کارشناس خاورمیانه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
در حالی که به پایان مهلت دستیابی به توافق هسته ای ایران نزدیک می شویم، نظرسنجی جدید مرکز تحقیقات پیو نشان می دهد در چند کشور خاورمیانه و آسیایی که اکثریت جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می دهند، میزان محبوبیت ایران در سال های اخیر کاهش یافته است. در این بین یکی از علل اصلی این رویکرد تدام مساله ایران هراسی است . چنانچه دور جدیدی از پروژه ایران هراسی این بار با تمرکز بر مسائل یمن و مساله ایران پس از توافق و مقابله با خطرات ناشی از ایران آغاز شده است. گفتگوی زیر در همین زمینه است.
واژگان کلیدی: ابعاد ایران هراسی ، آینده ایران هراسی در بین اعراب، ایران هراسی ،اعراب، ایران هراسی در بین اعراب
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ایران هراسی در سالهای اخیر چه جایگاهی در کشورهای عربی داشته است؟
از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی برخی کشورهای عربی در منطقه به ویژه کشورهای مرتجع عربی مانند برخی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و رژیم گذشته عراق و حتی دولتهای مانند مصر و مغرب و تونس دارای یک سیاست واحد در زمینه ایران هراسی بودند، به اعتبار اینکه ایران در تلاش است که انقلاب اسلامی خود را به سایر کشورها منتقل کند به نظر می رسید که ایران هراسی جایگاه بالایی را در میان ملتهای عرب پیدا کرده باشد. علی رغم اینکه ملتهایی عرب به دنبال آن بودند که از ایران و انقلاب اسلامی الگو برداری کنند، اما به دلیل ترس و وحشت برخی کشورهای عرب منطقه از تاثیرات انقلاب اسلامی همواره پروسه ایران هراسی تداوم داشت. پس از آن پروسه شیعه هراسی و پروسه سوم ایجاد ترس در منطقه به دلیل انجام فعالیت هسته ای درایران بود. این سه مورد پروسه های طولانی را پشت سر گذاشتند، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به دلیل تشدید پروسه ایران هراسی بود ، مسئله شیعه هراسی که در حال حاضر از سوی کشورهای عربستان، قطر و بحرین دامن زده می شود و برخی دیگر از کشورهای عربی نیز با آن هم راستا هستند. اخیرا هم از سوی عربستان از طریق یک جبهه عبری-عربی در تلاش است تا به نوعی کشورهای عربی را از فعالیت هسته ای ایران دچار وحشت و نگرانی کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در دو سه سال گذشته ایران هراسی دارای چه ابعاد سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و رسانه ای بوده است؟
در حوزه فرهنگی ایران هراسی یک نوع پیوند مشترک با تشیع دارد . عربستان سعودی به دلیل نگرشی که نسبت به تشیع دارد در تلاش است تا ایران هراسی و شیعه هراسی را به عنوان یک نوع پروسه فرهنگی به کشورهای منطقه منتقل کند. عربستان سعودی علی رغم اینکه یکصد شبکه ای ماهواره را در دست دارد و اغلب این شبکه ها به ایران هراسی و شیعه هراسی را دامن می زنند، اما ایران توانسته است که در میان ملتهای منطقه نفوذ پیدا کند و فرهنگ اسلامی را به کشورها و ملتهای منطقه منتقل کند. این امر بدون آن است که ایران قصد داشته باشد فرهنگ را به صورت چالشی انتقال دهد. به طور کلی عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای منطقه در تشدید پروسه ایران هراسی و شیعه هراسی نقش کاملا پررنگی داشتند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با نگاهی به چند ماه اخیر نمودهای ایران هراسی در حوزه رسانه ای و فرهنگی و مباحث دیپلماتیک چه می باشد؟
بیشتر مسئله ایران هراسی به خاطر موضوعات فرهنگی می باشد، اتفاقات اخیر در سودان (علی رغم اینکه این کشور روابط استراتژیک با ایران دارد اما تحت فشار عربستان تلاش می کند تا روابط خود را از نظر فرهنگی به شدت کاهش دهد) نشان می دهد به نظر می رسد عربستان سعودی در تلاش است تا ابعاد فرهنگی را در زمینه ایران هراسی پررنگ تر کند. در ابعاد دیگر مانند زمینه های اقتصادی و نظامی نیز سعی دارد آن را با تشدید پروسه قدرت نظامی ایران و تاثیرات آن بر امنیت ملی کشورهای عربی گسترش دهد. به همین دلیل عربستان و برخی کشورهای مرتجع عربی در حوزه های امنیتی و فرهنگی در تلاش هستند تا در حوزهای فرهنگی به ایران هراسی دامن بزنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش توافق هسته ای در وضعیت کنونی ایران هراسی چیست و تا چه حد به آن دامن می زند؟
توافق هسته ای صورت گرفته به نوعی فشارهای خارجی را نسبت به ایران کاهش خواهد داد و شرایط ایران را در منطقه و جهان بهبود خواهد بخشید . از آنجا که بخشی از پروژه ایران هراسی مربوط به رسانه های کشورهای غربی است، به نظر می آید کشورهای غربی تغییر رویه داده اند و به ایران متمایل شده اند. در این بین پس هر چقدر ایران روابط خود را به لحاظ سیاسی با کشورهای غربی بهبود بخشد این فشارها و جریان سازی ها کاهش می یابد و ایران هراسی کم رنگ تر می شود. ضمن اینکه برخی از کشورهای مرتجع عربی در پروسه امنیت منطقه و مسائل فرهنگی و صدور انقلاب اسلامی همچنان به ایران هراسی دامن می زند اما درهرحال این توافق به نفع ایران است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش بحران یمن در تداوم ایران هراسی و ترساندن با عباراتی چون امپراتوری ایران بین رسانه های عربی چگونه است؟
در واقع رسانه های عربی تحت تاثیر فضای عربستان سعی دارند انصار الله و ساختار اجتماعی یمن را به ایران مرتبط کنند و انصار الله را بخش و امتدادی از جمهوری اسلامی ایران تلقی کنند، به همین دلیل در طول بحران یمن رسانه های عربی مخصوصا رسانه های مربوط به شورای همکاری خلیج فارس سعی کرده اند تجاوز به عربستان را توجیه کنند و حتی با رسانه های رژیم اسرائیل نیز همسو شده اند. این رویکرد به این اعتبار (که مردم یمن را جزئی از ساختار ایران می دانند) کشورهای عربی را از اینکه ایران در یمن نفوذ کند دچار نگرانی می کرد. به نظر می رسد عربستان سعودی با بسیج رسانه های منطقه ای سعی دارد در اذهان عمومی با توجه به اینکه حقیقت آن است که یمن مورد تجاوز عربستان سعودی قرار گرفته است به گونه ای دیگر رخنه کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ترس از قدرت گیری ایران (که از آن با اصطلاح امپراتوری یاد می شود) تا چه حد می تواند به ایران هراسی دامن زند؟
آنچه که رژیم های عربی را دچار نگرانی کرده است فرهنگ انقلاب اسلامی ایران و بازسازی پروسه امپراتوری ایران و همچنین قصد تسلط بر منطقه می باشد که به شدت از جانب آنها مطرح می شود. به نظر می رسد برخی از کشورهای عربی منطقه موضوع امپراتوری ایرانی را به عنوان یکی از استراتژی های ایران برای تسلط بر منطقه قلمداد می کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تداوم ایران هراسی چه تاثیری درآینده منطقه می گذارد؟
طبیعی است که ادامه پروسه ایران هراسی موجب آن می شود ایران نتواند با مانور بیشتری در منطقه و جهان حضور پیدا کند، اما قطعا با تعریف ساز و کارهای رسانه ای و تبلیغاتی ، جمهوری اسلامی خواهد توانست فضای تنگ را بشکند و به فضای وسیعتری در جامعه وارد شود و مانع از آن شود که اینگونه تبلیغات ایران هراسی بر روی افکار عمومی جامعه جهانی تاثیر بگذارد.
