ارتباط هوش مصنوعی با سیاست (بخش نخست)

دکتر مهدی مطهرنیا

استاد دانشگاه و آینده پژوه سیاسی

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

گذشته و حال هوش مصنوعی

هوش مصنوعی(Artificial intelligence) یا هوش ماشینی در واقع برگرفته از الگوسازی برای مدیریت بهینۀ ماشین‌های موجود در حیات اجتماعی زندگی بشر با الگوی هوش انسان با عنوان یک مخلوق هوشمند هست که می تواند زمینه‌های ایجادی نوعی شبکه‌ی کنش را در حیات اجتماعی بشر بوجود آورد.

 باید بپذیریم network theory یا تئوری شبکه ارتباطی امروزه در جهان تحت عنوان نظریۀ «شبکه‌ی کنش»، جهت گیری نوینی در بهره برداری از علم برای ایجاد شاخه‌ی نوینی در علوم اجتماعی است. این دیدگاه مدعی است که می‌تواند به گونه‌ای به مطالعات علمی بپردازد که رفتار اشیا را بخشی از شبکه‌ی اجتماعی ترسیم کند. به عبارت دیگر در رویکرد جدیدی که تحت عنوان نظریۀ کنش‌گر شبکه، یا شبکه‌ی کنش با علامت اختصاری ANT ((active network theory شناخته می‌شود و تا حدودی زیادی با عنوان یکی از جهت گیری نظریه‌های اجتماعی و پژوهش در باب نظریه اجتماعی در پرتو تغییر و تحولات کنونی جامعۀ بشر جلوه کرده است  بر اساس فناوری‌های پیچیدۀ مدرن در حال تبدیل شدن به چیزی هست که من آن را « گوی بلورین Crystal balls» می‌نامم – در سال 2010 بود که از اتاق شیشه‌ای سخن گفتم و 2015 دیگر اتاق شیشه ای پاسخگو نبود – آماده می سازد. این نظریه خواه ناخواه از شاخۀ مطالعات علم تلقی می‌شود که رفتار اشیأ را بخشی از شبکه اجتماعی می داند. این نظریه حاوی یک رویکرد بین رشته‌ای یا حتی فرا رشته‌ای برای علوم اجتماعی و فناوری هست و نظریۀ شبکۀ کنش یا AMT نظریۀ کنشگر- شبکه از این جهت می‌تواند بین انسان، جوامع انسانی و بزرگ بشری و فناوری تحت عنوان محصول هوش انسانی به گونه‌ای ارتباط برقرار کند که بتواند هوش مصنوعی  ایجاد کند.

 این نظریه در ارتباط با آثار افرادی مثل میشل کالون،و برونو لتور دیده می شود. این نظریه پردازان در حوزۀ نظریات اجتماعی در دهۀ 1990 تلاشی را در جهت بیان این نظریه آغاز کردند؛ دهه‌ای که آرام آرام جهان از اینترنت به اوترنت عبور کرد و اندک اندک سخن از تولید ربات‌های هوشمند پیش آمد، ربات‌های که همانند انسان قادر به اندیشیدن باشند، با توجه به الگوسازی و مدل سازی از انسان برتر و هوش برتر انسان برگزیده، زمینه ساز ایجاد ربات‌های بسیار هوشمندی شوند که حیات انسانی را به سمت و سوی پیشرفت بیشتری با توجه به مدل گیری از هوش انسان های برگزیده به پیش ببرد. لذا می توان گفت این دیدگاه زمانی مطرح شد که این چشم انداز در برابر علم قرار گرفت که در آینده ما شاهد ورود نرم افزارها و ربات‌های خواهیم بود که نه تنها مانند انسان در قالب کامپیوترهای که قبلا بشر ساخت و استفاده از آن را تجربه کرده بود، به پردازش اطلاعات بپردازند بلکه خواهند توانست مانند انسان تخیل ورزی کند و حتی جلوتر از انسان های معمولی (بر اساس مدل گیری هوش برگزیدۀ انسان برتر) زمینه‌های انسان‌های پیش روی در علم را نیز فراهم کند.

 از این منظر باید هوش مصنوعی را دانش ساختن ماشین‌هایی دانست که با برنامه‌های هوشمند کار می‌کند و در برابر این حرکت زمینه‌هایی (که می‌تواند میان علوم انسانی، زیستی و همچنین علم کامپیوتر ارتباط ایجاد کند) هوش مصنوعی بوجود می‌آید.

با توجه به این دیدگاه هوش مصنوعی نه تنها دانش ساختن ماشین ها یا برنامه های‌هوشمند دانست، بلکه شاخۀ از علم کامپیوتر از یک سو و دیگر علم انسان شناسی و علوم شناختی به گونه‌ای دانست که ملزومات محاسباتی اعمالی همچون ادراک، استدلال و یادگیری را بررسی می کند و با شناخت نحوۀ تفکر مغز انسان در ایجاد ادراک، استدلال و یادگیری سیستم‌های را برساخته می‌کند که انجام چنین برنامه‌های را برساخته می‌کند.  لذا بر اساس ترکیب دو تعریف دانش ساختن ماشین‌ها با برنامه‌های هوشمند و شاخۀ از علم کامیپوتر (که قادر هست الزامات ادراک، استدلال و یادگیری را برای ماشین‌ها فراهم کند) گفته‌ می‌شود که هوش مصنوعی مطالعه‌ی روش‌هایی هست برای تبدیل کامپیوترها یا رایانه‌ها به ماشینی که بتواند اعمال انجام شده توسط انسان را به فعلیت برساند و سایه‌ای از آدمی در کنار آدمی برای بالا بردن توانمندی‌های بشر و سرعت بخشیدن به فعالیت فکری و عینی انسان آینده شود.

حوزه های ارتباط هوش مصنوعی با سیاست

همان گونه که انسان بر حسب علاقۀ خود می‌تواند درزمنیه های گوناگون وارد شود، هوش مصنوعی هم می‌تواند در زمینه‌های گوناگون وارد شود. این آرزوی همیشگی بشریت بوده که در کنار خود همواره بتواند به ماشین‌های دست یابد که در ساحت‌های گوناگون زندگی وی مانند انسان یا موجودیت انسانی شبیه او همکار و یاورش باشد. هر چه بشر نیز آلوده به نادرستی شده و انسان ها در کنار هم از اعتماد و اعتبار معنادار در تجزیه تحلیل و استدلال دور شده اند (به این معنا که در کنار انسان‌ها، کسانی بوده اند که کار تیمی انجام بدهند، ولی به مقوله‌های بد اخلاقی و کاهش سطح اعتماد و اعتبار دچار شدند) در نتیجه انسان ها به سمت ساختن ماشین‌های روی آورده اند که بتوانند با اطمینان بیشتر و به دور از آنچه (که در ادبیات محاوره‌ای زد و بند یا ناجوانمردی خوانده می‌شود) بتوانند اطمینان پیدا کنند که در کنار آنها ماشین‌‌های قرار خواهد گرفت با هوش مصنوعی از جهت گیری های ضد اخلاقی بدور هستند و کارها را سریع تر و زودتر انجام بدهند. فراموش نکنیم دانش واژه ماشین منظور اتومبیل نیست بلکه در علوم تجربی، ماشین و علوم مربوط به ابزار و وسایل به وسیله‌ای که کار را آسان می کند گفته می‌شود و لذا در هر حوزۀ کاری مورد نیاز و مورد علاقه می توان از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده کرد.

در هوش مصنوعی اکنون در محاسبات اطلاعات، آمار و اخبار استفاده می شود. جمع آوری اطلاعات را تحت عنوان P4 – پی چهار – می‌نامم، به راحتی و باسرعت و حجم بالا انجام می دهد. پ نخست در زبان فارسی، پیمایش، به جمع آوری اخبار اشاره دارد. هوش مصنوعی امروزه با ایجاد هشتک به گونه‌ی هوش مصنوعی نامیده می‌شود و یا با ایجاد سامانه‌های جمع آوری اطلاعات بر اساس کد گذاری‌های معنادار و تعریف شدۀ علمی در قالب اطلاعات موجود در گسترۀ باند پرپهنای اینترنت و کامپیوتر وارد عمل شده و نه تنها آنها را پیمایش و جمع آوری کند که پایش (یعنی طبقه بندی اخبار) داشته باشد. همچنین نه تنها پایش کند که پ سوم یعنی پویش یا رد یابی آنها را هم دنبال کند. در پیمایش جمع آوری اخبار ستون فقرات کار است، در پایش موثق بودن اخبار و طراحی‌های کامپیوتری و برنامه ریزی‌های هدفمند در چارچوب برنامه‌های هوش مصنوعی و تبدیل اخبار به اطلاعات دنبال می شود. در پایش تبدیل اخبار به اصلاعات ستون فقرات کار را تشکیل می‌دهد. این کار در بخش سوم کار یعنی پویش هم دنبال می شود که رد یابی ریشه‌های یک خبر را از طریق کد گذاری مورد بررسی قرار می‌دهد و در نهایت به پردازش می پردازد. پردازش در واقع الگو گیری از اخبار برای پیش بینی آینده هست و ابزارهای که اکنون تحت عناوین مختلف مانند میک مک ابزارهایی هستند که تا حدودی قادر می باشند در زمینۀ پیش بینی وقایع پیش روی در قالب سناریوهای متکی بر نگرش‌های شناخت‌ محیطی را (که توسط هوش مصنوعی انجام می شود) به سامان برسانند.

 از سوی دیگر نظر سنجی‌های متفاوتی که در حوزه‌‌های متفاوت مانند سیاست که هم اکنون (در ارتباط با موضوعات چالش، بحران و مسائل سیاسی همچنین در انتخابات در حوزه‌ی نظا‌م‌های دموکراتیک) مورد نیاز هست. لذا هوش مصنوعی هم اکنون فعال شده‌ است. البته هوش مصنوعی در دهۀ 1950 توسط افراد مانند آلن تورینگ مطرح شد، اما آنچه که مدنظر هست در دهه‌های بعد در همۀ زمینه‌ها از آن بهره برداری شد در کنار این زمینه‌های آشکار از هوش مصنوعی در کسب اطلاعات به صورت پنهانی، روش های گوناگون گرفتن اطلاعات از منابع مختلف در حوزۀ مسائل امنیتی (مشخصاً در باب جاسوسی) از آن استفاده می شود. به عبارت بهتر جاسوس حاوی هوش مصنوعی وارد عمل می‌شود که می‌تواند در این زمینه‌ها اثر گذار شود.

واژگان کلیدی: هوش مصنوعی ، سیاست، هوش،