مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
رأی پارلمان عراق برای قانونی شدن نهاد الحشد الشعبی پیام های مهم و برجسته دارد. الحشد الشعبی از این پس جزئی از نیروهای نظامی عراق محسوب می‌شود و هویت قانونی به خود می‌گیرد و پس از اتمام داعش منحل نخواهد شد و پیش‌بینی‌های مبنی بر انحلال الحشد الشعبی محقق نخواهد شد. همچنین گروه‌های الحشد الشعبی می‌توانند با تمام خطراتی که بر امنیت ملی عراق تهدید محسوب می‌شوند، مقابله کنند. گفتگوی زیر به بررسی آینده جایگاه این نیرو در عراق خواهد پرداخت.
کلید واژگان: آینده حشدالشعبی در عراق، الحشد الشعبی، عراق، داعش، کارکرد حشد الشعبی، دولت عراق، امنیت عراق
مرکز بین المللی مطالعات صلح: عملکرد حشدالشعبی از نظر میدانی، سیاسی، نظامی و … در عراق چگونه بوده است؟
حشدالشعبی به عنوان یک نیروی مردمی که در کنار نیروهای نظامی در طول دو سال گذشته قابلیت های خود را به خوبی آشکار کرده است. توانسته در برابر گروهک های تروریستی مقاومت کند و اگر حشدالشعبی نبود، قطعا در حال حاضر شهرهای مرکزی عراق مانند بغداد و همچنین کربلا و نجف در محاصره داعش قرار داشت. لذا تشکیل این نیروی مردمی الگوگرفته از تشکیل بسیج در جمهوری اسلامی ایران است که اقدامی کاملا موفقیت آمیز بود و عراق از ایران الگوبرداری کرد و حشدالشعبی را تشکیل داد تا بتواند به همراه نیروهای نظامی در برابر گروهک های مسلح تروریستی ایستادگی کند و آنچه جریان سازی های علیه این نیروها را می سازد، برگرفته از عربستان و نگاه طایفه ای برخی از کشورهای عرب منطقه به خصوص عربستان نسبت به بافت اجتماعی حشدالشعبی است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم ترین موفقیت های حشدالشعبی در عرصه های میدانی، سیاسی و نظامی چیست؟
در عرصه های نظامی حشدالشعبی توانست مناطق مهمی از عراق مانند فلوجه ، تکریت و بخش هایی از موصل را آزاد کند و این نشان می دهد که بدون حضور نیروهای مردمی در کنار نیروهای مسلح، دولت عراق قادر نخواهد بود که در برابر گروهک تروریستی داعش ایستادگی کند. به همین دلیل حشدالشعبی تجربه میدانی خوبی در جریان درگیری با داعش در بخش های مختلف عراق به دست آورده است. در عرصه های اجتماعی، حشدالشعبی پس از پاکسازی فلوجه و تکریت، بخش هایی از مناطق تخریب شده را بازسازی کرد و این نیرو هم در عرصه های بازسازی عراق تجربه ای به دست آورده است. لذا به نظر می رسد که ادغام این نیرو در نیروهای مسلح اقدامی کاملا هوشمندانه است که می تواند تکمیل کننده نیروهای مسلح عراق باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی شمار نیروها، زیرشاخه ها و جریان های مختلف حشدالشعبی عراق چگونه است؟
یک نیروی مردمی معتقد از همه طوایف و قومیت های دینی و مذهبی تشکیل شده است، حشدالشعبی یک نیروی مردمی است که بین نیروی نظامی و نیروی مردمی است و درجه در حشدالشعبی مورد توجه نیست، بلکه تقوا و صفای اخلاقی و باطنی و تمسک به عقاید اسلامی بخشی از ساختار حشدالشعبی است. با این حال هر گروه و گردانی که تحت پوشش حشدالشعبی دارای تقسیم بندی خاصی است که مشابه تقسیم بندی های نظامی است، اما نظامی نیست، بلکه شخصیت های کارآمدی و مقبولیت بیشتری دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چند دسته اقوام و مذاهب در داخل حشدالشعبی وجود دارد؟
به این دلیل که اکثریت عراق را شیعیان تشکیل می دهد، اکثریت با شیعیان است؛ ولی در حشدالشعبی ایزدی ها، اهل سنت و سایر جریان های عشایری عراق، حتی ترکمن ها هم حضو دارند و هیچ منعی برای ورود سایر طیف های مذهبی عراق در درون حشدالشعبی وجود ندارد. اما به هر حال چیزی در حدود هفتاد درصد از نیروهای حشدالشعبی معمولا از شهرهای مذهبی هستند. به این دلیل که این نیروها با فتوای مرجع تقلید عراق، آیت الله سیستانی شکل گرفت و جوانانی وارد این نیرو شدند که انگیزه های مذهبی داشتند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: به رسمیت شناختن حشدالشعبی و ترکیب آن با ارتش عراق چه پیامدهای مختلفی در حوزه های مختلف خواهد داشت؟
یکی از مشکلاتی این است که همچنان بخشی از ساختار نیروهای مسلح عراق در رده های بالا ساختار بعثی است. این موضوع خطراتی را برای انقلاب عراق، ملت عراق و جریان های سیاسی عراق خواهد داشت. ارتش عراق، ارتشی کاملا سیاسی است و در این بین ادغام حشدالشعبی در درون ارتش، می تواند مانع هرگونه تغییر و دگرگونی منفی در نیروهای مسلح و حتی ساختار سیاسی عراق شود. به همین دلیل ادغام این نیروها با واکنش های متفاوتی مواجه شده است و برخی از طیف های اهل سنت به خصوص سیاسیون به این موضوع اعتراض داشتند. حتی کشورهایی مانند عربستان، امارات و کویت هم حساسیت هایی به این مووضع نشان داده اند. اما به هر حال دولت اقدام هوشمندانه ای را اتخاذ کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل این موافقت ها و مخالفت ها چیست؟
مخالفین معتقدند که هدف دولت عراق جایگزین کردن حشدالشعبی به جای ارتش نظامی است که در آینده ممکن است به تدریج افراد حرفه ای ارتش پاکسازی و حشدالشعبی جایگزین آن ها شوند. موافقین هم معتقدند که شاکله ارتش عراق با ورود حشدالشعبی به عنوان یک شاکله جوان و پویا و پرتحرک است و به مرور زمان می تواند تجربه کامل نظامی را کسب کند و لذا بسیاری از طیف های سیاسی موافق این اقدام هستند، کما این که مجلس این طرح را تصویب کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده نقش و جایگاه حشدالشعبی به چه عواملی وابسته است؟
جایگاه حشدالشعبی کاملا مشخص است و در آینده به عنوان یک نیروی نظامی در درون نیروهای مسلح فعالیت خواهد داشت و سازماندهی جدیدی انجام خواهد شد.در این بین به نظر می رسد نیروهای حشدالشعبی و عراق از ایران الگوبرداری خواهند کرد و این الگوی ایران در ایجاد نیروهای بسیج کاملا موفقیت آمیز بوده است. ضمن این که تهدیداتی هم وجود دارد و مانع از این خواهد شد که حشدالشعبی بدون هیچ گونه رویارویی با نیروهای نظامی عراق (مخصوصا طیف های بعثی)، بتواند به راه خود ادامه دهد. لذا اختلافاتی هم وجود دارد، اما با توجه به برنامه ریزی های دقیق دولت می توان گفت که حشدالشعبی در آینده نقشی کاملا تاثیرگذار در عرصه های داخلی ایفا خواهد کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع نگاه آمریکا و ترکیه و سایر بازیگران بین الملل به حشدالشعبی چیست؟
آمریکا، ترکیه، عربستان، قطر و کشورهای عربی عمدتا مخالف سازماندهی حشدالشعبی هستند و اعتقاد دارند که حشدالشعبی ممکن است به نیروهایی مانند حزب الله تبدیل شود و مشکلاتی برای کشورهای عرب منطقه مخصوصا عربستان و کویت ایجاد کند، ولی به هر حال این مسائل قابل توجیه نیست و حشدالشعبی نیرویی کاملا منضبط است که زیر نظر شخص نخست وزیر فعال خواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عواملی ممکن است در افزایش قدرت حشدالشعبی تاثیر مثبت گذارد؟
به هر حال یکی از برنامه های دولت آقای حیدر العبادی آموزش نظامی به نیروهای حشدالشعبی هست. به موازات آن، آموزش های سیاسی و عقیدتی هم داده خواهد شد و حشدالشعبی در طول سال های آینده به خصوص در یک دهه آینده خواهد توانست نقش بسیار مهمی در عرصه های نظامی و سیاسی در درون حاکمیت عراق ایفا کند و ممکن است نگرانی هایی را برای آمریکا، ترکیه و سایر کشورهای عربی ایجاد کند. ولی به هر حال این مسئله، داخلی است و ارتباطی به کشورهای منطقه ندارد.
