افغانستان و مساله خروج نیروهای نظامی ناتو(بخش دوم)

معصومه طالبی

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

بیان رویداد

30 سال پس از  حمله شوروی به افغانستان و حدود 10 سال پس از حمله و اشغال این کشور توسط کشورهای غربی، افغانستان هنوز ناامن و توسعه نیافته به نظر می رسد. با وجودی که حمله نظامی گسترده در سال 2001 وجنگ علیه تروریزم به انگیزه نابودی گروه های تروریستی و حکومت طالبان که متحد اصلی القاعده در افغانستان بود، شروع شده بود. علاوه بر اینها بازسازی افغانستان و تبدیل آن به کشوری که دیگر پناهگاه گروه های دهشت افکن و افراط گرا نباشد نیز از جمله اهداف این جنگ بوده است. سال 2014، سالی سرنوشت ساز و مهم برای افغانستان خواهد بود چرا که روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان تا پایان سال 2014 تکمیل می شود و در آن زمان مسئولیت تامین امنیت سراسر افغانستان بر عهده نیروهای امنیتی افغان خواهد بود. بسیاری معتقدند این خروج می بایست هر چه سریعتر انجام پذیرد و برای این استدلال خود نیز دلایل متعددی ارائه می کنند که در این بخش مورد بررسی قرار می گیرند. بخش بعدی این مقاله نیز دیدگاه مخالفان را بررسی خواهد کرد.

کلید واژگان: خروج ناتو از افغانستان، مخالفین خروج ناتو از افغانستان، امنیت و بازسازی افغانستان

تحلیل رویداد

با توجه به اینکه زمان خروج نیروهای خارجی در افغانستان نزدیک است، به تدریج ، قدرت نیروهای غیر امریکایی ناتو در افغانستان کاهش پیدا می کند و بیشترین مسئولیت ها به امریکایی ها انتقال می یابد، زیرا امریکایی ها پیمان استراتژیک امضاء نموده و پایگاههای نظامی حساس افغانستان را در اختیار خود قرار داده اند، بنابراین با این شرایط، برای نیروهای ناتو و غیر امریکایی، حضور در افغانستان توجیه چندانی ندارد. آمریکا نیز با پیمان استراتژیک خود زمینه های خروج کامل نیروهای خود را در سال 2014 و یا پس از آن، با حفظ پایگاه در افغانستان، فراهم می نماید. خروجی که چه در آمریکا و چه در خارج از آن، با استقبال بسیار گسترده ای مواجه شده است. مردم آمریکا که با بحران اقتصادی و پیامدهای آن دست و پنجه نرم می کنند، مصرف سالانه ی صد میلیارد دلار در افغانستان را قابل قبول نمی دانند در نتیجه دولتمردان خود را تحت فشارهای خواست عمومی قرار می دهند. مردم در آمریکا نه تنها معتقدند که جنگ در افغانستان به تامین امنیت آنها کمک نمی کند بلکه فقط هزینه های مالی و جانی را برای آنها افزایش می دهد. در نظر سنجی موسسه گالوپ که در مارس 2012 انجام گرفت  حدود 60 درصد مردم ایالات متحده آمریکا خواستار خروج هر چه سریع تر نیروهای آمریکایی از افغانستان شدند و تنها 35 درصد آنان خواستار این بودند که خروج نیروها می بایست متعاقب برقراری ثبات در افغانستان باشد(2).

بریتانیایی ها نیز بر این عقیده اند که حضور بیشتر  نیروهایشان در افغانستان حاصلی جز تلفات جانی بیشتر برای این کشور در بر نخواهد داشت. چرا که آشوب های کنونی در داخل افغانستان دیگر مربوط به نیروهای خارجی حاضر در این کشور نمی شود و تنها جنبه درونی دارد. این در حالی است که نزاع 11 ساله در افغانستان تنها برای بریتانیا  438 کشته در بر داشته است  و بدین ترتیب است که بریتانیایی ها معتقدند دیگر چیزی برای بدست آوردن در افغانستان وجود ندارد و تنها راه ممکن خروج سریع نیروها از افغانستان است(1).

از طرفی نیز، افغانستان کشوری اسلامی با مردمی مسلمان می باشد که در حوزه های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی؛ زمانی ابتکارات موجود در این زمینه ها می تواند موفق باشد که مبتنی بر خصوصیات  و ویژگی های مردم این کشور باشد. بر اساس اعلام سایت مردمی افغان، مردم افغانستان نسبت به خارجی هایی که احساس کنند هم دین و هم آیین آنان نیستند بدبین اند و نمی توانند خود را قانع کنند که ارتش بیگانه، کارشناسان نظامی و حتی سیاسی آن ها در افغانستان، حضور داشته باشند. آن ها معتقدند هرچقدر حضور نيروهاي نظامي خارجي تحت هرگونه توجيهي در افغانستان به درازا بکشد، نه تنها پيام‌آور صلح و ثبات در افغانستان نخواهد بود، بلکه زمينه را براي فعاليت گروه‌هاي تندرو مهيا خواهد ساخت.

در این میان کشورهای همسایه افغانستان نیز از حضور طولانی مدت نیروهای خارجی در افغانستان خشنود به نظر نمی رسند. از جمله اینکه ایران همواره تاکید کرده است که ابتکارات اقتصادی در افغانستان باید با محوریت کشورهای منطقه و بدون انگیزه های سیاسی و سلطه طلبانه باشد و همواره آمادگی خود را برای توسعه مناسبات همه جانبه در ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی با دولت افغانستان و برای مشارکت در بازسازی این کشور اعلام نموده است.

در نهایت اینکه فرمانده نیروهای ائتلاف ناتو در افغانستان نیز اعلام کرده که بیش از سه چهارم جمعیت این کشور هم‌اکنون تحت کنترل نیروهای امنیتی افغان هستند و مسوولیت تامین امنیت آنها را نیروهای محلی بر عهده دارند و بنابراین زمینه برای خروج هر چه سریع تر نیروهای ناتو فراهم می باشد.

به طور کلی، کارشناسانی که موافق با خروج هر چه سریع تر نیروهای بین المللی از افغانستان هستند، دلایل خود را به صورت مدون چنین بیان می کنند:

1.با طولانی شدن جنگ در افغانستان، احساسات ضد آمریکایی در جهان افزایش یافته است. این جنگ که بنا به پیش بینی های اولیه نباید از چند ماه و یا سال محدود تجاوز می کرد، اکنون یک دهه است که کشورهای حاضر در جنگ و افغانستان را به خود مشغول کرده و امیدی به پایان آن نیز در آینده نزدیک به چشم نمی خورد.

2. مشکلات افغانستان راه حل های غیرنظامی را می طلبند. به دلیل سه دهه جنگ و اشغال نظامی در افغانستان، هم اکنون این کشور چهارمین کشور فقیر در جهان است که مشکلات آن بیشتر مربوط به چالش های سیاسی و اقتصادی می شود  و بنابراین با راه حل نظامی قابل حل نمی باشد.

3. ادامه حضور امریکا در افغانستان منجر به اقدامات جسورانه تر گروه القاعده شده است. بنابر ادعای دبیرکل ناتو اخیرا حملات نیروهای افغان به عنوان استراتژی جدید طالبان بر علیه نیروهای آمریکایی افزایش یافته و نیز روحیه نیروهای آمریکایی  تضعیف شده است. بنابراین او بر تسریع روند خروج این نیروها از افغانستان تاکیده کرده است. طالبان حتی به آمریکاییها پیشنهاد کرده است مذاکراتی مستقیم بر سر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان صورت گیرد. این گروه حتی کمک هایی را نیز برای خروج نیروهای خارجی پیشنهاد کرده اند.

4. خروج نیروهای آمریکایی و غربی از افغانستان هیچ گونه خطری را برای این کشورها افزایش نخواهد داد. حضور نیروهای ناتو در افغانستان و عراق زمینه «جنگ برای آزادی» را در این کشورها بوجود آورده است.

5. آموزش  نیروهای امنیتی و دفاعی  افغانستان دلیل کافی برای ادامه حضور در این کشور نیست. آموزش این نیروها در حالی که کشور از مشکلات عمیق اقتصادی و سیاسی رنج می برد، راه به جایی نخواهد برد.

6. در شرایط کنونی هزینه های جنگ و حضور بیشتر در افغانستان، از هزینه های توسعه فراتر رفته است. جنگ فرسایشی با طالبان که هزینه های هنگفتی را برای کشورهای حاضر در جنگ داشته است، با توجه به بحران اقتصادی در این کشورها بار سنگینی را بر دوش آنها می گذارد که با توجه به طولانی شدن جنگ، دولت ها قادر به پاسخ دهی به افکار عمومی کشورهایشان نمی باشند. براساس اعلام برخی از رسانه ها یک سرباز ناتو در افغانستان سالانه بیش از یک میلیون دلارهزینه دارد.

7. کافی است از ویتنام درس بگیریم تا دریابیم که جنگ برای باثبات سازی افغانستان بی فایده است و دیگر هیچ راه حل نظامی برای مشکلات افغانستان وجود ندارد. افغانستان نیز همچون ویتنام به توسعه اقتصادی و اجتماعی نیاز دارد تا جنگ. در افغانستان نیز همچون ویتنام، پیروزی دست نیافتنی به نظر می رسد.

8. افزایش نیروهای خارجی تنها تنش در افغانستان را طولانی خواهد نمود. گروه طالبان به عمد درصدد ایجاد اغتشاشات گسترده در افغانستان هستند تا افکار عمومی جهان و سیاستمداران جهان را به ابعاد منفی حضور نیروهای خارجی در افغانستان جلب نمایند.

9. بیشتر مردم افغانستان خواهان خروج نیروهای بین المللی هستند. علی رغم خطرات امنیتی بی شماری که در افغانستان وجود دارد، مردم این کشور خواهان خروج نیروهای خارجی هستند. اشغال نظامی نمی تواند به صلح در افغانستان بیانجامد و تنها قادر به تامین منافع عده ی معدودی و یا جوامع دیگر می باشد.

10. جامعه بین المللی می بایست تنها به افغانستان کمک کند تا دموکراسی در آن شکل گیرد، نمایندگان اصلی مردم بر سر کار آیند و زمینه ای برای فعالیت طالبان در آن نباشد. مشکل افغانستان توسط خود افغانها باید حل شود و اتحاد و وحدت مردم افغانستان جز توسط خودشان، با هیچ قدرت خارجی دیگری قابل دستیابی نیست. برخی معتقدند اگر افغانستان عاری از هر نوع دخالت خارجی باشد به توافق بین گروههای مختلف خواهد انجامید.

11. ادامه اشغال افغانستان به آسیب بیشتر زنان و کودکان منجر خواهد شد. اشغال نظامی به بی خانمان شدن بسیاری از زنان و کودکان منجر شده است. پس از خروج نظامیان سازمانهای زنان بیشتر می توانند از حقوق زنان دفاع کنند.

این دلائل کافی است تا دیدگاه ها نسبت به ترک افغانستان توسط نیروهای غربی، خوشبینانه تلقی شود. حامد کرزای رییس جمهوری افغانستان و دیگر مقامات ارشد نظامی این کشور در مورد توانایی ارتش و پلیس این کشور برای حفاظت از غیرنظامیان ابراز اطمینان کرده اند. چندی پیش کرزای اعلام کرد که نیروهای خارجی آموزش 350 هزار نیروی امنیتی افغان را برعهده دارند که آمادگی کامل آنها برای تامین امنیتی ملی مصادف با خروج کامل نظامیان خارجی خواهد بود(3).براساس اعلام کرزای، حتی اگر نیروهای تحت امر ناتو افغانستان را ترک کنند، حمایت های مالی بین المللی از افغانستان پابر جا خواهد بود و نگرانی خاصی در این مورد وجود نخواهد داشت.

دورنمای رویداد

هدف اصلی نیروهای امنیتی ناتو ظرفیت سازی برای نیروهای امنیتی افغان بود که از نظر راسموس این مهم محقق شده و نیازی به تمدید مدت زمان حضور این نیروها در افغانستان وجود ندارد. در شرایط کنونی به نظر می رسد که تنها راه برگشت امنیت وثبات به افغانستان خروج نیروهای خارجی از افغانستان و سپردن اختیارات و تعیین سرنوشت سیاسی به دست خود افغان ها باشد و اگر واقعا دولت و مردم افغانستان مورد حمایت جدی قرار بگیرند هیچگاه نیازی به حضور این چنینی نیروهای خارجی در داخل این کشور نخواهد بود. این نیاز به حمایت نه تنها از جانب نیروهای بین المللی بلکه از جانب همسایگان این کشور نیز ضروری به نظر می رسد. با این وجود آنچه که ضروری تر است، اتحاد و همبستگی مردم افغانستان برای ایجاد توسعه و پیشرفت در ابعاد مختلف این کشور است. مردم و دولت افغانستان و همچنین شرکای بین المللی این کشور در راستای چشم انداز توسعه افغانستان به سوی یک کشور باثبات، امن و مرفه در منطقه سهیم هستند. ناتو به عنوان نیرویی که 11 سال تامین امنیت در افغانستان را برعهده داشته، می بایست قبل ار خروج کامل امنیت در افغانستان را تضمین کند تا چشم انداز توسعه در این کشور، روشن تر از قبل باشد. با این وجود، واضح است که ثبات سیاسی در افغانستان تنها توسط یک فرایند آشتی ملی گسترده محقق خواهد شد که تماما مربوط به ملت افغانستان می شود.

منابع

 (1Kinder Lucy, we have failed in Afghanistan and should pull out immediately says Paddy Ashdown, 16    Nov 2012, www.telegraph.co.uk

2)10 Facts about US withdrawal from Afghanistan, 12.3.2012, www.countdown.org

3) Afghan president seeks to allay fears of post- 2014 chaos, 27 Nov 2012, www.reuters.com