مائده ارکان
پژوهشگر مسائل بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
سنت کام یکی از 9مرکز فرماندهی کل ارتش آمریکا در وزارت دفاع این کشور است که در پایگاه هوائی مک دیل درایالات فلوریدا قراردارد . این مرکز فرماندهی به عنوان جانشین نیروهای واکنش سریع در ژانویه 1980میلادی براساس دکترین جیمی کارتر شروع به فعالیت کرد . خاورمیانه ، آسیای مرکزی و قسمت هائی از شمال آفریقا حوزه عملیاتی سنت کام است . یعنی از مصر تا پاکستان و از یمن تا قزاقستان. این مرکز فرماندهی صدها پایگاه نظامی تاسیس کرده تا بتواند حافظ منافع حیاتی واشینگتن در این مناطق که بیش از 3600مایل امتداد دارد ، باشد . اینگونه است که در این مقاله به بررسی اهداف وعملکرد این فرماندهی در حوزه مسئولیت نظامی مورد نظر می پردازیم.
حوادث اواخر دهه 1970 از دیدگاه آمریکائی ها ثبات منطقه را تهدید کرد ومنافع حیاتی این کشور در معرض خطر قرار گرفت . انقلاب اسلامی، سقوط نظام پهلوی و هجوم نیروهای شوروی به خاک افغانستان باعث تشکیل نیروهای واکنش سریع بر مبنای دکترین جیمی کارتر شد اما نیروهای واکنش سریع بنا بر تصمیم رونالد ریگان در دسامبر 1982 جای خود را به یکی از فرماندهی های متحد آمریکا داد تا جایگاه آن ارتقا داده شود. در واقع سنت کام در طول سال 1981و1982 از یک نیروی صف آرائی گسترده جهانی به یک فرماندهی متحد منطقه ای دوفاکتو که نماینده منافع آمریکا در خاورمیانه و شاخ آفریقا بود ، تکوین یافت. به این دلیل که ریگان اهمیت بیشتری به سیاست های نفتی خلیج فارس و تنگه هرمزمی داد. وی بر این باور بود که که علائق استراتژیکی و ملی ایالات متحده به طور تجزیه ناپذیری با کشورهای خلیج فارس پیوند خورده است. قابل ذکر است که منافع حیاتی آمریکا در منطقه تا قبل از حوادث 11 سپامبر حفظ جریان نفت و جلوگیری از بی ثباتی بازار این طلای سیاه بود اما بعد از 11 سپتامبر مبارزه علیه تروریسم وافراطی گری یکی دیگر از اهداف مهم واشینگتن محسوب شد. به گفته ژنرال جوزف ووتل ، فرمانده سنت کام “این مناطق از گذشته مراکز درگیر با منافع ملی حیاتی ایالات متحده بوده است “.
نفت ، تروریسم ومناطق استراتژیک مانند خلیج فارس ، تنگه باب المندب وتنگه داردانل که محل تجارت جهانی است در حوزه مسئولیت سنت کام می باشد . در واقع70درصد از ذخایر نفتی جهان در حوزه مسئولیت سنتکام است که برای اقتصاد آمریکا و متحدانش حیاتی می باشد .این مناطق همچنین شامل مسیرهای تجاری مهم دریائی است که خاورمیانه ، اروپا ، جنوب و شرق آسیا ونیمکره غربی ، ونقاط مسدود دریائی نظیر تنگه هرمز و کانال سوئز را به یکدیگر ارتباط می دهد .
آمریکا برای اینکه بتواند در این مناطق به منافع حیاتی خود دست یابد صدها پایگاه نظامی تاسیس کرده است. اما تعداد پایگاه های نظامی آمریکا بعد از حادثه 11 سپتامبر به دلیل نگرانی های امنیتی و به خطر افتادن منافع این کشور افزایش یافته است. بعد از حوادث 11 سپتامبرحوزه عملیاتی سنت کام تمرکزش روی جنگ جهانی علیه تروریسم تمرکز یافت. جنگ های خلیج فارس، افغانستان و بحران یمن باعث شده که سنت کام تمرکز بیشتری روی این مناطق داشته باشد. لذا عملیات های مهم در عراق و افغانستان با ماموریت هائی در شاخ آفریقا و دیگر حوزه مسئولیتی سنت کام ادامه یافتند . از ابتدا سنت کام مسئول چند عملیات بوده است ، شامل دو نزاع بین آمریکا و عراق (عملیات طوفان صحرا 1991) ، عملیات آزادی عراق ( 2003-2011) و جنگ افغانستان ( 2001-2014).
از آن جا که آمریکا به دنبال حفظ منافع حیاتی اش است با شرکا خود یک چارچوب امنیتی منطقه ای ایجاد کرده تا بتواند نگرانی های امنیتی خود را پاسخ گو باشد لذا یکی از اهداف سنتکام، پیشبرد و توان تبادل با شرکا در حوزه عملیاتی مورد نظر است که یکی از راه های برقراری این تبادلات از طریق فعالیت های نظامی با متحدان اش عملی می گردد. کشورهای حوزه سنتکام با یکدیگر ارتباطات و تبادلات نظامی در حال گسترشی دارند که یکی از مهمترین وظایف آنان محسوب می شود .
واشینگتن معتقد است که ایران تهدیدی جدی علیه منافع حیاتی آمریکا در منطقه است لذا سعی می کند با ایجاد پایگاه های نظامی در خلیج فارس و آسیای میانه با این ایران مبارزه کند. در واقع سنت کام تلاش می کند نفوذ ایران در یمن، سوریه و عراق را محدود کند. این فرماندهی نظامی در رابطه با ایران معتقد است که این کشور خواهان تسلط مطلق در منطقه است تا کشورهای همسایه برای امنیت خود به تهران متکی باشند. سنت کام بر این باور می باشد که ثبات ، تجارت آزاد و امنیت توابع کشورهای هم پیمان از اهداف سنت کام است .
پس از خروج ایالات متحده از برجام ، سنت کام فعالیت های نظامی خود را تشدید کرده است. به باور دولت امریکا فعالیت های موشکی ایران موازنه قدرت را در منطقه برهم زده و تهدیدی علیه امنیت منطقه که متحدان آمریکا (اعراب و اسرائیل ) در آنجا به سر می برند ، می باشد. در همین رابطه ژنرال جوزف وتل ایران را تهدیدی بلندمدت برای خاورمیانه خوانده است. ادعای که ایران همواره آن را تکذیب می کند. به باور وتل نیروهای تحت فرمان او به اعمال راهبرد ترامپ در عراق و افغانستان که همان مبارزه با گروه های افراطی برای دستیابی به پایداری و ثبات بلند مدت است ، ادامه می دهد.
اهمیت ژئوپولتیک آسیای مرکزی برای آمریکا باعث شده که نیروهای سنت کام در این منطقه هم پایگاه های نظامی داشته تا در کشور های آسیای مرکزی نفوذ بیشتری نسبت به روسیه و چین ودیگر قدرت های منطقه ای داشته باشند. البته بی ثبات در جنوب مناطق آسیای مرکزی به ویژه افغانستان و پاکستان ، منجر به این نگرانی شد که این بی ثباتی ازآسیای میانه فراتر برود. منازعات هندو – پاکستان در مورد کشمیر، جدا سازی مرز ، و حقوق آب دشمنی تاریخی این دو را شعله ور کرد ه است. این بی اعتمادی باعث شد تا تلاش های کمی برای پیشبرد منع سلاح های هسته ای و تهدید های امنیت جهانی انجام شود. سنت کام جنایات محدودی که در افغانستان توسط برخی از نظامی ها این فرماندهی نظامی صورت گرفته را محکوم و اعلام کرد که به سزای اعمالشان رسیده اند. این فرماندهی نظامی بر این باور است که نظامیان سنت کام شانه به شانه با ارتش افغانستان و همراه سایر متحدان در افغانستان خدمت می کند تا موقعیت های تحصیلی، اقتصادی و صلح را برای آنها به ارمغان آورد.
در اکتبر 2002 سنتکام عملیات هائی را در شاخ آفریقا برای مبارزه با تروریسم، ایجاد محیط امن و تقویت ثبات منطقه ای رهبری کرد. این عملیات ها شامل یکسری حملات “نیروهای عملیاتی ویژه”، کمک های بشر دوستانه و اداره مجموعه متنوعی از برنامه های موثر و مهم شهری بود. این فرماندهی همچنین اعلام کرده است تا به مشکلات و معضلات سرتاسر این منطقه کمک کند .
سنت کام یکی از نه فرماندهی نظامی آمریکا یعنی فرماندهی شمالی ، فرماندهی اروپائی، فرماندهی اقیانوس آرام فرماندهی جنوبی ، فرماندهی آفریقائی ، فرماندهی ویژه ، فرماندهی اقیانوس آرام ، فرماندهی راهبردی و فرماندهی ترابری است که هر یک از آن ها مسئولیت منطقه ای رابه عهد گرفته است. این فرماندهی ها در صورت نیاز با یکدیگر همکاری می کنند. فرماندهی مرکزی آمریکا ماموریت ها و اهدافش را از طریق اداره مرکزی در پایگاه هوائی مک دیل عملی می کند و فرماندهی بخش هائی آن از چهار نیروی مسلح است. سنت کام همچنین متشکل اجزائی از ارتش، تفنگداران دریائی ، نیروی دریائی ، نیروی هوائی و فرماندهی عملیات ویژه می باشد . در طول تمرینات یا عملیات احتمالی ، این نیروهای مسلح آماده هستند تانیروهائی برای هریک از بخش های فرماندهی آماده کنند .
از نگاه سنت کام ترویج همکاری میان ملت ها ، پاسخ به بحران ها ، جلوگیری از و یا شکست دادن تجاوز دولتی و یا غیر دولتی ، پشتیبانی از توسعه و در صورت لزوم ، بازسازی به منظور ایجاد شرایط لازم برای امنیت منطقه ای ، ثبات ، و رفاه از اهداف سنتکام است . در همین راستا اجلاس امنیتی رهبران 20 کشور حوزه سنتکام سالانه تشکیل جلسه می دهند تا سرفصل های مورد نظرشان را ارائه دهند . موضوعاتی مانند ضد تروریسم ؛ حل وفصل منازعات در سوریه ، یمن و عراق ؛ مفاهیم امنیتی اصلاح اقتصادی ؛ و واکنش های نظامی وسیاسی به افراطی گری. [1] به این ترتیب سنت کام با عملیات های نظامی و غیر نظامی توانسته دخالت هائی در حوزه مسئولیت خود داشته باشد که با مخالفت هائی روبروشده است . اما از آنجائی که واشینگتن حافظ منافع حیاتی وامنیتی خود در جهان است همچنان ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا در حوزه مسئولیت خود فعال است و به بحران ها و تنش های بوجود آمده واکنش نشان می دهد .
واژگان کلیدی: سنت کام ، حوزه مسئولیت ، عملیات های نظامی ، خاورمیانه ، بخشی از شمال آفریقا ، آسیای مرکزی
[1] http://unipath-magazine.com/seeking-unity-in-manama/
