصادی مانند پوشاک و لوازم آرایش ـ مانند اینگلت، شرکت آرایشی معروف لهستانی ـ فعالیت می کنند. از سال 2015 که حزب «قانون و عدالت» به عنوان یک دولت راتگرا قدرت را در اختیار گرفت، تلاش کرد به دنبال شرکایی خارج از اتحادیه اروپا برای خویش پیدا کند. در این راستا، دولت و نیز شرکت های لهستانی منطقه خلیج فارس را به عنوان حوزه جدید بالقوه ای برای صادرات کالاهای لهستانی می بینند. هم اکنون، لیبی و نیز کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی شرکای بالقوه تجاری لهستان می توانند باشند؛ همان طور که درحال حاضر، صادرات لهستان به این کشورها افزایش یافته است.
