كارشناس مسائل استراتژيك
مركز بين المللي مطالعات صلح–IPSC
قطر از زمان استقلال به دلیل کوچک بودن و توان نظامی دفاعی اندک، همواره در پی افزایش توان و اقتدار نظامی خود بوده است. اما در یک دهه گذشته و همزمان با افزایش ثروت و درآمد این کشور، این روند حالتی افزایشی و جهشی داشته و علاوه بر خرید تجهیزات نظامی پیشرفته از تولیدکننده‌های مختلف، از راه ایجاد تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌نامه‌های مختلف برای آموزش و توان‌افزایی نیروی انسانی خود نیز اقدام کرده است. با اين حال قطر جایگاه پراهمیتی در میان قدرت‌های نظامی دنیا ندارد. این کشور بنا بر برخی گزارش‌های تحلیلی و آمارهای موجود در سال 2017 در رتبه 93 ازلحاظ قدرت نظامی قرار داشته و کل نیروی نظامی فعال آن در سه بخش زمینی، هوایی و دریایی حدود 12000 هزار نفر است. در اين بين براي بررسي بيشتر اين توان و برنامه ها و اهداف نظامي اين كشور گفتگويي با كارشناس مسائل دفاعي و استراتژيك انجام داده ايم:
واژگان كليدي: استراتژي، دفاعي نظامي قطر، ارتش، قطر و ناتو، مدرن سازی ارتش، بودجه نظامی
مركز بين المللي مطالعات صلح: در دو سال گذشته با توجه به موضوع سامانه موشكي خليج فارس در قطر و… نوع همكاري هاي نظامي و مشاركت اين كشور با آمريكا با چه مولفه هايي مورد بررسي شما قرار ميگرد ؟
قطر همکاری نظامی و تسلیحاتی خود با آمریکا را گسترش می‌دهد و قرار است واشنگتن با فروش سیستم‌های تسلیحاتی هدایت شونده پیشرفته به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار به دوحه موافقت کند. به گزارش الوقت به نقل از شبکه تلویزیونی الجزیره قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر در دیدار با جیمز ماتیس وزیر دفاع آمریکا در واشنگتن روابط همکاری بین دو کشور را مورد بررسی قرار داد و به اهمیت هماهنگی بین دوحه و واشنگتن بویژه در زمینه “مبارزه با تروریسم” اشاره کرد. مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا در جریان دیدار از کشورهای عربی خلیج فارس گفت که واشنگتن با حضور گسترده‌تر در پایگاه نظامی العدید قطر موافق است. وزیر خارجه آمریکا این سخنان را روز یک شنبه در دیدار با محمد بن عبدالرحمان بن جاسم آل ثانی وزیر خارجه و معاون نخست وزیر قطر در دوحه بیان کرد. پایگاه نظامی العدید الجویه در جنوب غربی دوحه پایتخت قطر واقع شده است که نیروهای هوایی آمریکایی و همچنین نیروهای هوایی قطر در آنجا حضور دارند. گفته می شود که بیش از ۱۱ هزار نظامی آمریکایی در این پایگاه حضور دارند. پمپئو همچنین به تنش های بین قطر و کشورهای عرب خلیخ فارس بویژه عربستان سعودی اشاره کرد و گفت که این تنشها خیلی به درازا انجامیده است. از ژوئن ۲۰۱۷ عربستان سعودی، امارات، بحرین و همچنین مصر روابط دیپلماتیک و تجاریشان را با قطر قطع کردند. این کشورها قطر را متهم کرده‌اند که از تروریسم و همچنین رژیم ایران حمایت می کند. اتهاماتی که مقامات قطر رد کرده‌اند. قطر در تلاش است با گسترش رابطه با واشنگتن بر انزوا و تحریم‌هایی که کشورهای همسایه‌اش علیه او اعمال کرده‌اند غلبه کند به همین دلیل دوحه به دنبال افزایش سرمایه‌گذاری هایش در آمریکاست و قرار است طی دو سال آینده ۴۵ میلیارد دلار در آمریکا سرمایه گذاری کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده راهبردها و اهداف اصلي نظامي و دفاعي اين كشور در سطح ملي و بين المللي چيست؟
با تداوم بحران دیپلماتیک میان قطر و همسایگان آن که به گفته مقامات این کشور نیاز به خود اتکایی بیشتر را بیش از همیشه روشن کرده است، دوحه تصمیم دارد تا سال 2025 نیروی دریایی خود را تا دو برابر گسترش دهد. این تصمیم مقامات قطر در شرايطي عملی می شود که تازه ترین پایگاه نیروی دریایی این کشور راه اندازی شده و از سوی دیگر برنامه گسترده تری برای فراخواندن واجدان شرایط برای گذراندن دوره خدمت سربازی در دست اجرا است. کشور کوچک ولی ثروتمند قطر درست همانند همسایگان بزرگتر خود از ثروت نفتی سرشاری که در اختیار دارد برای نوسازی ارتش و نیروهای مسلح خود استفاده و ده ها میلیارد دلار برای خرید برخی از پیشرفته ترین تسلیحات نظامی جهان هزینه کرده است. مقامات دفاعی قطر معتقدند برنامه نوسازی و گسترش نیروی دریایی این کشور مربوط به پیش از شروع محاصره سیاسی و اقتصادی دوحه از عربستان سعودی و چند کشور عربی دیگر است. عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر ژوئن 2017 به علت آنچه که حمایت قطر از تروریسم نامیدند، روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با دوحه قطع کردند. اما مقامات دفاعی قطر همچنین معتقدند این تنش ها باعث شده است نیاز به تقویت توانمندی های داخلی بیشتر از همیشه حس شود.
هرچند قطری ها همچنان امیدوارند مناقشه با همسایگان عرب آنها هرچه زودتر به پایان برسد. این مناقشه باعث شد واشنگتن تلاش هایی را برای حل و فصل و میانجیگری میان طرف های آن شروع کند؛ همزمان واشنگتن تلاش کرده است یک ائتلاف نظامی را با هدف مهار ایران در خاورمیانه شکل دهد.
قطر اعلام کرده است تا زمانیکه این کشور از سوی همسایگان خود محاصره شده است، چنین ائتلافی فاقد اعتبار لازم است.
آمریکا، متحد همه شش کشور عضو شورای همکاری خلیج (فارس) به شمار می رود. قطر میزبان پایگاه نظامی العدید است که بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه به شمار می رود. بحرین نیز میزبان ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا است. از زمان شروع بحران قطر و همسایگان آن، دوحه اقدام به خرید سه نوع جنگنده مختلف از جمله 36 فروند اف -15 ساخت آمریکا، دوازده فروند جنگنده رافال ساخت فرانسه و 24 فروند یوروفایتر تایفون ساخت چند کشور اروپایی کرده است.
این در حالی است که به باور تحلیل گران، کمبود نیروی انسانی در حال حاضر اصلی ترین چالش پیش روی قطر به شمار می رود. از سوی دیگر گوناگونی خریدهای تسلیحاتی این کشور باعث شده است بحث آموزش نیروهای نظامی آن پیچیده تر شود.
پیتر وزمان از پژوهشگران ارشد موسسه تحقیقات صلح بین الملل استکهلم (سیپری) معتقد است «آنها مجبورند نیروی دریایی و هوایی تازه ای را عملا از صفر بسازند؛ از کجا می خواهند نیروی انسانی مورد نیاز را پیدا کنند؟» وی افزود :«اگر این اوضاع را با کشورهایی مانند بلژیک یا سوئد مقایسه کنید که دستکم ده میلیون نفر جمعیت دارند و کارشان برای انتخاب نیرو راحتتر است و از طرفی نیروهای مسلح آنها از نظر میزان تجهیزات از قطر کوچکتر هستند، آن وقت می بینید دوحه با چه چالش بزرگی روبرو است».
قطر تنها سیصد هزار نفر جمعیت دارد و برای انتخاب نظامیان خود به اتباع کشورهایی مانند سودان و پاکستان وابسته است.
مقامات قطر قصد دارند بیشترین تعداد افرادی را که بتوانند جذب ارتش کنند. اما آنها از ذکر آمار و ارقام شمار کنونی قطری ها یا خارجی های حاضر در نیروهای مسلح این کشور خودداری می کنند. دوره اجباری خدمت سربازی امسال از سه ماه به دوازده ماه افزایش یافت و همچنین برای نخستین بار زنان قطری هم می توانند به شکل داوطلبانه وارد خدمت نظامی شوند. وزیر دفاع قطر گفت «قرار نیست ما سربازان خارجی را برای به حرکت درآوردن هواپیماها، راندن تانک ها و سوار شدن بر کشتی هایمان به قطر بیاوریم». چالش آموزش نیروی انسانی تازه بیشتر از هر جا در مدرسه نظامی الزعیم مشهود است که قصد دارد امسال تا یک سوم بر تعداد خلبانان فارغ التحصیل شده خود بیفزاید و از سوی دیگر در سال جاری به یک پایگاه دیگر منتقل شود.
همچنین نخستین گروه اف پانزده های نیروی هوایی قطر شامل شش فروند از این جنگنده های ساخت آمریکا سال 2021 وارد این کشور خواهند شد و بنابر گفته سرلشکر عیسی المهندی از مقامات دفاعی دوحه و ناظر برنامه اف پانزده، تا زمان آماده شدن خلبانان قطری از دست کم دوازده نفر از کارکنان نیروی هوایی آمریکا برای به پرواز درآوردن آنها استفاده خواهد شد. قطر با وجود تاکید بر برنامه های بلندپروازانه به منظور تقویت قوای نظامی خود از تصمیم به سرمایه گذاری در پایگاه العدید خبر می دهد که پایگاهی بسیار مهم برای عملیات نظامی آمریکا در سوریه، عراق و افغانستان به شمار می رود. مقامات قطری قصد دارند سرمایه گذاری هایی تازه برای ایجاد امکانات اقامتگاهی، استراحتگاهی و غذاخوری بیشتر در العدید انجام دهند تا تقریبا ده هزار آمریکایی مستقر در آن احساس راحتی بیشتری داشته باشند.
