سمیه پسندیده
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
ولادمیر پوتین در جلسه نهایی اجلاس یازدهم کلوپ بین‌المللی بحث والدای به ایراد سخنرانی در حضور شرکت کنندگان پرداخت، و این در حالی بود که امسال، ۱۰۸ کارشناس، مورخ و تحلیلگر سیاسی از ۲۵ کشور، منجلمه ۶۲ شرکت‌کننده خارجی در اجلاس این کلوپ حضور داشتند. در جلسه نهایی این کنفرانس به جمع بندی مباحث کلوپ در عرض سه روزی که جریان داشت، پرداخته شد. موضوعاتی که در این اجلاس مطرح شد شامل تحلیل عواملی بود که نظام کنونی و نهادها و موازین قانون بین‌الملل را فرسوده و تضعیف کرده‌است.
با توجه به صراحت رئیس جمهور روسیه در افشاگری پیرامون طراحان ایده «سلطه جهانی» که در درجه اول آن ایالات متحده قرار دارد، سخنان پوتین به سوی مقایسه سخنرانی معرف سال 2007 وی در مونیخ که در خصوص خطرات ناشی از افزایش یک جانبه سلاح های استراتژیک آمریکا هشدار داد بود، سوق پیدا کرد. با این حال، در سوچی، رئیس جمهور روسیه تاکید کرد، با وجود این واقعیت که در دو سخنرانی نقاط مشترکی وجود دارد، اما سخنرانی کلوپ والدای نشانه های دیگری بود که از تغییر اوضاع از آن زمان تا کنون حکایت دارد. کارشناسانی که در این مباحث حضور داشتند همگی بر این عقیده هستند که سخنرانی پوتین بسیار بی پرده و مستقیم بود و پوتین از اولین رهبران جهان است که کلیه وقایع دنیای امروز را به صراحت بیان می کند. « فرانس کلینسویچ» معاون دومای دولتی روسیه قدرت سخنان رئیس جمهور را از نظر مقایسه ای مانند سخنرانی معروف «وینستون چرچیل» در نیویورک می ماند که به سیگنال هایی برای آغاز جنگ سرد تبدیل شد. البته در این مورد، سخنرانی پوتین باید به عنوان نشانه ای از آغاز جستجوی راه حل های جدید برای مشکلات جهانی ارزیابی شود.
واژگان کلیدی: سخنرانی ولادیمیر پوتین- کلوپ والدای- روسیه- اوکراین- تحریم روسیه
نوکیسه ها مرتکب حماقت می شوند!
پوتین سخنان خود را در مقابل شرکت کنندگان در کلوپ والدای با گذری کوتاه بر تاریخ و ویژگی های فعلی روابط بین الملل و سیستم امنیت جهانی آغاز نمود. به عقیده او، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سیستم روابط بین المللی نیاز به روز شدن داشت، اما ایالات متحده، که خود را پیروز در جنگ سرد اعلام کرد ضرورت این نیاز را ندید. وی معتقد است که مکانیزم «کنترل و توازن» که در دهه های قبل به دشواری صورت پیدا می کرد و گاهی اوقات نیز دردناک بود، نباید شکسته می شد، حداقل تا زمانی که یک جایگزین مناسب برای آن ایجاد نشده بود نباید شکسته می شد و به هر حال، عملا هیچ ابزار دیگری غیر از نیروی قهریه باقی نمانده است. پوتین سیاست ایالات متحده در عرصه بین المللی را با وضعیت رفتاری «نوکیسه ها و تازه به دوران رسیده ها» مقایسه نمود، که ثروت هنگفتی در قالب رهبری جهانی عاید آن شده است و همین امر اسباب حماقت های مکرر آن شده است، در نتیجه مفهوم «حاکمیت ملی» نسبی شد. به عنوان نتیجه، وی خاطر نشان کرد که سیستم فعلی امنیت جهانی و منطقه ای که قادر به حفاظت از کشور و شوکهای احتمالی باشد وجود ندارد. به گفته ولادیمیر پوتین، سیستم فعلی به شدت ضعیف، چند تکه و تحریف شده است.
تکرار اشتباهات قدیمی
پوتین معتقد است که سیاستهای ایالات متحده، به طور طبیعی به تشدید درگیری در جهان منجر شده است. در حال حاضر مناطقی مانند عراق، سوریه، لیبی و کشورهای دیگر که خود به اندازه کافی ملتهب هستند به دلیل مداخله های واشنگتن برآشفته تر هم شده اند. به این ترتیب، از طریق پشتیبانی و حمایت از شبه نظامیانی که خود منجر به رشد تروریسم شده اند و آمریکا در حال نبرد با آنان است، اقدام به عملی سازی منافع خود می نماید. من تعجب می کنم که چگونه شرکای ما هر بار و مکررا پا در جای پای همانها گذاشته و اشتباهات آنها را تکرار می کنند. زمانی آنها جنبش های اسلام گرایی افراطی را برای مبارزه با اتحاد شوروی مورد حمایت قرار دادند، گروههایی که در افعانستان آب دیده و سرسخت شدند و در نهایت از میان آنها «القاعده» و «طالبان» شکل گرفت. وی یادآور شد، روسیه هرگز فراموش نمی کند که ایالات متحده چگونه تروریستها و شورشیان چچنی را در قفقاز شمالی مورد حمایت خود قرار داد. ضمنا خاطر نشان کرد که اوکراین آخرین کشوری نیست که وضعیت بی ثبات داخلی آن منجر به مناقشه شده و تعادل قدرت در سطح جهان را متاثر از خود خواهد کرد. او مجددا موقعیت روسیه در رابطه با اوکراین را یاد آور می شود، و تاکید کرد که هرگز حاکمیت کشور همسایه خود را زیر سوال نبرده است.
در جستجوی یک دشمن جدید
اگرچه، فشارهای ایالات متحده و شرکای آن نه تنها موجب رنجش روسیه، بلکه موجب رنجش خاورمیانه نیز شده است، اما تقریبا تمام کشورها در تلاش هستند تا سیاست مستقل و جامعه کاری خود را ایجاد نمایند، به همین دلیل هم تصویری از یک دشمن جدید ایجام می شود. پوتین در بخشی از سخنرانی خود گفت: «مهم نیست که در تبلیغات آمریکایی چه کسی جای اتحاد شوروی را به عنوان رقیب اصلی خواهد گرفت: ایران به عنوان کشوری که در پی کسب فناوری هسته ای است، چین به عنوان اقتصاد برتر جهان و یا فدراسیون روسیه به عنوان ابرقدرت هسته ای جهان». در شرایطی که وطن در خطر است، جهان آزاد در خطر است، دموکراسی در خطر است، چه تجارت و یا چه امکان سنجی اقتصادی عمل گرایی می تواند وجود داشته باشد؟
تحریم های مضر
ولادیمیر پوتین سیاست تحریم علیه روسیه را یکی از زیان آورین ترین اقدامات، حتی بر علیه خود واضعان این سیاست خواند. وی تحریم با انگیزه های سیاسی غرب بر علیه روسیه را یک اشتباه بزرگ می داند که نه تنها برای روسیه بلکه به ضرر همه است. تحریم ها پایه های تجارت جهانی و قوانین سازمان تجارت جهانی را تضعیف مینماید، اصول مصونیت از مالکیت خصوصی، مدل لیبرال جهانی شدن بر اساس بازار و رقابت آزاد را متزلزل خواهد نمود و ذینفع های اصلی مثل همیشه باز کشورهای غربی خواهند بود. در حال حاضر آنها ممکن است که در برابر خطر از دست دادن اعتماد رهبران جهانی شدن قرار بگیرند. پوتین تاکید کرد که رفاه همان ایالات متحده شدیدا وابسته به اعتماد سرمایه گذاران، دارندگان خارجی دلار و اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا است، اعتمادی که اکنون به وضوح کاهش یافته است.
نه دلخوری و نه بلوک بندی
پوتین تاکید کرد روسیه به خاطر وقایع اخیر از کسی رنجشی ندارد و البته از هیچ کس مطالبه ای هم نخواهد داشت، و ضمنا تصریح کردکه این کشور قصد ندارد درب ها را به روی شرکای خارجی خود ببندد و از توسعه همکاری بر اساس برابری حمایت می نماید. ما به دنبال آن نیستیم که درهای خود را به روی جهان ببندیم و مسیر بسته خودکفایی را انتخاب کنیم، و همیشه برای گفتگو منجمله در خصوص عادی سازی روابط اقتصادی و سیاسی آماده هستیم. ما بر رویکرد عملگرایانه و موقعیت محافل تجاری کشورهای پیشرو در جهان حساب خواهیم کرد. وی تاکید کرد که روسیه به همراه شرکای خود مانند سازمان همکاریهای شانگهای، گروه بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا درصدد سرهم بندی یک بلوک و درگیر آسیب های مختلف شدن، نیستند. روسیه به دنبال تشکیل بلوک نیست، و اینکه روسیه در تلاش برای ساختن امپراتوری خود می باشد و به حاکمیت همسایگان خود تجاوز می کند یک اتهام است و پایه و اساسی ندارد. پوتین در سخنان خود تاکید کرد که روسیه نیاز به هیچ مکان و جایگاه ویژه ای در جهان ندارد، و تنها می خواهد که منافع آن جدی به حساب آید و به موضع روسیه احترام گذاشته شود.
بحران گاز بعید است
پوتین در سخنان خود گفت که من بعید می دانم اتحادیه اروپا بتواند از منابع گاز روسیه صرف نظر نماید، و تحویل نفت و گاز شیل از ایالات متحده آن هم با قیمت بسیار بالا قابلیت رقابت در اتحادیه اروپا را نابود می کند، و من حتی نمی دانم که در چنین شرایطی اتحادیه اروپا تبدیل به چه مستعمره ای خواهد شد و فکر می کنم هیچ عقل سلیمی اجازه نمی دهد که اروپا به آنجا کشیده شود. پوتین تاکید کرد با تعهد به قراردادها و تمامی شرایط تامین گاز، هرگز هیچ دلیلی برای به شکل گیری بحران پیش نخواهد آمد، البته خطر برداشت غیر مجاز گاز روسیه از خطوط لوله صادراتی وجود دارد که قاعدتا تبدیل به بحران خواهد شد و ما هرگز چنین مشکلی را نمی خواهیم.
صدقه اتحادیه اروپا به اوکراین
پوتین در بخشی از سخنان خود از موضع اتحادیه اروپا انتقاد کرد که چطور به اوکراین پیشنهاد پیوستن به اتحادیه اروپا را می دهد، اما حاضر به ارائه کمک مالی واقعی به آن برای حل و فصل بحران و بدهی گازی اوکراین نیست. چرا اتحادیه اروپا به اوکراین صدقه می دهد، اصلا نمی شود درک کرد که رقم 40 میلیون از سوی اتحادیه اروپا برای چیست. اتحادیه اروپا به اوکراین پیشنهاد پیوستن به اتحادیه را می دهد، پس مسئولیت آن را نیز بر عهده گیرد. خوب به اوکراین کمک کنید و حداقل برای یک ما هم که شده به این کشور یک وام کوتاه مدت با درصد بالا بدهید. روسیه در مسئله گاز مسئولیتی خطیر و پر ریسک را بر عهده گرفته است و اگر عادلانه قضاوت کنیم، این مسئولیت با ایالات متحده و اتحادیه اروپا هم تقسیم شده است، به همین دلیل هم از آنها می خواهد که به اوکراین متناسب با میزان بدهی آن کمک کنند. روسیه سه گزینه برای کمک غرب به اوکراین به منظور پرداخت بدهی گاز در زمستان امسال پیشنهاد داد، اما هر سه آنها رد شد.
گفت و گو برای پایان دادن به جنگ
رئیس جمهور پوتین خاطر نشان کرد که مسکو در ارتباط با مسئله پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا گفتمان متمدنانهای را در پیش گرفت، اما کسی نمی خواست که استدلال او را بشنود و در نتیجه اوکراین به جنگ داخلی و هرج و مرج دچار شد. وی افزود که هیچ گاه این واقعیت را که اوکراین یک دولت مدرن، کاملا مستقل اروپایی است را مورد شک و سوال قرار نداده است. امروز بحث در مورد از سرگیری گفتگو میان «کی یف و دون باس» تنها پس از ختم جنگ ممکن خواهد بود. احتمال توافق در اوکراین هنوز هم وجود دارد، اما استفاده از زور می تواند وضعیت را به بن بست بکشاند. پوتین خاطر نشان کرد که روسیه برای اجرای کامل موافقتنامه مینسک از سوی هر دو طرف ایستاده است، اما از سوی کی یف تمایلی برای حل مشکل روابط دوجانبه با جنوب شرق از طریق یک فرآیند سیاسی مسالمت آمیز و گفتگو نمی بیند.
گاه شماری هرج و مرج
ولادیمیر پوتین همچنین در مورد گاهشناسی وقایع قبل از کودتای اوکراین صحبت کرد. وی به ویکتور یانوکوویچ توصیه کرده بود که کی یف را ترک ننماید و نیروهای امنیتی را از پایتخت خارج نکند، اما او رفت و دستور داد که تمام نیروهای امنیتی را از کی یف خارج نمایند. با وجور تمام امضاء های وزرای امور خارجه به محض اینکه یانوکوویچ کی یف را ترک کرد، بلافاصله تشنج ایجاد شد و ساختمان دولت توسط نیروهای مسلح اشغال شد. پوتین توضیح داد که بعد از تحولات کی یف، ویکتور یانوکوویچ مدت کوتاهی در کریمه مستقر شد(در آن زمان هنوز بخشی از اوکراین بود) که البته با میانجیگری روسیه صورت گرفت و بعد از آن درخواست نمود که او را به روسیه انتقال دهند. بعد از این موضوع، پوتین معتقد بود که بازگشت ویکتور یانوکوویچ به کی یف می تواند بسیار خطرناک باشد، چرا که در این زمان در پایتخت تعدادی از اعضای «حزب مناطق» را به قتل رسانده بودند. عموم مردم نمی دانند، اما در آن زمان در سطح شهر قتل صورت می گرفت و مردم را زنده زنده می سوزاندند، ما به دفتر کار «حزب مناطق» وارد شدیم و دیدیم حتی کارگرانی که در زیر زمین مشغول کار فنی بودند را به قتل رسانده و جسد آنها را در زیر زمین سوزانده بودند.
نقطه مقابل سخنرانی فولتن
«فرانتس کلینسویچ» نماینده دومای دولتی، سخنرانی رئیس جمهور روسیه در کلوپ والدای و اهمیت آن را با سخنرانی معروف فولتن در نیویورک توسط «وینستون چرچیل» مورد مقایسه قرار داد و گفت: تنها تفاوت این دو سخنرانی در آن است که صحبتهای چرچیل سیاستمدار بریتانیایی به سیگنالی برای شروع جنگ سرد تبدیل شد و سخنرانی رئیس جمهور روسیه تلاش برای پایان آن و پیدا کردن روش های جدید برای حل مشکلات جهانی است.
جمع بندی
به گفته تحلیلگران سیاسی، پوتین از اولین رهبران جهان است که تمام فرایندهای کنونی جهان را با صراحت بیان نمود و به ویژع ارزیابی صادقانه و شفاف از سیاست خارجی آمریکا ارائه داده است، و این درست در شرایط سیاست فعلی ، نیروهای سیاسی در غرب بنا بر ملاحظاتی تمایل ندارند که حتی از آنها نامی برده شود. الکساندر کونکوف یکی از سیاستمداران روس می گوید: «ولادیمیر پوتین هر چیز را همانطور که هست معرفی می کند، سفید را سفید و سیاه را سیاه می نامد.» کونکوف توضیح داد با توجه به اینکه در حال حاضر در جهان هم بحران حقوق بین الملل و هم بحران روابط بین الملل وجود دارد و کلوپ والدای فرصت بسیار خوبی فراهم می کند تا کارشناسان سیاسی از سراسر جهان به بحث و تبادل اندیشه بپردازند.
“ویکتور آزروف” رییس کمیته دفاع و امنیت شورای فدراسیون روسیه، هدف اصلی سخنرانی رئیس جمهور روسیه را اینگونه بیان کرد که در صورت ادامه پیدا کردن تحریم ها بر علیه روسیه، این کشور به هیچ وجه موضع خود را تغییر نخواهد داد و در تلاش است تا راه حلی مناسب برای حل مشکلات کنونی بیابد.
