مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
تشکیل ائتلاف بر ضد داعش از مهمترین رخدادهای منطقه خاورمیانه در هفته های گذشته بوده است. در این بین برای واکاوی آینده این ائتلاف و چگونگی روابط بین اعضا گفتگویی با دکتر بیگدلی داشته ایم:
واژگان کلیدی: ائتلاف بر ضد داعش، ائتلاف ، داعش، امریکا و داعش ، اعراب و داعش
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علت اصلی حمله بر ضد داعش در عراق و سوریه چیست؟
اصلیترین هدف امریکا از تشکیل داعش مشخص است. امریکا، اسرائیل و عربستان سعودی برای جلوگیری از گسترش شیعیگری این پدیده را به وجود آوردند و الان به این نتیجه رسیدهاند که دیگر این پدیده از دست خودشان خارج شده و تبدیل به یک پدیدهی منفی شده است. کسانی به داعش کمک مالی میکنند؛ از جمله ثروتمندان سوری، قطر، عربستان سعودی و ثروتمندان ترکیه، به طور کلی گرایش داعش از جانب امریکا و حتی عربستان سعودی جدا شد و به سمت یک تودهگرایی خیلی وحشی و گسترده رفت.
یعنی تودههای مسلمان در اروپا، به دلیل تنگناهای اقتصادی و بیحرمتیهایی که اروپاییها نسبت به آنها داشتند، یک فراخوان سراسری دادند و تعداد زیادی از نیروهای جوان مسلمانی که مورد بیمهری جامعهی اروپایی و حتی امریکا قرار گرفته بودند، به سرعت جذب شدند و داعش تبدیل به یک پدیدهی بین المللی و نظام چریکی بسیار قدرتمند با سرمایهی بسیار بسیار قابل ملاحظه شد. بارها آقای بغدادی اعلام کرده است که ما منافع امریکا را در همهی جای دنیا ضد خطر میدانیم و با آن مبارزه میکنیم. دیدیم در مسئلهی الجزایر آنها به طرفدارانشان پیغام دادند. در واقع پدیدهی شوم داعش به سرعت تبدیل به یک پدیدهی بین المللی شده است. بنابراین مبارزه با این پدیده و با شیوههایی که امریکا در پیش گرفته است بسیار کار سنگین و سختی است و به هیچ نتیجهای نخواهیم رسید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهداف کشورهای عربی از حضور در ائتلاف چیست؟
عربستان با قطر و حتی عربستان با امارات و از طرف دیگر اینها کاملا از مردمشان جدا شدند. یعنی دولتهایشان به دلیل مصلحت سیاسی به جانب امریکا رفتند و امروز هم عربستان سعودی تصاویر تمام خلبانهای خود را که پایگاههای داعش را بمباران کردند منتشر کرده است.. بنابراین دولتها به سمت امریکا میروند و مصلحت سیاسی را رفتن به جانب امریکا میدانند. ولی تودههای مردم حرکت و اهدافی غیر از دولتهایشان دارند. در واقع کشورهای عربی به دلیل حفظ رابطه با امریکا ناچارند عضو این ائتلاف شوند، ولی دو تا مشکل اختلافشان با یکدیگر و مشکل با مردم را دارند. بخشی از مردم به سوی حمایت از داعش حرکت میکنند، دولت هم ناچار است در جهت حفظ ظاهر عضو ائتلاف شود، ولی باطنا خود دولت عربستان سعودی هم طرفدار این قضیه است. در واقع اگر عربها دخالت میکنند این دخالت فقط ظاهری است و از طریق هوا هم به هیچ نتیجهای نمیرسند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه روسیه و چین به این قضیه چیست؟
روسیه که کاملا وضعش مشخص است. آقای پوتین بارها اعلام کرده است که این اقدام خلاف منشور شورای امنیت است و باید از تصویب شورای امنیت بگذرد. روسها هم بدشان نمیآید که امریکاییها و اروپاییها گرفتار داعش شوند و مشکل اوکراین را حل کنند. چینی ها هیچ نقش عمده و منفعتی در این راه ندارند. این هم به دلیل این است که از سیاستهای عمومی روسیه تبعیت میکند. از نگاهی داعش برای روسیه و چین خطری ندارد و روسیه هم بدش نمیآید که امریکاییها درگیر داعش باشند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: رویکرد کنونی ائتلاف ضد داعش چه پیامدها و تاثیراتی بر دولتهای عراق و سوریه دارد؟
دولت عراق بدش نمیآید که امریکاییها داعش را پس بزنند و اجازه ندهند به بغداد نزدیک شوند و آنها صاحب یک حکومت مقتدر باشند. امریکاییها هم با توجه به پیمان امنیتی که با عراق امضا کردند، میتوانند بدون اجازهی عراق هم دست به اقدامات هوایی بزنند، اما درمورد سوریه کاملا متفاوت است. امریکاییها با سه گروه معارض بشار اسد مواجه هستند. یکی ارتش ملی است، دیگری النصره و سوم هم داعش است. النصره و داعش اگرچه تفکراتشان نزدیک به هم است، اما در بعضی موارد با هم اختلاف دارند و بارها هم به سمت هم اسلحه کشیدهاند. امریکاییها نمیدانند با این سه گروه چه کنند. اگر داعش را تحت فشار قرار دهند باعث تقویت بشار اسد میشود، اگر بخواهند داعش را در سوریه نزنند، فضا برای داعش باز و به سمت سوریه فرار میکنند.همان طور که چند روز پیش مناطقی را تصرف کردند. بنابراین در سوریه جنگیدن کار مشکلی است. امریکاییها به این نتیجه رسیدند که در برابر داعش و النصره بشار اسد را حفظ کنند خطر آن کمتر است. اما هنوز هم با توجه به خصومتی که عربستان سعودی نسبت به سوریه دارد، به نتیجهی قطعی نرسیدهاند.
آقای اوباما با توجه به این یکی دو سال به عمر دولت باقی نمانده، نمی خواست خود را گرفتار یک جنگ بی پایان کند، وی برنده جایزهی صلح نوبل بوده و نمیخواهد خود را جنگ افروز معرفی کند. اکنون مسئلهی داعش الان به یک کلافهای سردرگمی تبدیل شده است و به همین دلایل مبارزه با آن شاید بتوان گفت غیرممکن است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اعضای موثر اتحادیهی اروپا، به ویژه آلمان چه نگاهی به این ائتلاف دارند؟
خانم مرکل زن زیرکی است. در مسائل شمال افریقا هم دخالتی نکرد، برای اینکه آلمان منافعی در آنجا ندارد. در اینجا آلمان چون عضو اتحادیهی اروپا است، اعلام کرد ما به هیچ وجه نیرو پیاده نمیکنیم. اخیرا 10 الی 15 تا اف 16 و تعدادی هم برای آموزش به سلیمانیه فرستادند. ولی به طور کلی خانم مرکل نسبت به کشورهای دیگر اروپایی، رویکرد نظامی کمتری دارد و تلاش میکند بازارهای خود را از دست ندهد. تفکر ایشان یک تفکر اقتصادی است و نه یک تفکر نظامی و به همین دلیل هم موفق بوده است. رویکرد خانم مرکل به عنوان مهمترین عضو اتحادیهی اروپا یک رویکرد ظاهری است و سعی میکند موقعیت خود را حفظ کند و خصومت داعش را علیه خود به وجود نیاورد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا میتوان گفت شاهد تغییر رویکرد تئوری ترکیه نسبت به ائتلاف ضد داعش هستیم؟
ترکیه با توجه به اینکه عضو ناتو است، بارها اعلام کرده است هیچ اقدام نظامی علیه داعش به عمل نمیآورد. وضعیت ترکیه هم شبیه عربستان سعودی است. در اتفاقاتی که به عنوان بهار عرب در شمال افریقا افتاد، بعد از سرکوب اخوان المسلمین در مصر، خصومتی بین مصر و ترکیه به وجود آمد و با توجه به این که عربستان هم ضد اخوان السلمین است، یک خصومت هم بین عربستان و ترکیه به وجود آمد. ترکیه کاملا خود را از این ماجرا بیرون کشیده است، چهل پنجاه نفر دیپلماتی هم که داشت آزاد کردند و روابطشان با داعش، روابط پنهانی است. اما سرمایهداران ترک خیلی به داعش کمک مالی میکنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیندهی ائتلاف ضد داعش به چه سمت و سویی پیش میرود؟
امریکاییها عادت دارند با هر پدیدهای که میخواهند مبارزه کنند، آن را به یک پدیدهی جهانی تبدیل میکنند. همان طور که در مسئلهی هستهای ایران، مسئلهی سوریه و مسئلهی اوکراین این کار را کردند، الان هم میخواهند پدیدهی داعش را به یک پدیدهی بین المللی تبدیل کنند که از یک وجاهت عمومی برخوردار شوند. به جای اینکه مصوبهی شورای امنیت را داشته باشند، از این طریق این امر را تبدیل به یک پدیدهی جهانی میکنند. اما این شیوهی مبارزه به هیچ نتیجهای نمیرسد. امریکا هم به این نتیجه رسیده است که این ائتلاف هیچ نتیجهای نداده است، بنابراین به خاطر اطمینان خاطر مردم خود دست به چنین اقداماتی میزند که میداند هیچ نتیجهای نخواهد داشت. اینها از القاعده یاد گرفتهاند که با مردم مخلوطئ شوند، به همین دلیل در تعداد زیادی از بمبارانهایی که تا الان، امریکا و فرانسه و انگلیس کردهاند، نیروهای مردمی از بین رفتهاند. بنابراین مبارزه با داعش، خیلی کار مشکل و سختی است. ائتلافی هم که در پاریس تشکیل شد، فقط یک صورت ظاهر داشت.
به دلیل اختلافاتی که بین اعضا وجود دارد، به نتیجهی مطلوبی نمیرسد. هم به دلیل اختلافاتی که بین اعضا و امریکا وجود دارد و هم وابستگیهای پنهانی که دولتهای منطقه با داعش دارند، نتیجهی مطلوبی نخواهد داشت. الان همه میدانند که اگر قرار باشد کشوری تاثیر بیشتری از کشورهای دیگر داشته باشد، ایران است. به دلیل اینکه ژئوپلتیک عراق و کانالهای نفوذ در عراق را میشناسد. بنابراین این ائتلاف باید به این سمت و سو حرکت کند که یک نیروی بین المللی به رهبری امریکا با تمام امکانات اطلاعاتی، امنیتی و سیستمهای نظامی، داعش را هم در عراق و هم در سوریه به نحوی محاصره کند.