مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
دو سال و نيم پس از آغاز بحران سياسي در اين کشور هر روز بر تعداد تلفات شهروندان غيرنظامي افزوده شده و خبرهايي نيز از انتقال موشک هاي اس 300 روسي به سوريه وجود دارد . همچنين جدا از مذاكرات امريكا و روسيه شاهد سفر مک کين به سوريه و احتمال توسل واشنگتن به گزينه نظامي و توجه به نشست ژنو 2 هستيم. در اين راستا براي شناخت بيشتري از آينده رويكرد امريكا در حمله به سوريه يا توسل به گزينه سياسي گفتگويي با دکتر شهروز ابراهيمي، استاديار روابط بين الملل دانشگاه اصفهان، انجام داده ايم:
واژگان كليدي: آينده رويكرد امريكا در بحران سوريه، حمله نظامي به سوريه ، امريكا و سياست امريكا در سوريه، شمشير دو لبه سوريه، رويكرد سياسي امريكا در ژنو دو، تقويت نظامي مخالفان سوريه
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا مي توان گفت اوباما در چند ماه گذشته از شدت رويكرد تهاجمي خود در سوريه كاسته است؟
رويکرد اوباما همانند سابق اين بوده است که به جاي دخالت مستقيم در سوريه از طريق متحدين منطقه اي خود (در رأس آن: ترکيه، قطر و عربستان سعودي ) اوضاع را تحت کنترل درآورد. به نظر مي رسد که آمريکا و همين طور اتحاديه اروپا از دوسال و نيم پيش که اوضاع داخلي سوريه متشنج شده است بر پيچيدگي اوضاع در سوريه واقف نبوده اند. در نهايت اوضاع سوريه را همچون مورد ليبي و تونس و مصر ارزيابي مي کردند که بين 1 الي دو سال به سقوط بشار اسد خواهد انجاميد، ولي امروزه مي بينند که تغيير چنداني در اوضاع حاصل نشده و بعلاوه که ارتش سوريه در برخي جبهه ها (در القصير) به موفقيتهايي دست يافته است. اين چيزي است که آنها پيش بيني نمي کردند. در واقع مي توان گفت که آمريکا اميدوار بود که ازطريق کنترل اوضاع از راه دور ، مخالفان بتوانند بشار اسد را سرنگون کنند. از طرف ديگر ، اوباما با تشديد جنگ در سوريه و مطرح شدن نيروهاي معارض تندرو، در ترديد بوده و هست که در صورت پيروزي مخالفان آينده سوريه آيا به نفع مصالح و منافع آمريکا و اسرائيل خواهد بود يا نه؟ واقعيت تشديد فعاليت نيروهاي تندرو جهادي در اين ترديد اوباما نقش داشته است. حتي رژيم اسرائيل هم نسبت به آينده سوريه در صورت سرنگوني اسد بيمناک است. به هرحال در طي چهار دهه حاکميت خاندان اسد بلنديهاي جولان امنيت داشته است و از سال 1967 که اسرائيل اين بلنديها را در اشغال خود نگه داشته است، خاندان اسد براي تغييروضعيت آن اقدامي نکرده اند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به برخي گزارشها در شرايط كنوني رويكرد امريكا در سوريه تا چه ميزاني با سياست خارجي تركيه قطر و عربستان در سوريه همگرا است؟
در اين مورد كه ترکيه و قطر موافق حمله نظامي و رويکرد تهاجمي بيشتر آمريکا برضد سوريه بوده اند وآمريکا موافقت نداشته است. اما در مورد اين که ثبات در سوريه به هر شکل ممکن (چه با دخالت نظامي و چه با راه حل هاي سياسي) بايستي برقرار گردد آمريکا و متحدين منطقه اي اش هماهنگ هستند. يعني استراتژي يکسان و تاکتيکهاي متفاوت. البته اين طبيعي است. ترکها در مرز جنگ داخلي سوريه هستند. براي آنها هر چه جنگ به درازا بکشد ريسک جنگ و تسري آن (به علت موضوعات مربوط به علويان و کردها) بالاتر است. عربستاني ها هم که در رقابت با ايران باخت و پيروزي را براي خود حيثيتي مي بينند و قطريها پيش قراول و حامي حرکتهاي دمکراتيک در منطقه شده و از اين حيث براي خود وجهه اي کسب کرده اند.
براي آمريکا وضعيت سوريه حکم شمشير دو لبه دارد. ورود و عدم ورود به سوريه براي آنها زيانبار است ولي حياتي نيست. رويکرد محتاطانه آنها در مورد سوريه مويد اين امر است. به هرحال تجربه آنها از مصر و عراق و ليبي به آنها ديکته کرده است که رويکرد محتاطانه تري پيش بگيرند. آنها متوجه اين امر هستند که نابودکردن و ساقط کردن بسيار آسانتر از ساختن است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با در نظر داشت مذاكرات اخير روسيه با امريكا آيا ممكن است ايالات متحده با روسيه در زمينه سوريه به توافق برسد ؟
شايد طولاني شدن جنگ هر دو طرف را به اين امر واداشته که بالاخره راه حل سياسي به موضوع پيدا کنند. دو موضوع مهم در اين اواخر باعث شده که آنها به اين راه حل توجه کنند . موضوع اول طولاني شدن جنگ و موضوع دوم چشم انداز مخوفي از جنگ فرقه اي و تندترشدن گروههاي افراطي است. در موضوع ثبات حتي روسها نگرانيشان بيشتر از آمريکاست. روسيه نگراني بزرگي نسبت به تسري خشونت و افراطي گري به آسياي مرکزي و از آن طريق به جمعيتهاي مسلمان فدراسيون روسيه و همينطور چچنستان دارد. به ويژه که ورود نسبتأ مستقيم برخي بازيگران خارجي مثل حزب الله لبنان در ماههاي اخير به موضوع سوريه چشم اندازي به روسها مي دهد که اين ورود ممکن است نقش بازيگراني همچون عربستان سعودي را در تشديد بحران بيشتر نمايد. روسها خاطره خوبي از نقش عربستان سعودي در جنگ چچن با روسيه ندارند.
آمريکا و روسيه که تا حالا اوضاع را کنترل شده مي ديدند ظاهرأ به اين نتيجه رسيده اند که در صورت عدم ورود جدي ممکن است اوضاع از کنترل خارج گردد ولي اين به معناي اين نيست که در جزئيات راه حلها بتوانند به توافق لازم برسند. حتي از هم اکنون نشانه هاي شکست کنفرانس ژنو 2 به چشم مي خورد. تحويل بخشي از محموله دفاع هوايي به سوريه از طرف روسيه و لغو تحريم تسليحاتي سوريه از طرف اتحاديه اروپا نشانه هاي شکست اين کنفرانس از هم اکنون است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: يك‌عضو کميته نيروهاي مسلح سناي آمريکا تهديد کرد در صورت شکست کنفرانس ژنو ۲ ، آمريکا براي از بين بردن نيروي هوايي دولت سوريه وارد عمل خواهد. آيا احتمال حمله نظامي امريكا به سوريه روز به روز بيشتر ميشود؟
در صورت شکست کنفرانس که احتمال آن به نظر من خيلي زياد است، رويکرد تهاجمي آمريکا به همراه متحدان منطقه اي و ناتو زياد است. بويژه که اسرائيل تا حالا نسبت به سقوط اسد دودل بوده است ( به علت ترس از آينده سوريه و گروههاي افراطي)، با تحويل دادن سيستم دفاع ضد هوايي به سوريه احتمالأ موافق سرنگوني اسد به طريق زور خواهد بود. همينطور ترکيه به اين رويکرد بيش از پيش تمايل نشان خواهد داد. به نظر من آينده جنگ داخلي سوريه را نه تهاجم نظامي و نه راه حل سياسي رقم نخواهد زد. چرا که راه حل سياسي بعيد است براي موضوع پيدا شود. به اين دليل که انعطافي از سوي هيچ يک از دوگروه درگير ديده نمي شود. مخالفان از هرگونه راه حلي که باعث گردد که اسد در قدرت باقي بماند و يا درآينده سوريه نقشي داشته باشد استقبال نمي نمايند. از طرف ديگر اسد به دست برداشتن از قدرت به هيچ وجه راضي نيست. از طرفي تحويل سيستم دفاع هوايي به سوريه که اسد در روزهاي اخير اعلام کرد که بخشي از آن را تحويل گرفته است (چنانچه حقيقت داشته باشد)، موضوع مداخله نظامي غرب به شکل حمله نظامي و حتي برقراري پرواز ممنوع را با مشکل جدي مواجه مي سازد. ولي اين دو مانع( امکان پذيري کمتر حمله و نيز به بن بست رسيدن راه حل سياسي) يک چشم انداز به ما ارائه مي دهد و آن اين که آينده سوريه را جنگ داخلي رقم خواهد زد و اين که در ماههاي آتي جنگ شدت خواهد يافت و اروپا و امريکا به همراهي متحدين منطقه اي خود منجمله ترکيه مجبور خواهند شد که ادوات نظامي گسترده اي را در اختيار نيروهاي معارض قرار دهند. در آينده اسرائيل نيز رويکرد تهاجمي خود را شدت خواهد بخشيد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با در نظرداشت برگزاري نشست ژنو دو به نظر شما مهمترين متغيرهاي دخيل داخلي سوريه در هرگونه احتمال حمله نظامي گسترده امريكا به سوريه چيست؟
آمريکا از گروههاي افراطي جهادي همچون النصره بيم دارد. يکي از اقداماتي که آمريکاييها و ترکها به عمل آورده اند، از جمله در نشست هفت روزه اخير رهبران گروههاي اپوزسيون در ترکيه، هدف اين بوده که شکافهاي داخلي گروههاي معارض را کمتر کرده و همين طور عناصر ليبرالي را وارد عضويت نمايند. گفته مي شود که در نشست استانبول توافق شد که برخي از اين نيروها از جمله جناح ميشل کيلو که مورد حمايت ترکيه و قطر هستند و همينطور اعضايي از متحدين مصطفي الصباغ به انجمن 60 نفره ائتلاف ملي سوريه وارد شوند. در اين شرايط آمريکا بعيد است که حمله نظامي گسترده اي انجام دهد. ولي مداخله نظامي مستقيم به معناي ورود تسليحات بيشتر به نيروهاي داخلي بسيار محتمل است. همين طور در صورتي که سيستم دفاع هوايي روسيه (چنانچه بطور کامل تحويل اسد شود)، در عمل ناتوان گردد احتمال برقراري منطقه پرواز ممنوع وجود دارد. ولي اگر اين سيستم، توانايي خوبي نشان دهد احتمال اين امر کمتر است. به هرحال شکست کنفرانس ژنو 2 احتمالأ نقطه عطفي در تشديد جنگ داخلي و رويارويي نسبي روسيه با آمريکا و هم پيمانان آن خواهد بود و حتي احتمال اين که از کنترل خارج گردد زياد است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش احتمالي بازيگران منطقه اي چون ايران، عربستان، قطر و تركيه در هر گونه تصميم گيري امريكا در مورد آينده سوريه چه خواهد بود؟
ترکيه موافق شرکت ايران در کنفرانس ژنو2 است، ولي عربستان سعودي به شدت مخالف حضور ايران است. برخي از کشورهاي اروپايي از جمله فرانسه مخالف حضور ايران در کنفرانس ژنو است. هر گونه راه حل سياسي بدون حضور اين کشورها که مستقيم در سوريه ذي نفع هستند امکان پذير نيست. ولي واقعيت اين است که اختلافات اين دو گروه ايران از يک طرف و آن سه کشور ديگر از طرف ديگر به اندازه اي زياد است که هرگونه اجماع نظر را با بن بست مواجه مي سازد. اين دو گروه هر يک يکديگر را بخشي از مشکل تلقي مي کنند. هر دو گروه به دنبال اين هستند که قبل از نشست اوضاع داخلي سوريه به نفع آنها سوق پيدا کند. با اين برداشت سوئ که نسبت به يکديگر دارند بعيد است که بتوان به توافقي پايدار دست يافت. بويژه بين ايران و عربستان موضوع سوريه حياتي است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اخيرا جان مک کين” عضو مجلس سناي آمريکا روز دوشنبه با ورود به خاک سوريه از طريق ترکيه، با شماري از مسؤولان و فرماندهان گروه هاي مخالف حکومت دمشق ديدار کرد. همچنين وزارت خارجه آمريکا ضمن ابراز مخالفت خود با تصميم روسيه براي ارسال سامانه موشک‌هاي پيشرفته «اس ۳۰۰» به سوريه اعلام کرد که اين يک تصميم اشتباه است. آيا ممكن است امريكا با روسيه به تقابل نظامي بر سر سوريه رسد؟
بايد به ياد داشته باشيم که جان مک کين قبل از ايجاد پرواز ممنوع در ليبي و حمله ناتو از مناطق آزاد شده ليبي ديدن کرد. جمهوري خواهان در پي اين هستند که با اين اقدامات اوباما را به رويکرد تهاجمي تر ترغيب نمايند. درصورت تحويل اين سيستم دفاع هوايي مخالفتها با روسيه بيشتر خواهد شد. روسيه و آمريکا و اروپا به دنبال اين هستند که موازنه قدرت تا زماني که تصميم قاطعي برسر روسيه اتخاذ نشده است به ضرر متحدين خود رقم نخورد. تصميم روسيه به واگذاري سيستم دفاع هوايي درست يک روز پس از تصميم اتحاديه اروپا داير بر لغو تحريم تسليحاتي سوريه به مدت دو ماه( از اول ژوئن) بوده است. تصميم اتحاديه اروپا براي لغو تحريم تسليحاتي هم درست پس از اعلام موفقيت ارتش سوريه در آزادسازي القصير بوده است. به نظر من در چشم اندازي به آينده رويکرد امريکا بايد گفت که نتيجه جنگ در سوريه را تقويت توان نظامي دوطرف رقم خواهد زد. سيستم دفاع هوايي ممکن است احتمال حمله امريکا و اروپا و ترکيه را متوقف نمايد ولي به نوبه خود باعث صدور تسليحات گسترده به داخل سوريه خواهد شد و اين متاسفانه باعث تلفات بيشتر و کشتار بيشتر از سوي هر دو طرف خواهد شد تا آنجا که در نهايت يک طرف در داخل غلبه پيدا کند.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
