آینده روابط مالزی با کشورهای خاورمیانه

فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر، مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

توافق امارات و اسرائیل بر سر عادی سازی روابط،خشم۲۰ گروه مدنی، فعال حقوق بشر و نهادهای حامی فلسطین در مالزی رابه دنبال داشت. نخست وزیر سابق مالزی این توافق را تقویت مواضع اسرائیل بر علیه فلسطین بیان کرد، و آن را به معنای فرسایشی شدن جنگ دیگری در خاورمیانه دانست.
نخست وزیر مالزی تاکید به حمایت و تقویت حقوق ملت فلسطین کرد و راه حل های صلح دائمی در خاورمیانه را بر توقف فعالیت‌های غیرقانونی شهرک‌سازی ، خروج نیروهای اسرائیلی از اراضی اشغالی فلسطین ،بازگشت آوارگان و وضعیت اصلی قدس با نشستن بر سر میز مذاکره با فلسطینی‌ها بیان کرد.

اما در تمام موضع گیری های دولت و نهادهای مدنی مالزی،امارات محکوم به عادی سازی نشده است. زیرا قبل از عادی سازی امارات با اسرائیل، پادشاه مالزی به رشد چشمگیر در تجارت و گردشگری دوجانبه بین امارات و مالزی به عنوان یک شاخص پتانسیل اقتصادی بزرگ یاد کرده بود،وامارات را یکی از اصلی ترین شرکای تجاری مالزی در منطقه خاورمیانه معرفی کرد.
علت عدم موضع گیری سیاسی مالزی بر علیه عادی سازی روابط امارات با اسرائیل اعتقاد به توسعه اقتصادی است. دولت مالزی با این دیدگاه که توسعه اقتصادی زمینه رشد سیاسی را فراهم می کند ، و اثر و کنترل آن بر فساد، دگرگونی در ساختار شغلی، گسترش طبقه متوسط جدید ، کاهش نسبی نابرابری های اجتماعی ، شایسته سالاری ، عقلانیت سازمانی و عام گرایی را قوی تری از توسعه سیاسی می دانند، برنامه تحول اقتصادی مالزی در سال 2010 با چشم انداز و تحقق تبدیل‌شدن مالزی به یک کشور با درآمد بالا تا سال 2020،را راه‌اندازی کرد. لذا در پایان برنامه های توسعه 2020 روند توسعه سیاسی را آغاز کردند.
گرچه توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی هردو مکمل یکدیگرهستند، اما در بسیاری از کشورها بر اساس تقدم و تأخر سیاستگذاری خود را اجرا می کنند، کشورهایی هستند که توسعه سیاسی را پیش نیاز توسعه اقتصادی می دانند.اما مالزی توسعه اقتصادی را مقدم دانسته است.برهمین اساس با کشورهای مختلف بیشتر ارتباط اقتصادی برقرار می کند.
براساس تقدم رشد اقتصادی، مالزی و امارات متحده عربی توسعه اقتصادی رادر بخش های تجاری و سرمایه گذاری ،با توجه به موقعیت استراتژیک مالزی در منطقه جنوب شرقی ، و امارات در منطقه غرب آسیا ، گسترش داده اند. امارات بزرگترین مقصد صادراتی مالزی و دومین منبع بزرگ واردات در منطقه غرب آسیا است.
در سال 2019 ، کل مبادلات تجاری بین مالزی و امارات 6.426 میلیارد دلار بوده که 12.5 درصد افزایش نسبت به سال 2018 داشته است. یکی از فاکتورهای درآمد بالا در راستای توسعه اقتصادی با توجه به ویژگی های طبیعی ، گردشگری با هدف جذب 36 میلیون گردشگر بین‌المللی با درآمدی در حدود 3 میلیارد رینگت در هفته تا سال 2020 بود.
لذا مالزی برای موفقیت در گردشگری ، ثبات سیاسی، و زیرساخت‌های گردشگری را تقویت، و تا قبل از شیوع کرونا به برنامه تعریف شده خودش نزدیک، و توانست کشورهای مختلف خصوصا خاورمیانه را جذب کند. گردشگری یکی از منابع اصلی درآمد ارز خارجی مالزی برای کمک به رشد اقتصادی ، که حداقل 8 تا 10 درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است.
یکی از فاکتورهای دیگر برای ارتباط نقطه اشتراک دینی مالزی با کشورهای مسلمان خاورمیانه است که، بیشترین ارتباط با امارات ،عربستان ،ترکیه و ایران در همین راستا قرار دارد.
مالزي خواهان دستیابی به یک توسعه همه جانبه و ، اتخاذ سیاست متوازن و سازنده ای در خصوص بحران های جاری در منطقه خاورمیانه است. مالزی عضو اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا با نام اختصاری آ سه ‌آن ،که با هدف دوری جستن از کمونیسم و با تشویق غرب تأسیس و بیشتر هدفش در جهت همگرایی با کشورهای دیگر است.
هرچند در منطقه آ.سه. آن دیدگاه های سیاسی متفاوتی وجود دارد،اما در بعد اقتصادی، عملکرد آ.سه. آن به خاطر موقعیت ژئوپلیتیک توانسته کشورهای منطقه را به همکاری بیشتر تشویق کند.

در بعد دخالت برخلاف خاورمیانه که قدرت های بزرگ به دلیل ژئوپلیتیکی و نفت گرایش بیشتری به مداخله در منطقه دارند. ژئوپلیتیک آ.سه.آن به گونه ای است که قدرت های بزرگ در آنجا نه تنها دچار درگیری منافع نیستند،بلکه با منافع قدرت های بزرگ نیزرقابت و تضاد ندارند و این امر نقش قدرت های بزرگ را در هم گرایی آ.سه.آن مثبت کرده است.لذا این اتحادیه مورد توجه قدرت های بزرگ خصوصا آمریکا که کمک های آن بیشتر در جهت همگرایی به منطقه بوده است .
دولت مالزی نیز در این راستا ، مالزی را یک کشور تجاری معرفی می کنند ،که برای رشد اقتصاد کشور نیاز به بازارهای بین المللی دارد، لذا نمی تواند با کشورهای دارای ایدئولوژی های متفاوت اختلاف نظر داشته باشد. مالزی خواهان دسترسی به همه بازارهای جهانی، یعنی از شرق تا غرب است. اما در ارتباط با کشورهایی که مورد تحریم هستند موضع خود را شفاف ، و ضمن آگاهی از سیاست های قدرت های بزرگ سیاست بی طرفانه را برای خود حفظ کرده اند.
مالزی با وجود نوپا بودن در تجارت نسبت به کشورهای صنعتی و پیشرفته،توانست جذب بازار، و ارتباط تجاری با کشورهایی که بیشترین سرمایه را دارند،و جذب سرمایه گذاری خارجی در منطقه خاورمیانه شود. اما مالزی در ارتباط با کشورهای خاورمیانه با چند چالش نیز روبرو شد.
کشور عربستان که یکی از سرمایه گذاران عمده در پتروشیمی مالزی بود با تنزل قیمت نفت ،سرمایه های خود را از بانک های مالزی خارج نمود.ابوظبی اصلی‌ترین سرمایه‌گذار عرب مالزی، بر سر مباحث فساد مالی با شرکت توسعه مالزی،کمک های خود را کاهش داد.ایران نیز به دلیل تحریم نتوانست با مالزی داد و ستد گسترده ای داشته باشد.با این چالش ها هنوز تنها شریک تجاری مالزی در خاورمیانه امارات است.
مالزی با وجود تلاش های مستمر به دلیل شرایط جهانی و داخلی خود ،هنوز موفق به جذب سرمایه های کلان برای بخش صنعتی از خاورمیانه نشده است.یکی از دلایل عدم موفقیت مالزی در جذب سرمایه‌های خاورمیانه شرایط سیاسی و اقتصادی مالزی از جمله کاهش ارزش پول ملی و خروج سرمایه از بخش صنعتی است.

چشم انداز
با آغاز توسعه سیاسی از سال 2020 ، مالزی در این مرحله نیاز به انتقال فناوری های نظامی دارد.تنها کشور خاورمیانه که می تواند با مالزی همکاری کند ترکیه است. مالزی با ترکیه از دو جهت هماهنگی دارند، یکی ایدئولوژیک که هردو سعی دارند پلی بین سنت و مدرنیته ایجاد کنند. و اقتصاد بدون وابستگی به انرژی است.
بنظر می رسد مالزی در آینده با اتکاء به ترکیه در بخش صنایع دفاعی ، و در بعُدسرمایه گذاری از طریق امارات در خاورمیانه نقش پر رنگ تری داشته باشد. ترکیه نیز با فروش تسلیحات و انتقال فناوری های نظامی به مالزی، علاوه بر ارتباط تجاری با کشورهای جنوب شرق آسیا،پایگاه نظامی خود را به مرور زمان در آن منطقه گسترش می دهد.
مالزی در راستای رشد اقتصادی در حوزه گردشگری، بیشترین سرمایه گذاری را کرده است، و شیوع کرونا بیشترین آسیب را به این کشور و اتحادیه آسه آن وارد کرده است.لذا نیاز به ترمیم در بخش های صادراتی دارد که امارات می تواند پشتیبان خوبی برای مالزی در خاورمیانه باشد.بنابراین برای تقویت حضور در خاورمیانه ،نیاز است که مالزی با این کشور دچار تنش نشود.
مالزی در برابر بحران های خاورمیانه سعی کرده بی طرفی خود را حفظ کند،و در سرمایه گذاری محتاط عمل نماید. مالزی به دلیل اعتقاد داشتن به اصول عدم مداخله در دین و سیاست کشورها، مورد توجه تمام کشورهای خاورمیانه است.اما با ورود مالزی به توسعه سیاسی هنوز مشخص نیست ،که در آینده مالزی همین روحیة عدم مداخله و بی طرفی را حفظ کند. این نیاز به بررسی برنامه های توسعه سیاسی مالزی دارد.

واژگان كليدي: آینده, روابط ,مالزی , کشورهای ,خاورمیانه, فاطمه خادم شیرازی