داود احمدزاده
کارشناس غرب آسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح– IPSC
در حالی که جنگ ویرانگر نوار غزه بین حماس و اسرائیل به هشتمین ماه خود نزدیک تر می شود وتلاش ها برخی دولت ها برای میانجیگری و برقراری آتش بس هم به نتیجه مشخصی نرسیده و همچنان شعله های آتش در حال زبان کشیدن است ،احتمال گسترش جنگ بهکل منطقه گزینه محتمل تری به نظر می رسد.
واقعیت این است که جنگ جولای ۲۰۰۶ معادله جدیدی را میان لبنان و اسرائیل به وجود آورد. از آن زمان مقاومت اسلامی قدرت بازدارندگی در برابر این رژیم ایجاد کرده است حزب ا… لبنان به عنوان بزرگترین و توانمندترین نیروی محور مقاومت توانسته است محافل ارشد امنیتی در تل آویو نگرانی شدید خود را از تحول بزرگی که به دنبال پیشرفت قابل توجه حزب الله لبنان در زمینه پهپادها، در معادله بازدارندگی حزب الله لبنان با رژیم صهیونیستی به وجود آمده ابراز کردند. این محافل تاکید کردند که پهپادهای حزب الله از مهمترین سلاح‌ها در جنگ آینده خواهند بود و ممکن است که اوضاع را میان حزب الله و اسرائیل شعله‌ورکند.
نکته اصلی این است که با توجه به شدت یابی جنگ در شمال سرزمین های اشغالی این امکان وجود دارد که درگیر با حزب ا… لبنان به یک جنگ تمام عیار تبدیل گردد؟ تبعاتی آن برای محور مقاومت هم خواهد داشت.
آیا در صورت بروز جنگ تمام عیار امکان ورود ایران به جنگ مستقیم چقدر محتمل تر است ؟
دلایل تنش های فزاینده اخیر در مرزهای شمالی سرزمین های اشغالی چگونه می توان تحلیل کرد ؟
گرچه احتمالاً نتانیاهو به دنبال تشدید بحران و گسترش جغرافیای جنگ برای حفظ قدرت خود است، اما حاکمان رژیم صهیونیستی و حامیان آن کاملاً آگاه هستند که با شکست قبلی در برابر حماس، بدون شک با شکست سنگین‌تری در برابر حزب‌الله که از نظر قدرت نظامی نسبت به حماس برتری قابل توجهی دارد، روبرو خواهند شد.
ایران از متحدان کلیدی حزب‌الله است که به گفته ارتش اسرائیل، زرادخانه‌ای تا ۲۰۰ هزار راکت به همراه سایر تسلیحات از جمله پهپاد، خمپاره، سلاح‌های ضد تانک و موشک‌های هدایت‌پذیر دقیق در اختیار دارد.
قراین موجود نشان می دهد که حزب‌الله تمایلی به چنین جنگی ندارد، اما برای هر رویدادی آمادگی دارد. حزب‌الله به تنهایی و بدون نیاز به کمک ایران، از توانایی کافی برای دفاع از خود و لبنان برخوردار است
از بدو ورود جنگ در نوار غزه یک قانون نانوشته ای بین حزب ا…. لبنان و اسرائیل بر سر مدیریت جنگ و جلوگیری از گسترش آن وجود داشته ، با این وجود پس از حمله به رفح و تسلط این رژیم بر جاده فیلادلفیا برای فشار بیشتر بر حماس و تسلیم بی قید و بند در پذیرش خواسته های تحمیلی شاهد درگیری های بیشتر و بکارگیری سلاح دقیق نظامی در جبهه شمالی هستیم. هدف قرار دادن عمق استراتژیک رژیم صهیونیستی در داخل سرزمین های اشغالی با موشک نقطه زن برکان و دیگر ادوات نظامی پیشرفته نشان می دهد که قوانین و معادلات جنگ در حال تغییر است. اصرار تیم جنگ طلب نتانیاهو در پیشبرد اهداف نظامی در چندین محور درگیری ونیز مخالفت های حتی متحدان نزدیک این رژیم با طرح های جنگی آن و افزایش آسیبهای جدی به کودکان و زنان بی دفاع باعث شده کابینه اسرائیل در هفته های اخیر به رغم اختلاف در مدیریت جنگ در یک نقطه اشتراک نظر داشته باشند آن هم تهدید وارعاب حزب ا… لبنان و تکرار واژه حمله گسترده به این کشورهست.
باید اضافه نمود از شروع جنگ نوار غزه دلایل گسترش جنگ در مرزهای شمالی اسرائیل و خالی شدن این منطقه از سکنه یک شرایط اضطراری و جنگی حاکم است فشار روانی برکابینه جنگ طلب نتانیاهو برای بازگشت مجدد به خانه های خود از سوی بیجا شدگان صهیونیستی بیشتر ساخته است در چنین شرایطی نتانیاهو به دنبال جنگ روانی علیه حزب ا… لبنان هست.
از دیگر سو تلاش های قطر و مصر بدلیل خودکامگی شخص نتانیاهو و ائتلاف حاکم تندروی او آشکارا راه‌حل به اصطلاح دو کشوری را که تا حد زیادی به کاهش درگیری در منطقه و تقویت امنیت منطقه می انجامید تضعیف نموده و خطر درگیری یک جنگ تمام عیار آشکارتر ساخته است .حتی پیش از روی کار آمدن این کابینه جنگ‌طلب، اسرائیل مدت‌هاستکه خواستار سوق‌دادن ایالات متحده به جنگی با ایران جهت تضمین تسلط منطقه‌ای اسرائیل از طریق کاهش شدید توانایی‌های نظامی ایران بوده است.
تبعات جنگ احتمالی گسترش جنگ بر محور مقاومت در منطقه
نکته اول محور مقاومت در هفتم اکتبر به وجود نیامد بلکه، پس از حمله نظامی 2003 آمریکا به عراق شکل گرفت. ساماندهی این نیروها تحت فرماندهی ایران ونیز شهید سردار سلیمانی از فرماندهان سپاه صورت گرفت ، این شبکه را بر پایه روابط نزدیک ایران با حزب‌الله بنا نهاد و از تجربیات ایران و حزب‌الله در جنگ با عراق و اسرائیل در دهه 1980 استفاده کرد.از همان ابتدا، سردار سلیمانی به دنبال ایجاد یک شبکه انعطاف‌پذیر بود، جایی که هر جزء از محور بتواند خودکفا باشد. هرچند آموزش و مهمات ممکن است از ایران بیاید اما انتظار می‌رفت که هر واحدی تاکتیک‌ها، فناوری‌ها و سلاح‌ها را بیاموزد و به کار گیرد کارآمدی محور مقاومت در جبهه سوریه آشکار شد . بطوریکه به رغم ورود همه جانبه محور غربی عربی و عربی برای سرنگونی نظام سوریه تحت رهبری بشار اسد مقاومت توانست از اضمحلال سیستم سیاسی آن جلوگیری کند. بقای سوریه در محور مقاومت و تلاش بیشتر ایران برای انسجام بخشی بیشتر به محور مقاومت از طریق نزدیکی به مرزهای سرزمین های اشغالی خشم اسرائیل ونیز حامیان بر علیه محور مقاومت دوچندان ساخت.
نکته دوم محور مقاومت در نهایت یک اتحاد نظامی است و بنابراین اعضای آن در اتحاد با هم، قوی‌تر هستند. گرچه حماس حمله 7 اکتبر را طراحی و اجرا کرد، ایران و حزب‌الله بیشتر مسئول ارتقای توانایی‌های حماس بودند. در واقع، همانطور که نشست های متعدد بیروت با حضور رهبران ارشد حماس، حزب‌الله، جهاد اسلامی فلسطین، سپاه پاسداران، و شبه نظامیان حوثی و عراقی قبل از حمله هفتم اکتبر حماس نشان می‌دهد، احتمالاً اعضای محور از برنامه‌های حماس آگاه بودند و از آنها حمایت می‌کردند. برای حماس، هدف اصلی از این حمله، مختل کردن وضعیت موجود بود که به آرامی اما قطعی در مسیر خاموش کردن مسئله فلسطین حرکت می کرد. حماس می خواست که مبارزه فلسطینی ها به صدر سیاست‌های عربی بازگردد.
برای ایران و حزب‌الله نیز، بازگرداندن مسئله فلسطین به کانون توجه عمومی، این مزیت را داشت که اسرائیل را در وضعیت دفاعی قرار می دهد و این امر احتمال عادی‌سازی بیشتر میان اسرائیل و کشورهای عربی را کاهش می‌دهد. آنها همچنین به احتمال درگیر کردن اسرائیل در یک جنگ چندجبهه‌ای که منابعش را مصرف کند، علاقه‌مند هستند. به هر حال، این درگیری یک هدف دیرینه ایرانی را تحقق می‌بخشد: تهران بر این باور است که اگر اسرائیل با مسائل خودش سرگرم نباشد، با مسائل ایران سرگرم خواهد بود
نکته سوم در صورت اجرایی شدن سناریو جنگ گسترده و حمله به لبنان احتمال اینکه جبهه های بر علیه اسرائیل گشوده شود بیشتر است. در شرایط موجود هم نیروهای حشدالشعبی عراق و دیگر گروهای مستقر حامی ایران و محور مقاومت در عراق در کمک به مردم غزه به حملات پهپادی وراکتی خودبه مناطق اشغالی فلسطین ونیر منافع آمریکا در منطقه ادامه می دهند
در صورت بروز جنگ گسترده تمام عیار احتمال مشارکت فعال بیشتر این گروهها در جنگ بیشتر است از دیگر سو حوثی نیز در جنگ غزه توانمندیهای نظامی خود را در ضربه زدن به منافع غرب از طریق کنترل باب المندب و ممانعت از حرکت کشتی تجاری به سوی سرزمین اشغالی ونیز حملات مستقیم به ایلات و مناطق به اثبات رسانده و احتمال تنش بیشتر در صورت حمله به لبنان وجود دارد . درهرصورت دیگر اعضای محور مقاومت با اهداف تهران در سراسر منطقه هماهنگ هستند که این اهداف همچنین بازتاب منافع محلی خود آنهاست. به عنوان مثال، حزب‌الله با انگیزه حفاظت از جنوب لبنان در برابر آنچه آن را طمع‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل می‌داند، هدایت می‌شود که به زعم آنها شامل سرزمین‌هایی در سوریه و اردن نیز هست. شبه نظامیان شیعه در عراق بر خارج کردن نیروهای آمریکایی از کشور و همچنین پیروزی در آنچه آنها جنگ داخلی ناتمام با سنی‌های کشور می‌دانند، متمرکز هستند. حوثی‌ها خواستار به دست آوردن قدرت بر تمام یمن هستند و تلاش‌های عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای جلوگیری از آن را نمی پسندند.
نکته پایانی این است در منازعه اخیر ایران رویکرد حفظ وضع موجود همچنان دنبال می کند. براساس این رویکرد ستیز با اسرائیل و دفاع از محور مقاومت از طریق برجسته سازی موضوع فلسطین به عنوان اصلی ترین مسئله در دنیای اسلام وحتی جهان در دستور کار سیاست خارجی اصرار دارد از نظر ایران تضعیف محور مقاومت با توجه به هزینه های سنگین آن در منطقه از بعد مادی و معنوی می تواند مستقیم قدرت ایران را کاهش دهد. از سوی دیگر، حزب ا… نکته اتکای ایران و عمق محور مقاومت در مقابله با اسرائیل قلمداد می گردد. بنابراین هرگونه ماجراجویی نظامی در حمله احتمالی به جنوب لبنان پای مستقیم ایران به جنگ گسترده را باز خواهد کرد امریکه آمریکا نسبت به خطرات آن به خوبی واقف است وبا ارسال پیام روشن به متحد دیرینه خود مخالف گشوده شدن جبهه دیگر است .
